Պատրիարքի ընտրություն Երուսաղեմի նվիրապետական աթոռում

2012-ի հոկտեմբերին Թորգոմ արքեպիսկոպոս Մանուկյանի վախճանից հետո Երուսաղեմի հայոց պատրիարքարանը` պատրիարքի տեղապահ Արիս արքեպիսկոպոս Շիրվանյանի գլխավորությամբ, հունվարի 23-24-ին միաբանական ժողովում ընտրելու է նոր պատրիարք:

1700-ամյա պատրիարքարանի ղեկավարի ընտրության կարգը շատ պարզ է` թեկնածուներ չեն առաջադրվում, 35 տարեկանից սկսած վարդապետներն ու եպիսկոպոսները թեկնածու են համարվում: Միաբանական ժողովում միաբանները քվեաթղթի վրա նշում են նախընտրելի հինգ անունները: Առավելագույն քվեներ ստացածները կազմում են առաջին հինգ թեկնածուների ցուցակը: Հաջորդ օրը` ընտրության բուն նիստում, միաբանությունը միանուն քվեով ընտրում է պատրիարքին ձայների մեծամասնությամբ: Պատրիարքի ընտրության համար հատուկ հանձնաժողով չի կազմվում, պատրիարքության վարչական մարմնի 8 անդամները կատարում են հանձնաժողովականների գործը: Ընդունված է, որ Երուսաղեմի պատրիարք ընտրվում է միաբանության անդամը, սակայն պատմության մեջ եղել են դեպքեր, երբ միաբանության անդամ չեղող հոգևորական է պատրիարք ընտրվել: Այս դեպքում նա ընտրությունից առաջ դարձել է միաբանության անդամ` բոլոր միաբանների համաձայնությամբ:
Հայ առաքելական եկեղեցու նվիրապետական աթոռներից մեկին հավակնող հիմնական թեկնածուներ, նախնական տեղեկություններով, կլինեն պատրիարքական տեղապահ Արիս արքեպիսկոպոս Շիրվանյանը, լուսարարապետ Նուրհան արքեպիսկոպոս Մանուկյանը, Բաբկեն ծայրագույն վարդապետ Անուշյանը և ԱՄՆ-ի Հայոց արևելյան թեմի միջեկեղեցական հարաբերությունների պատասխանատու Վիգեն արքեպիսկոպոս Այքազյանը: Երուսաղեմի պատրիարքի ընտրության հարցում Մայր Աթոռ սուրբ Էջմիածինը նախապատվելի թեկնածու չունի: Մայր Աթոռի տեղեկատվական համակարգի տնօրեն հեր Վահրամ քահանա Մելիքյանի փոխանցմամբ` ցանկալի է, որ Երուսաղեմի միաբաններն ընտրեն նախանձախնդիր անձի. «Մայր Աթոռը յուրաքանչյուրին կողջունի և վստահ է, որ միաբանությունը ճիշտ որոշում ընդունի կարևորագույն այս հարցում»: Ընտրությունը, հիշեցնեմ, հաստատում են Ամենայն հայոց կաթողիկոսը և Երուսաղեմի իշխող ղեկավարը:

