Մանրամասն որոնում (արխիվ)
18.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » Այնուա­մե­նայ­նիվ, Ի­րա­նից ո՞վ է կրա­կել թուր­քա­կան բա­նա­կի վրա

Այնուա­մե­նայ­նիվ, Ի­րա­նից ո՞վ է կրա­կել թուր­քա­կան բա­նա­կի վրա

Այնուա­մե­նայ­նիվ, Ի­րա­նից ո՞վ է կրա­կել թուր­քա­կան բա­նա­կի վրա
28.07.2020 | 00:40
Այժմ՝ թուր­քե­րի մա­սին։ Նախ ար­ձա­նագ­րենք, որ, չնա­յած Երևա­նի թր­քա­սեր­նե­րին, աշ­խար­հը գնում է նրան, որ Թուր­քիան կհռ­չակ­վի «մեր­ժյալ» պե­տու­թյուն։ Թուր­քիան հա­կաք­րիս­տո­նեա­կան ու հա­կաուղ­ղա­փառ ևս մեկ սադ­րանք է ձեռ­նար­կել։ Տպա­վո­րու­թյուն է ա­ռա­ջա­նում, որ թուր­քե­րը մի­տում­նա­վոր կեր­պով ու­զում են ստա­նալ ուղ­ղա­փառ աշ­խար­հի խիստ բա­ցա­սա­կան ար­ձա­գան­քը։ Շուրջ մի շա­բաթ աշ­խար­հի ա­ռա­ջա­տար ԶԼՄ-նե­րը գրում էին, որ Թուր­քիա­յի նա­խա­գահ Էր­դո­ղա­նը ո­րո­շել է Սուրբ Սո­ֆիա­յի ուղ­ղա­փառ տա­ճա­րը դարձ­նել մզ­կիթ։ Ս. Սո­ֆիա­յի տա­ճա­րը ոչ միայն Կոս­տանդ­նու­պոլ­սի գլ­խա­վոր տե­սար­ժա­նու­թյունն է, այլև ողջ ուղ­ղա­փառ աշ­խար­հի, այ­սինքն՝ ռուս­նե­րի, հույ­նե­րի, վրա­ցի­նե­րի, սեր­բե­րի, բուլ­ղար­նե­րի և մյուս ուղ­ղա­փառ ժո­ղո­վուրդ­նե­րի բարձ­րա­գույն ար­ժե­քը։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, բա­ցառ­ված չէ, որ Էր­դո­ղա­նը մտադ­րու­թյուն ու­նի նաև ուղ­ղա­փառ­նե­րի և մահ­մե­դա­կան­նե­րի թշ­նա­մու­թյան նոր ա­լիք հրահ­րե­լու, թեև հաս­կա­նում ենք, որ ներ­կա­յիս դժ­վա­րին շր­ջա­նում այդ ո­րո­շու­մը կա­րող էր Էր­դո­ղա­նին թե­լադր­ված լի­նել նրա իս­կա­կան տե­րե­րի՝ Թուր­քիա­յի ար­տա­քին պար­տա­տե­րե­րի կող­մից, ո­րոնք են՝ ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, աշ­խար­հի հրեա բան­կիր­նե­րը։
Թե ինչ­պի­սին է ուղ­ղա­փառ աշ­խար­հի ար­ձա­գան­քը, երևի Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րը մո­տա­վո­րա­պես պատ­կե­րաց­նում են։ Բարձ­րա­գույն պե­տա­կան մա­կար­դա­կով հան­դես է ե­կել Ռու­սաս­տա­նը. զգաց­վում է, որ Կրեմ­լը և ռու­սա­կան ուղ­ղա­փառ ե­կե­ղե­ցին (ՌՈՒԵ) լի են ցաս­մամբ ու վր­դով­մուն­քով։ Ա­տե­լու­թյու­նից բա­ռա­ցիո­րեն «վառ­վում են» Հու­նաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը և հու­նա­կան ուղ­ղա­փառ ե­կե­ղե­ցու հոգևոր պե­տե­րը։ Բալ­կա­նյան թե­րակղ­զին ամ­բող­ջու­թյամբ ե­ռում է, բո­լո­րին չենք թվար­կի։ Նույ­նիսկ Թուր­քիա­յի հետ դաշ­նակ­ցող Վրաս­տա­նից ե­ղավ բա­ցա­սա­կան բնույ­թի ար­ձա­գանք, թեև շատ երկ­չոտ. Թբի­լի­սին լուռ է, կար­ծիք հայտ­նեց միայն վրաց ուղ­ղա­փառ ե­կե­ղե­ցին։ Հու­լի­սի 10-ին վրաց պատ­րիար­քա­րա­նը հայ­տա­րա­րեց, որ հետևում է, թե բա­ցա­ռա­պես որ­պես քրիս­տո­նեա­կան տա­ճար կա­ռուց­ված և գրե­թե 1000 տա­րի որ­պես այդ­պի­սին գոր­ծող Ս. Սո­ֆիա­յի տա­ճա­րի կար­գա­վի­ճակն ինչ­պես կա­րող է փոխ­վել։ «Հայտ­նի է, որ թուր­քա­կան կող­մի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը պայ­մա­նա­վոր­ված է ո­րո­շա­կի պատ­ճառ­նե­րով, բայց հի­մա, երբ մարդ­կու­թյու­նը կանգ­նած է մե­կից ա­վե­լի մար­տահ­րա­վեր­նե­րի ա­ռաջ, շատ մեծ նշա­նա­կու­թյուն ու­նի քրիս­տո­նյա­նե­րի ու մահ­մե­դա­կան­նե­րի՝ մի­մյանց նկատ­մամբ բա­րյա­ցա­կամ տրա­մադր­վա­ծու­թյան պահ­պա­նու­մը։ Կար­ծում ենք, որ այ­սօր­վա ի­մաս­տուն քայ­լը կլի­նի Սուրբ Սո­ֆիա­յի դար­ձյալ չե­զոք տա­րա­ծու­թյուն մնա­լը»,- կար­ծում են վրաց ե­կե­ղե­ցում։ Միևնույն ժա­մա­նակ հայ­տա­րա­րու­թյու­նում հար­գանք է ար­տա­հայտ­վում Թուր­քիա­յի ինք­նիշ­խա­նու­թյան հան­դեպ և հույս, որ վրա­ցա­կան պատ­րիար­քա­րա­նի կար­ծի­քը «բա­րե­կամ պե­տու­թյու­նը կըն­կա­լի ոչ թե որ­պես մի­ջամ­տու­թյուն իր ներ­քին գոր­ծե­րին, այլ որ­պես քրիս­տո­նեա­կան հնա­գույն ե­կե­ղե­ցի­նե­րից մե­կի սր­տի ցավ և նկա­տա­ռում»։ «Հու­սով ենք, որ Թուր­քիա­յի և Վրաս­տա­նի միջև գո­յու­թյուն ու­նե­ցող բա­րիդ­րա­ցիա­կան, բա­րե­կա­մա­կան և ռազ­մա­վա­րա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը կխո­րա­նան, ին­չը բա­վա­կան ար­դյու­նա­վետ կլի­նի եր­կու եր­կր­նե­րի հա­մար»,- եզ­րա­փա­կել են վրաց ուղ­ղա­փառ ե­կե­ղե­ցում։
