Հրադադարի 25-ամյակը՝ ե՞րբ է ասվելու ճշմարտությունը

Մայիսի 10-ին Հայաստանի խոսուն լռության համապատկերում ՌԴ-ն խոսուն հիշեցում արեց՝ Մոսկվան ղարաբաղյան հակամարտությունը կարգավորելու հարցում համատեղ աշխատանքի պատրաստակամություն է տեսնում Բաքվի և Երևանի միջև՝ հայտարարեց ՌԴ ԱԳՆ-ն: «Դա են վկայում, մասնավորապես, Հայաստանի և Ադրբեջանի վերջերս Վիեննայում տեղի ունենած հանդիպման և Մոսկվայում ԱԳ նախարարների բանակցությունները»՝ ասված է ՌԴ ԱԳՆ կայքի հայտարարությունում: ԱԳՆ-ն հիշեցրեց, որ 25 տարի առաջ մայիսի 12-ին Ադրբեջանի, Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի ներկայացուցիչների միջև հրադադարի համաձայնագիրը կնքվել է ՌԴ միջնորդությամբ: Ոմանք Հայաստանում ԱԳՆ հայտարարությունը մեկնաբանեցին իբրև Ստեփանակերտը բանակցությունների սեղան վերադարձնելու տեսակետի պաշտպանություն: Երանելի են հավատացողները:

Մայիսի 10-ին Արցախի ԱԳՆ նախաձեռնությամբ Ստեփանակերտում կազմակերպվել է Արցախի, Հայաստանի և Ադրբեջանի կողմից ստորագրված Կրակի և ռազմական գործողությունների լիակատար դադարեցման մասին համաձայնագրի ուժի մեջ մտնելու 25-ամյակին նվիրված խորհրդաժողով։
Խորհրդաժողովին մասնակցել են Արցախի Հանրապետության Աժ նախագահ Աշոտ Ղուլյանը և ԱԳ նախարար Մասիս Մայիլյանը, Հայաստանից՝ Աժ արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Ռուբեն Ռուբինյանը և ԱԳ փոխնախարար Շավարշ Քոչարյանը, Արցախի ԱԺ պատգամավորներ, պաշտոնատար անձինք, փորձագետներ Արցախից, ՀՀ-ից և ՌԴ-ից: Որպես պատվավոր հյուր մասնակցում էր նաև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի նախկին համանախագահ Վլադիմիր Կազիմիրովը:

Ելույթ է ունեցել Արցախի Հանրապետության ԱԳ նախարար Մասիս Մայիլյանը։ Նա նշել է, որ Համաձայնագրի 25-ամյակը լավ առիթ է՝ գնահատական տալու իրադարձությանը, ամփոփելու որոշ արդյունքներ և ուրվագծելու անելիքները, որ անհրաժեշտ են հրադադարի ռեժիմի ամրապնդման, ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացի արդյունավետության բարձրացման համար։

Անդրադառնալով Կրակի և ռազմական գործողությունների լիակատար դադարեցման մասին համաձայնագրի կարևորությանը՝ Մասիս Մայիլյանը ընդգծել է, որ 1994 թ. մայիսի 12-ի եռակողմ անժամկետ Համաձայնագիրը, փաստորեն, հակամարտության կարգավորման ողջ գործընթացում միակ շոշափելի ձեռքբերումն է, որի շնորհիվ վերջ դրվեց Արցախի դեմ Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված պատերազմին և հակամարտությունը տեղափոխվեց քաղաքական-դիվանագիտական դաշտ։ Այդպիսով՝ պայմաններ ստեղծվեցին, որ միջազգային միջնորդների աջակցությամբ կողմերը կարողանան իրենց ջանքերը կենտրոնացնել բանակցությունների միջոցով հակամարտության վերջնական լուծման ուղիներ փնտրելու վրա: Մասիս Մայիլյանն ընդգծել է, որ արցախյան կողմը մշտապես հավատարիմ է եղել Համաձայնագրով ստանձնած հանձնառություներին, բազմիցս հանդես եկել խաղաղ գործընթացի անշրջելիության ապահովման տարբեր նախաձեռնություններով: Որպես օրինակ՝ ԱԳ նախարարը հիշատակել է Արցախի իշխանությունների պատրաստակամությունը՝ միջազգային միջնորդներին տրամադրելու սահմանին տիրող իրավիճակի տեսահսկման համակարգի տվյալները, և հավելել է, որ այդ համակարգը կարող է դառնալ զինադադարի ռեժիմի վերահսկման միջազգային մեխանիզմի բաղկացուցիչ մասը:
Մասիս Մայիլյանը կարևորել է 2016-ի ապրիլյան պատերազմից հետո Վիեննայում և Սանկտ-Պետերբուրգում երկու գագաթաժողովների արդյունքներով ձեռք բերված պայմանավորվածությունների իրագործման անհրաժեշտությունը։

ԱԳ նախարարը առանձնացրել է հակամարտ զորքերի սահմանազատման գծի հարցը, որը բոլոր երեք կողմերը ՌԴ ՊՆ նախարարության միջնորդությամբ ամրագրել են որպես հրադադարի ռեժիմի բաղկացուցիչ մաս: Հետևաբար, հրադադարի մասին համաձայնագրի կատարումը նշանակում է նաև կողմերի միջև համաձայնեցված հրադադարի գծի վերականգնում, որը 2016-ի ապրիլին խախտվել է Ադրբեջանի կողմից:
Մասիս Մայիլյանը համոզմունք է հայտնել, որ ուղիղ եռակողմ բանակցությունների վերականգնման և հրադադարի ռեժիմի ամրապնդման ու խաղաղ գործընթացի անշրջելիության ապահովման միջոցով դիվանագիտական և ռազմաքաղաքական պայմանների համադրումն ու փոխլրացնելիությունն անհրաժեշտ նախապայմաններ կստեղծեն ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացում իրական առաջընթացի և Հարավային Կովկասում տևական կայունության ապահովման համար:

Բոլոր կողմերից հավասարակշռված ու հիանալի ելույթ է: Իրոք՝ 1994-ի հրադադարի եռակողմ, անժամկետ համաձայնագիրը 25 տարում միակ փաստաթուղթն է, որ
վերջ դրեց Արցախի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծված պատերազմին և հակամարտությունը տեղափոխեց քաղաքական-դիվանագիտական դաշտ։
Իրոք՝ պայմաններ ստեղծվեցին, որ միջազգային միջնորդների աջակցությամբ կողմերը կարողանան իրենց ջանքերը կենտրոնացնել բանակցությունների միջոցով հակամարտության վերջնական լուծման ուղիներ փնտրելու վրա:
Իրոք՝ արցախյան կողմը մշտապես հավատարիմ է եղել Համաձայնագրով ստանձնած հանձնառություներին, երբեք առաջինը չի կրակել, հանդես է եկել խաղաղ գործընթացի ապահովման նախաձեռնություններով:

Իրոք՝ ելնելով համաձայնագրից՝ 2016-ի ապրիլյան պատերազմից հետո
հակամարտ զորքերի սահմանազատման գիծը, որը բոլոր երեք կողմերը ՌԴ ՊՆ նախարարության միջնորդությամբ ամրագրել են որպես հրադադարի ռեժիմի բաղկացուցիչ մաս, նշանակում է կողմերի միջև համաձայնեցված հրադադարի գծի վերականգնում, որը 2016-ի ապրիլին խախտել է Ադրբեջանը:
Իրոք՝ ուղիղ եռակողմ բանակցությունների վերականգնման և հրադադարի ռեժիմի ամրապնդման ու խաղաղ գործընթացի անշրջելիության ապահովման միջոցով դիվանագիտական և ռազմաքաղաքական պայմանների համադրումն ու փոխլրացնելիությունն անհրաժեշտ նախապայմաններ կստեղծեն ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացում իրական առաջընթացի և Հարավային Կովկասում տևական կայունության ապահովման համար:

Բայց՝ ևս քանի՞ 25 տարի պիտի անցնի, որ հրադադարի պայմանագրին տրվի իրական գնահատական: Ինչու՞ որևէ մեկը չի հարցնում՝ համարժե՞ք էր իրականությանը հրադադարի պայմանագիրը: Երբ մի երկիր պարտվում է պատերազմում, քաղաքական ու տնտեսական քաոսի մեջ է, հաղթող կողմը նրա հետ կնքում է ոչ թե հրադադարի, այլ՝ կապիտուլյացիայի պայմանագիր: Կազիմիրովի ու ռուս փորձագետների ներկայությու՞նն է կաշկանդել նախարարին նման հարցադրում անել, թե՞ նա այլ կարծիք ունի: Կամ համարում է, որ անցյալն անցյալ է ու ապագայի մասին պիտի մտածել: Կամ՝ անցյալի սխալների մասին կխոսեն 100 տարի հետո եկող սերունդները: Երբ ՌԴ ԱԳՆ-ն հպարտորեն հիշեցնում է, որ հրադադարը կնքվել է ՌԴ միջնորդությամբ՝ ընդունում է, որ ինքն է կապիտուլյացիայի պայմանագրի փոխարեն պարտադրել հրադադարի համաձայնագիր: Ու դրան պիտի գնահատական տրվի:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ․Գ․ Պայմանագրի կնքումից 25 տարի անց ակնհայտ է՝ որ Ադրբեջանին շռայլ հնարավորություն տրվեց քաղաքական քաոսից դուրս գալ ու տնտեսությունը վերականգնել: Նավթագազային դոլարների հաշվին՝ սպառազինվել ու 25 տարի հետո արդեն սուբստանտիվ օրակարգից խոսել: Դա է հրադադարի իրական քաղաքական պատկերը: Մոսկվան կործանումից փրկեց Բաքվին ու հետագայում էլ բացահայտորեն աջակցեց տարածաշրջանի ամենառազմականացված պետությունը դառնալու ջանքերին՝ միլիարդների սպառազինություն վաճառելով: Նույնիսկ եթե դա բիզնես է, բիզնես է տարածաշրջանում խաղաղության ու անվտանգության հաստատման դեմ: Ակնհայտ է, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի առաջադրած մադրիդյան սկզբունքները չեն աշխատում՝ որքան էլ կողմերը բանակցեն այդ սկզբունքներով, ոչ հայկական, ոչ ադրբեջանական կողմերը փոխընդունելի լուծումների չեն հասնելու, առավելևս փոխընդունելի զիջումների: Ինչ դիվանագիտության ուզում եք դիմեք՝ վերելակայինից մինչև այլմոլորակային՝ Բաքուն 3 սկզբունքներից ընդունելու է միայն իր տարածքային ամբողջականության սկզբունքը, Երևանն ու Ստեփանակերտը՝ ազգերի ինքնորոշման: Ու՝ մշտապես խախտվելու է ուժի չկիրառման սկզբունքը: Սա է իրավիճակը, որ պետք է փոխել:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