Պատրիարքի թեկնածուների կենսագրությունները

Տ. Արիս արքեպիսկոպոս Շիրվանյան

Արիս եպիսկոպոս Շիրվանյանը (ավազանի անունով` Արմենակ) ծնվել է 1934 թ. հուլիսի 23-ին Հայֆայում (Պաղեստին, այժմյան Իսրայելի տարածք): Նա Հովհաննես և Լուսաբեր Շիրվանյանների որդին է: Նախնական կրթությունը ստացել է Հայֆայի Սուրբ Եղիա նախակրթական դպրոցում, ապա` Լիբանանի Բուրջ Համուդի Սրբոց Քառասուն Մանկանց վարժարանում:
1952 թ. ընդունվել է Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքության Սրբոց ժառանգավորաց վարժարանը, որն ավարտել է 1957 թ.` դառնալով Սրբոց Հակոբյանց միաբանության անդամ:
1954 թ. ձեռնադրվել է սարկավագ` ձեռամբ այն ժամանակ Երուսաղեմի պատրիարքական հեղապահ Եղիշե արքեպիսկոպոս Տերտերյանի:
1957 թ. ձեռնադրվել է կուսակրոն քահանա` ձեռամբ Տիրան արքեպիսկոպոս Ներսոյանի և ստացել Արիս անունը:
Ձեռնադրվելուց հետո հայր սուրբը մեկ տարով ծառայության է նշանակվել Երուսաղեմում` որպես Ժառանգավորաց վարժարանի փոխտեսուչ և դասախոս` միևնույն ժամանակ դառնալով Տիրան արքեպիսկոպոս Ներսոյանի գավազանակիրը:
1958 թ. ծառայել է Ամմանի (Հորդանան) հայկական եկեղեցում` որպես հոգևոր հովիվ: Հավատացյալներին իր ծառայությունը մատուցելուց զատ, եղել է նաև տեղի Հեթումյան հայկական դպրոցի տնօրեն:
Շարունակելով կրթությունը` նա ընդունվել է Դարեմի համալսարանը (Անգլիա) և ուսանել է հիշյալ համալսարանի աստվածաբանական ֆակուլտետում մինչև 1964 թ.` ստանալով աստվածաբանության բակալավրի աստիճան:
Համալսարանն ավարտելուց հետո Ամենայն հայոց երջանկահիշատակ Վազգեն Ա. կաթողիկոսի հրավերով առաջին անգամ այցելել է Հայաստան ու Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին: Այդ ընթացքում Ասողիկ եպիսկոպոս Ղազարյանի կողմից ստացել է վարդապետության աստիճան:
1964-66 թթ. շարունակել է ուսումը Փարիզի կաթոլիկ համալսարանում` խորացնելով աստվածաբանական գիտելիքները:
1966 թ. Հայ եկեղեցու Հյուսիսային Ամերիկայի Արևմտյան թեմի առաջնորդ Թորգոմ եպիսկոպոս Մանուկյանի կողմից ծառայության է հրավիրվել Լոս Անջելեսի Ս. Հակոբ հայկական եկեղեցի` որպես հոգևոր հովիվ: Հայր Արիսի ջանքերով 1970 թ. ծխի համար կառուցվեց և օծվեց մի սրբատեղի:
1972 թ. Հայ եկեղեցու Հյուսիսային Ամերիկայի Արևմտյան թեմի առաջնորդ Վաչե արքեպիսկոպոս Հովսեփյանի կողմից ստացել է ծայրագույն վարդապետի աստիճան, ապա Վազգեն Ա. կաթողիկոսի հրավերով վերադարձել է Հայաստան, երկու տարի դասախոսել Ս. Էջմիածնի Գևորգյան հոգևոր ճեմարանում, պաշտոնավարելով ճեմարանում` նախ որպես փոխտեսուչ, ապա` տեսուչ:
1974 թ. սեպտեմբերին եպիսկոպոս է օծվել ձեռամբ Վազգեն Ա. Վեհափառի: Այնուհետև, 1975 թ. որպես փոխանորդ մեկնել է Կանադա, ուր մնացել է մինչև 1979 թ.:
Այդ ժամանակաշրջանում նա զգալի աշխատանք է տանում Կանադայի Հայոց թեմի ստեղծման ուղղությամբ, նոր ծխեր է հիմնում Համիլթոնում և Օտտավայում: Սրբազանը Տորոնտոյում հիմնել է առաջին հայկական Սուրբ Խաչ տարրական դպրոցը:
1979-1980 թթ. Վազգեն Ա կաթողիկոսի կողմից որպես Հայրապետական Պատվիրակ ծառայության է ուղարկվում Հնդկաստան` պաշտոնավարելով նաև իբրև Կալկաթայի հայկական վարժարանի տեսուչ:
Այնուհետև որպես այցելու հովիվ իր կարճատև ծառայությունն է բերել Շվեդիայի և Գերմանիայի հայ հավատացյալներին:
Սան Ֆրանցիսկոյում գտնվելու տարիներին սրբազանը մեծ դեր է ունեցել հայ համայնքի տարբեր եկեղեցիների ու կազմակերպությունների ջանքերի միավորման միջոցով Սան Ֆրանցիսկոյի «Mount Davidson» Խաչը ձեռք բերելու գործում, որը հաջողվեց գնել և նվիրել 1915 թ. Հայոց Մեծ եղեռնի 1.5 մլն զոհերի հիշատակին: Արիս սրբազանը նախագահեց Հյուսիսային Կալիֆոռնիայի հայ-ամերիկյան կազմակերպությունների խորհուրդը, որը հայկական ոչ շահութաբեր 24 գործակալություններ է ներկայացնում: Ժողովի ժամանակ սրբազանին հաջողվեց Սան Ֆրանցիսկոյի քաղաքացիների քվեարկության միջոցով ձեռք բերել այն հողատարածքը, որտեղ պետք է կառուցվեր խաչը:
Արևմտյան թեմում երկու անգամ գտնվելու ընթացքում էլ Արիս սրբազանը եղել է թեմական խորհրդի և թեմական մի քանի հանձնաժողովների (ամառային ճամբար և այլ հանձնաժողովներ) անդամ և նախագահ:
Երուսաղեմի պատրիարք Ամենապատիվ Տ. Թորգոմ արքեպիսկոպոս Մանուկյանի հրավերով Արիս սրբազանը վերադարձել է Երուսաղեմ, ուր 1998-1999 թթ. պաշտոնավարել է իբրև Ժառանգավորաց վարժարանի տեսուչ:
2006-ին Արիս եպիսկոպոսը Գարեգին Բ Ամենայն հայոց կաթողիկոսի հայրապետական կոնդակով ստացել է արքության պատիվ:
Այժմ Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքության էկումենիկ և արտաքին հարաբերությունների բաժնի տնօրենն է: Արիս սրբազանը Պատրիարքության պաշտոնական մամլո խոսնակն է: Նա նաև աստվածաբանություն է դասախոսում Սրբոց Ժառանգավորաց վարժարանում։