Ար­ձա­գան­քել է նաև ՄԱԿ-ը. «Ա­յա Սո­ֆիա թան­գա­րա­նի կար­գա­վի­ճա­կի ցան­կա­ցած փո­փո­խու­թյան մա­սին ՅՈՒ­ՆԵՍ­ԿՕ-ն պետք է նա­խա­պես տե­ղե­կաց­վի, իսկ փո­փո­խու­թյուն­նե­րը պետք է քն­նարկ­վեն ՅՈՒ­ՆԵՍ­ԿՕ-ի հա­մաշ­խար­հա­յին ժա­ռան­գու­թյան կո­մի­տեում»։ ՅՈՒ­ՆԵՍ­ԿՕ-ում հի­շեց­րել են, որ Սուրբ Սո­ֆիան մտց­ված է հա­մաշ­խար­հա­յին ժա­ռան­գու­թյան ցու­ցա­կի մեջ որ­պես թան­գա­րան, իսկ դա ո­րո­շա­կի ի­րա­վա­կան պար­տա­վո­րու­թյուն­ներ է դնում թուր­քա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի վրա. «Պե­տու­թյու­նը պետք է հետևի, որ որևէ փո­փո­խու­թյուն­ներ չխախ­տեն նրա տա­րած­քում գտն­վող հա­մաշ­խար­հա­յին օ­բյեկ­տի բա­ցա­ռիկ ար­ժե­քը։ Կար­գա­վի­ճա­կի ցան­կա­ցած փո­փո­խու­թյան մա­սին պե­տու­թյու­նը պետք է վա­ղօ­րոք տե­ղե­կաց­նի ՅՈՒ­ՆԵՍ­ԿՕ-ին, և անհ­րա­ժեշ­տու­թյան դեպ­քում այդ փո­փո­խու­թյուն­նե­րը պետք է քն­նարկ­վեն ՄԱԿ-ի հա­մաշ­խար­հա­յին ժա­ռան­գու­թյան կո­մի­տեում»։ Ինչ­պես ըն­դգ­ծում է «Ռոյ­տեր» գոր­ծա­կա­լու­թյու­նը, Ս. Սո­ֆիա­յի տա­ճա­րի կար­գա­վի­ճա­կը թան­գա­րա­նից մզ­կի­թի վե­րա­ծե­լու հե­ռան­կա­րը քն­նա­դա­տել են նաև ԱՄՆ-ի, Ֆրան­սիա­յի պաշ­տո­նա­կան դեմ­քե­րը և հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րը, քրիս­տո­նեա­կան բո­լոր ե­կե­ղե­ցի­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րը։ Ինչ վե­րա­բե­րում է Հա­յաս­տա­նին, ա­պա թր­քա­սեր իշ­խա­նու­թյու­նը լռում է։ Ար­ձա­գան­քել է միայն ընդ­դի­մու­թյու­նը, բնա­կա­նա­բար՝ բա­ցա­սա­բար։ Հա­յաս­տա­նյայց ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցու հոգևո­րա­կա­նու­թյու­նը եր­կա­կի է ար­ձա­գան­քել։ Կոս­տանդ­նու­պոլ­սի հա­յոց պատ­րիարք Սա­հակ ե­պիս­կո­պոս Մա­շա­լյանն ա­ռա­ջար­կել է, որ տա­ճա­րը դառ­նա ինչ­պես քրիս­տո­նյա­նե­րի, այն­պես էլ մու­սուլ­ման­նե­րի ա­ղո­թա­վայր։ Միևնույն ժա­մա­նակ Ս. Էջ­միա­ծի­նը թուր­քա­կան ղե­կա­վա­րու­թյա­նը հապ­ճեպ քայ­լեր չա­նե­լու կոչ է ա­րել։
Ի­հար­կե, ա­մե­նա­բա­ցա­սա­կան ար­ձա­գանք­նե­րը հն­չել են Հու­նաս­տա­նից և Կիպ­րո­սից, ին­չը հաս­կա­նա­լի է. Ս. Սո­ֆիան ոչ միայն տա­ճար է, այլև սր­բու­թյուն։ Ա­թեն­քից ու Նի­կո­զիա­յից ար­տա­հայտ­վում են բո­լո­րը՝ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը, ընդ­դի­մա­դիր­նե­րը, ե­կե­ղե­ցին։ Կա­րե­լի է պատ­կե­րաց­նել, թե ինչ ապ­րում­նե­րի մեջ են ար­տա­սահ­մա­նյան հու­նա­կան հա­մայ­նք­նե­րը։ Խոր­հր­դա­րա­նա­կան «Հու­նա­կան ո­րո­շում» կու­սակ­ցու­թյու­նը, ի պա­տաս­խան տա­ճա­րը մզ­կի­թի վե­րա­ծե­լու Ան­կա­րա­յի մտադ­րու­թյան, հու­լի­սի 10-ին պա­հան­ջել է թուր­քա­կան պե­տու­թյան հիմ­նա­դիր Մուս­տա­ֆա Քե­մա­լի՝ հու­նա­կան Սա­լո­նիկ քա­ղա­քում գտն­վող տու­նը դարձ­նել պոն­տա­ցի հույ­նե­րի ցե­ղաս­պա­նու­թյան թան­գա­րան։ Մեզ հա­մար, ի տար­բե­րու­թյուն աշ­խար­հի այլ եր­կր­նե­րի, դա նո­րու­թյուն չէ. Հա­յաս­տա­նը վա­ղուց է ըն­դու­նել, որ XX դա­րում, բա­ցի Հա­յոց ե­ղեռ­նից, թուր­քե­րը ե­ղեռ­նի են են­թար­կել նաև հույ­նե­րին ու ա­սո­րի­նե­րին։ Ա­ռա­ջին հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ և հե­տա­գա տա­րի­նե­րին Օս­մա­նյան կայս­րու­թյու­նը ոչն­չաց­րել է ա­վե­լի քան 350 հա­զար պոն­տա­ցի հույ­նե­րի։ Կու­սակ­ցու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Թա­նա­սիս Մի­լո­նա­սը հայ­տա­րա­րել է, որ Թուր­քիան կա­րիք ու­նի Հու­նաս­տա­նի խիստ ար­ձա­գան­քին։ «Բար­բա­րոս­նե­րը միայն այդ ձևով կա­րող են հաս­կա­նալ»,- աս­վում է կու­սակ­ցու­թյան հայ­տա­րա­րու­թյան մեջ։ Էր­դո­ղա­նի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը Մի­լո­նա­սը սադ­րանք է ան­վա­նել. «Մեր կու­սակ­ցու­թյան դիր­քո­րո­շումն այն է, որ դա հա­մաշ­խար­հա­յին խն­դիր չէ, այլ զուտ երկ­կողմ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի թե­մա է։ Այն վե­րա­բե­րում է ուղ­ղա­փա­ռու­թյա­նը, հույ­նե­րին»։ Թե հե­տա­գա­յում ինչ­պես կզար­գա­նան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը, չենք փոր­ձի գու­շա­կել։ Հիմ­նախն­դի­րը դեռ նոր է թափ հա­վա­քում։ Ի դեպ, այն հա­յե­րին, ով­քեր հա­մա­ռո­րեն պն­դում են, թե Ա­թա­թուր­քը հրեա դյոն­մե չի ե­ղել. թեր­թեք ար­խիվ­նե­րը և հա­մոզ­վեք, թե Սա­լո­նի­կում ով սե­փա­կան տներ ու­ներ...