Տ. Վիգեն արքեպիսկոպոս Այքազյան

Տ. Վիգեն արքեպիսկոպոս Այքազյանը ծնվել է 1951 թ. Թուրքիայի Սղըրթ բնակավայրում: Նախական կրթությունը ստացել է Ստամբուլի Ս. Խաչ դպրեվանքում, ապա մեկնել է Երուսաղեմ, ուսանել Սրբոց Հակոբյանց ժառանգավորաց վարժարանում և ընծայարանում:
1968 թ. ձեռնադրվել է սարկավագ:
1971 թ. ձեռնադրվել է կուսակրոն քահանա:
1971-1974 թթ. աշխատել է Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքարանում որպես թարգմանիչ, ապա ուսուցիչ` դպրեվանքում:
1974-1975 թթ. ծառայել է Ստամբուլի եկեղեցիներում` որպես քարոզիչ:
1980-1992 թթ. վարել է Շվեյցարիայի հայ համայնքի հոգևոր հովվի պաշտոնը:
1992 թ. ձեռնադրվել է եպիսկոպոս` ձեռամբ Վազգեն Ա Ամենայն հայոց կաթողիկոսի:
1992-1996 թթ. Շվեյցարիայի Հայոց թեմի առաջնորդն էր:
1997-1999 թթ. Ամերիկայի Արևելյան թեմի «Հայ օգնության ֆոնդ» բարեգործական կազմակերպության Երևանի գրասենյակի տնօրենն էր:
1985-1991 թթ. եղել է Մայր Աթոռի ներկայացուցիչը Եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդում` կենտրոնական վարչության մեջ:
1994-1995 թթ. օգնականն էր Ամենայն Հայոց կաթողիկոսական տեղապահ ամենապատիվ Տ. Թորգոմ պատրիարք Մանուկյանի:
Վիգեն սրբազանը ուսանել է Քենթրբերիի Սուրբ Օգոստինոս քոլեջում, Աստվածաբանության պսակավորի աստիճան է ստացել Լոնդոնի Գինկս քոլեջում, իսկ դոկտորի աստիճան` Շվեյցարիայի Ֆրիբուրկ կաթոլիկ համալսարանում: Նա Հայաստանի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի պատմության ինստիտուտի պատվավոր դոկտոր է:
2006-ին Վիգեն եպիսկոպոսը Գարեգին Բ. Ամենայն հայոց կաթողիկոսի հայրապետական կոնդակով ստացել է արքության պատիվ:
Այժմ Վիգեն սրբազանը Հայաստանյայց եկեղեցու Հյուսիսային Ամերիկայի Արևելյան թեմի թեմական պատվիրակն է ԱՄՆ-ի Վաշինգտոն մայրաքաղաքում և միաժամանակ թեմի Միջեկեղեցական հարաբերությունների տնօրենը: Ամերիկայի եկեղեցիների խորհրդի կենտրոնական վարչության քարտուղարն է, իսկ վերջին չորս տարիներին նա աշխատում է Միացյալ Նահանգներում գտնվող Հաբիտատի և Հայաստանի Հաբիտատի համար` տներ կառուցելով:

Տ. Նուրհան արքեպիսկոպոս Մանուկյան

Տ. Նուրհան արքեպիսկոպոս Մանուկյանը (ավազանի անունը` Պողոս) ծնվել է 1948 թ. հուլիսի 22-ին, Հալեպում: Նախնական կրթությունը ստացել է Հալեպի Հայկազյան վարժարանում:
1961 թ. ընդունվել է Կիլիկիո Կաթողիկոսության Անթիլիասի դպրեվանքը:
1966 թ. ընդունվել է Երուսաղեմի Սրբոց Յակոբեանց ժառանգավորաց վարժարանը:
1968 թ. հուլիսի 27-ին ձեռնադրվել է սարկավագ:
1971 թ. հունիսի 15-ին ձեռնադրվել է կուսակրոն քահանա` ձեռամբ Եղիշե պատրիարք Տերտերյանի` վերակոչվելով Նուրհան աբեղա:
1971-1972 թթ. Ժառանգավորաց վարժարանի փոխտեսուչն էր: 1975 թ. նույն վարժարանի տեսուչն էր:
1972-1973 թթ. նշանակվել է Շվեյցարիայի (Ժնև) հայոց թեմի հոգևոր հովիվ:
1973-ին ստացել է վարդապետական աստիճան:
1974-1980 թթ. Իսրայելի (Հայֆա-Յաֆա) հոգևոր հովիվն էր:
1980-ին Տ. Թորգոմ արքեպիսկոպոս Մանուկյանի հրավերով մեկնել է Նյու Յորք, ուսանել եպիսկոպոսական Ընդհանուր աստվածաբանական ճեմարանում և ավարտել եռամյա դասընթացը:
1994-ին եղել է Հյուսթընի (Թեքսաս նահանգ) Սուրբ Գևորգ եկեղեցու հոգևոր հովիվ:
1998-ին Հայր Նուրհանն ընտրվել է Երուսաղեմի Ս. Աթոռի լուսարարապետ:
1999 թ. դեկտեմբերի 14-ին ձեռամբ Ամենայն հայոց Գարեգին Բ կաթողիկոսի ձեռնադրվել և օծվել է եպիսկոպոս:
2009 թվականին Երուսաղեմի Հայոց պատրիարք ամենապատիվ Տ. Թորգոմ արքեպիսկոպոս Մանուկյանը գերաշնորհ Տեր Նուրհան արքեպիսկոպոսին նշանակեց պատրիարքական փոխանորդ: Նա այժմ ծառայում է որպես պատրիարքարանի գործերի կառավարիչ:

Լուսանկարներ

Մեկնաբանություններ