Բայց Թուր­քիան խու­ճա­պի ի՞նչ պատ­ճառ ու­նի. չէ՞ որ Ի­րա­նը, կար­ծես, լուռ է մնա­ցել Ս. Սո­ֆիա­յի հար­ցում։ Մի րո­պե համ­բե­րեք, և ա­մեն ինչ պարզ կլի­նի։ Բանն այն է, որ Ի­րանն ար­դեն կրա­կել է թուր­քա­կան տա­րած­քի վրա դեռ մինչև ի­րա­նա­կան ԶՀՀ-ե­րը Սի­րիա տե­ղա­փո­խե­լը և «USS Bonhomme Richard» ա­վիակ­րի վրա­յի պայ­թյու­նը։ Հու­նի­սին հայտ­նել ենք մեր ըն­թեր­ցող­նե­րին, որ Թուր­քիան հան­կարծ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ է սկ­սել քր­դե­րի դեմ Հյու­սի­սա­յին Ի­րա­քում՝ իր ո­րո­շու­մը հիմ­նա­վո­րե­լով իբր նրա­նով, թե քր­դա­կան բան­վո­րա­կան կու­սակ­ցու­թյան (ՔԲԿ) պար­տի­զան­նե­րը վեր­սկ­սել են հար­ձա­կում­նե­րը թուրք զին­վո­րա­կան­նե­րի վրա։ Քր­դե­րի դեմ Ան­կա­րա­յի ագ­րե­սիա­յի ի­րա­կան պատ­ճառ­նե­րի քն­նու­թյու­նը թող­նենք հե­տա­գա­յին։ Իսկ այժմ հայտ­նենք մի քա­նի նր­բու­թյուն, ո­րոնց մա­սին դիտ­մամբ լռում էինք հու­նի­սին, երբ պատ­մում էինք թուր­քե­րի և քր­դե­րի միջև զին­ված բա­խում­նե­րի մա­սին։ Բանն այն է, որ հու­նի­սին քր­դա­կան աղ­բյուր­նե­րը հա­ղոր­դում էին, որ Թուր­քիա­յի ագ­րե­սիան պաշտ­պա­նել է... Ի­րա­նը՝ նույն­պես հրե­տա­նա­յին ու հր­թի­ռա­յին հար­ված­ներ հասց­նե­լով Հյու­սի­սա­յին Ի­րա­քին։ Ի­րադ­րու­թյունն այն­քան խառ­նաշ­փոթ էր, որ մի շարք ա­րա­բա­կան եր­կր­ներ, ինչ­պես նաև Ա­րա­բա­կան պե­տու­թյուն­նե­րի լի­գա­յի ղե­կա­վար­նե­րը, հան­դես ե­կան ե­լույթ­նե­րով, ո­րոն­ցում Ի­րա­քի դեմ ագ­րե­սիա­յի հա­մար հա­վա­սար չա­փով մե­ղադ­րում էին և Թուր­քիա­յին, և Ի­րա­նին։ Բայց մենք նա­խազ­գում էինք, որ այդ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րում ինչ-որ բան այն չէ, ուս­տի սպա­սում էինք լրա­ցու­ցիչ հա­ղոր­դագ­րու­թյուն­նե­րի։ Առն­վազն այն պատ­ճա­ռով, որ հիա­նա­լի հի­շում էինք, որ ՔԲԿ-ն և Ի­րա­նը լուռ հա­մա­ձայ­նու­թյուն ու­նեն, որ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ թույլ չտան քր­դե­րի և Ի­րա­նի միջև։ Եվ ՔԲԿ-ի ղե­կա­վա­րու­թյու­նը փաս­տո­րեն կու­սակ­ցու­թյու­նը հանձ­նեց Քրդս­տա­նի ա­զատ կյան­քի կու­սակ­ցու­թյա­նը (ՔԱԿԿ), չնա­յած վեր­ջինս պն­դում է, թե ին­քը ՔԲԿ-ի ի­րա­նա­կան թևն է։ Ար­դյուն­քում, երբ Ի­րա­նը ջախ­ջա­խում էր ՔԱԿԿ-ի ջո­կատ­նե­րը, ՔԲԿ-ի ջո­կատ­նե­րը հա­ճախ նույ­նիսկ օգ­նում էին Ի­րա­նին։
Հի­շեց­նենք. հու­նի­սի 17-ին Ան­կա­րան հայ­տա­րա­րեց Ի­րա­քի հյու­սի­սա­յին մա­սում ՔԲԿ-ի զի­նյալ­նե­րի դեմ «Վագ­րի մա­գիլ» գոր­ծո­ղու­թյունն սկ­սե­լու մա­սին։ Հա­տուկ նշա­նա­կու­թյան զոր­քե­րը մտան Հաֆ­թա­նին շր­ջա­նը։ Թուր­քիա­յի բա­նա­կը գոր­ծում էր ա­նօ­դա­չու սար­քե­րի, մար­տա­կան ուղ­ղա­թիռ­նե­րի և կրա­կա­յին ա­ջակ­ցու­թյան մի­ջոց­նե­րով։ Թուր­քա­կան հար­ձա­կում­նե­րին Ի­րանն ա­ջակ­ցում էր իր տա­րած­քից հար­ված­նե­րով։ Բայց ա­հա թե ինչ հայտ­նի դար­ձավ հու­լի­սի 3-ին թուր­քա­կան «Ա­նա­դո­լու» գոր­ծա­կա­լու­թյան հա­ղոր­դագ­րու­թյուն­նե­րից։ Պարզ­վում է, որ դեռ հու­նի­սի 24-ին Ի­րա­նի տա­րած­քից հրե­տա­նա­յին հար­ված է հասց­վել Թուր­քիա­յի բա­նա­կա­յին ստո­րա­բա­ժա­նում­նե­րին։ Եվ ոչ թե Ի­րա­քում, այլ հենց Թուր­քիա­յի տա­րած­քում։ Այդ պա­հին ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ էին ըն­թա­նում Թուր­քիա­յի հա­րավ-արևել­քի Ի­րա­նին սահ­մա­նա­կից շր­ջա­նում։
Պարզ­վեց նաև, որ դեռ այն ժա­մա­նակ Թուր­քիա­յի ՊՆ-ն չի ճշ­տել, թե իր զին­վոր­ներն ըն­կել են Ի­րա­նի տա­րած­քում գտն­վող քուրդ պար­տի­զան­նե­րի՞ կրա­կի տակ, թե՞ դա ե­ղել է թուր­քա­կան այն զին­ված ու­ժե­րի «բա­րե­կա­մա­կան» կրա­կը, ո­րոնք այդ վայ­րե­րում գոր­ծում էին ՔԲԿ-ի ակ­տի­վիստ­նե­րի դեմ։ Բայց պետք է նշել, որ, նախ, ՔԲԿ-ի պար­տի­զան­նե­րը չու­նեն հե­ռա­հար հրե­տա­նի, ու­նեն միայն 3 կմ հե­ռա­հա­րու­թյամբ գու­մար­տա­կա­յին ա­կա­նա­նետ­ներ, ին­չը ոչ մի ձևով չի կապ­վում տե­ղի ու­նե­ցած մի­ջա­դե­պին։ Թուրք զին­վո­րա­կան­նե­րը հե­տա­խու­զա­կան մի­ջո­ցա­ռում­ներ էին կա­տա­րում Հա­քյա­րի նա­հան­գում։ Ե­թե «Ա­նա­դո­լու» գոր­ծա­կա­լու­թյու­նը և Թուր­քիա­յի ՊՆ-ն չեն ստում, ա­պա հե­ռա­հար հրե­տա­նուց թուրք զին­վո­րա­կան­նե­րին կա­րող էին հրե­տա­կո­ծել միայն ի­րան­ցի զին­վո­րա­կան­նե­րը՝ կամ ի­րա­նա­կան բա­նա­կի, կամ ԻՀՊԿ-ի, ո­րոնք էլ ի­րա­կա­նաց­նում են Ի­րա­նի պե­տա­կան սահ­ման­նե­րի պահ­պա­նու­թյու­նը երկ­րի բո­լոր մա­սե­րում։
Ի­րա­քի քր­դե­րի դեմ թուր­քա­կան ագ­րե­սիա­յի, ինչ­պես և Ի­րա­նի տա­րած­քից թուրք զին­վո­րա­կան­նե­րին հրե­տա­կո­ծե­լու այդ պատ­մու­թյու­նը բա­վա­կան «մութ» է, բազ­մա­թիվ ան­հայտ­նե­րով։ Որ­պես աշ­խա­տան­քա­յին վար­կած մենք ա­ռայժմ տես­նում ենք այս­պի­սի տար­բե­րակ. ՔԱԿԿ-ի ա­հա­բե­կիչ­նե­րը հա­ճախ են հար­ձակ­վել Ի­րա­նի վրա, թե­կուզ Ի­րա­քից, բայց... ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի կամ թուր­քե­րի հո­վա­նու տակ։ Դեպ­քեր են ե­ղել, երբ նրանք փոր­ձել են Ի­րան ներ­խու­ժել ան­գամ Թուր­քիա­յի տա­րած­քից։ Դա ար­ձա­նագր­վել է և՛ նա­խորդ տա­րի­նե­րին, և՛ ըն­թա­ցիկ տա­րում։ Օգտ­վե­լով այն բա­նից, որ թուր­քե­րը հար­ձակ­վել են Հյու­սի­սա­յին Ի­րա­քի վրա՝ իբր հե­տապն­դե­լով ՔԲԿ-ի պար­տի­զան­նե­րին, Ի­րանն իր հեր­թին հաշ­վար­կեց, որ պա­տեհ ժա­մա­նակ է ՔԱԿԿ-ի ա­հա­բե­կիչ­նե­րի հար­ցե­րը լու­ծե­լու, միա­ժա­մա­նակ, հար­վա­ծե­լով թուրք զին­վո­րա­կան­նե­րին, ակն­հայ­տո­րեն հաս­կաց­րեց, որ Թեհ­րա­նում միա­միտ­ներ չկան, և Թեհ­րա­նը եր­բեք չի հա­վա­տա­ցել թուր­քե­րի այն հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րին, թե իբր Ան­կա­րան «տե­ղյակ չէ», թե թուր­քա­կան տա­րած­քից ով է հար­ձակ­վում Ի­րա­նի վրա։ Ան­ցած ա­միս­նե­րին մենք զգու­շաց­նում էինք, որ Ի­րա­նը բազ­մա­թիվ կու­տակ­ված հար­ցեր ու­նի թուրք նա­խա­գահ Էր­դո­ղա­նին տա­լու, և գա­լու է այն պա­հը, երբ Թեհ­րա­նը «մուկ ու կա­տու է խա­ղա­լու» Թուր­քիա­յի հետ։ Հենց դրա­նով է բա­ցատր­վում այն փաս­տը, որ հու­նի­սի 24-ի ի­րա­նա­կան հրե­տա­կո­ծու­թյու­նից հե­տո թուր­քերն այդ­պես էլ չհա­մար­ձակ­վե­ցին որևէ բա­նում մե­ղադ­րել հենց Ի­րա­նին։
Ինչ վե­րա­բե­րում է Ի­րա­նին, ա­պա մենք ու­շադ­րու­թյուն դարձ­րինք հետևյալ հան­գա­ման­քին։ Բաղ­դա­դում Ի­րա­նի զին­վո­րա­կան կցորդ Մոս­տա­ֆա Մո­րա­դյա­նը հան­դի­պել է Ի­րա­քի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րար Ջու­մա Սաա­դու­նի հետ, և բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի ըն­թաց­քում «նրանք ու­սում­նա­սի­րել են ռազ­մա­կան ու պաշտ­պա­նա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյունն ընդ­լայ­նե­լու ու­ղի­նե­րը»։ Այ­նու­հետև զին­վո­րա­կան կցորդ Մո­րա­դյա­նը հու­լի­սի 3-ին բա­նակ­ցու­թյուն­ներ է վա­րել Ի­րա­քի խոր­հր­դա­րա­նի անվ­տան­գու­թյան ու պաշտ­պա­նու­թյան կո­մի­տեի նա­խա­գահ Մո­հա­մեդ Հայ­դա­րի հետ, և նրանք «դի­տար­կել են անվ­տան­գու­թյան ու պաշտ­պա­նու­թյան ո­լոր­տում հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան ընդ­լայն­ման ու­ղի­նե­րը»։ Հան­դիպ­ման ըն­թաց­քում կող­մերն ըն­դգ­ծել են ար­դեն ստո­րագր­ված ռազ­մա­կան ու պաշտ­պա­նա­կան հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի կա­տար­ման անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը։ Ի­րա­քյան կող­մը բարձր է գնա­հա­տել Ի­րա­քին Ի­րա­նի ա­ջակ­ցու­թյու­նը ԻՊ («Իս­լա­մա­կան պե­տու­թյուն») ա­հա­բեկ­չա­կան խմ­բա­վոր­ման դեմ իր երկ­րի պայ­քա­րում, հայ­տա­րա­րե­լով, որ դա Ի­րա­նի և Ի­րա­քի եղ­բայ­րու­թյան օ­րի­նակ է։ Մեր կար­ծի­քով, Ի­րա­նի զին­վո­րա­կան կցորդ Մո­րա­դյանն իր ի­րաք­ցի զրու­ցա­կից­նե­րի հետ քն­նար­կել է նաև ՔԱԿԿ-ի ա­հա­բե­կիչ­նե­րի հար­ցը, ինչ­պես նաև Թուր­քիա­յի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը և թուր­քե­րի հրե­տա­կո­ծու­թյու­նը։ Չէ՞ որ ի­րան­ցի­ներն ու ի­րաք­ցի­նե­րը ևս մեկ ան­գամ հի­շեց­րին տա­րա­ծաշր­ջա­նին, որ Ի­րա­նի և Ի­րա­քի շիա­նե­րը եղ­բայր­ներ են...
Հի­մա թուր­քե­րի աչ­քի ա­ռաջ են ա­մե­րի­կյան «USS Bonhomme» ա­վիակ­րի պայ­թյու­նը և հր­դե­հը։ Ինչ-որ մե­կը կար­ծում է թե թուր­քե­րը քաջ ու ան­վա՞խ են։ Նման կար­ծիք ու­նե­ցող­նե­րը սխալ­վում են կամ էլ մեզ խա­բում, թե այդ­պի­սի բարձր կար­ծիք ու­նեն թուր­քե­րի ու Թուր­քիա­յի մա­սին։ Ան­կա­րան հո հաս­կա­նում է, որ, Աստ­ված չա­նի, ե­թե ա­մե­րի­կյան ա­վիակ­րի վրա պայ­թյու­նը Ի­րա­նի ԻՀՊԿ-ի «Քոդ­սի» ձեռ­քի գործն է։ Չէ՞ որ դա նշա­նա­կում է, որ Թեհ­րա­նում հրա­ման է տր­վել. «Սկ­սենք որ­սը»։ Եվ Ի­րա­նի տա­րած­քից հու­նի­սի 24-ի հրե­տա­կո­ծու­թյու­նը նա­խազ­գու­շա­ցում է։ Ան­կա­րա­յի հաս­ցեին Ի­րա­նի ակ­նար­կը կա­րե­լի է հաս­կա­նալ միայն այս ո­գով. կամ հե­ռա­ցեք ԱՄՆ-ից և Իս­րա­յե­լից, կամ հա­ջորդ գոր­ծո­ղու­թյու­նը («վթար, հր­դեհ և պայ­թյուն»- բե­րում ենք գե­նե­րալ-մա­յոր Քա­հա­նիի նշած կար­գով) կա­րող է տե­ղի ու­նե­նալ... Թուր­քիա­յի ներ­սում որ­տեղ ա­սես, ցան­կա­ցած զո­րա­մա­սի, ցան­կա­ցած օ­բյեկ­տի դեմ։ Ինչ­պես տես­նում ենք, ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը հեր­թա­կան ան­գամ ա­պա­ցու­ցում են, որ հա­յե­րի և ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի միջև ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը սեր­տո­րեն կա­պակց­ված են այն ա­մե­նի հետ, ինչն Ի­րա­նի դեմ նա­խա­պատ­րաս­տում են նրա ար­տա­քին թշ­նա­մի­նե­րը, և նրա հետ, թե այդ թշ­նա­մի­նե­րին ին­չով է պա­տաս­խա­նում Ի­րա­նը։
Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ
Դիտվել է՝ 15111

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Թուրքական տրանսպորտային շահը առավել քան հստակ է

Թուրքական տրանսպորտային շահը առավել քան հստակ է

Մերձավոր Արևելքում էսկալացիայի խորացումը կարող է էապես փոխել տարածաշրջանային (ներառյալ Հարավային Կովկասը) տրանսպորտային-լոգիստիկ համակարգը...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.