Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

2019 թ. ար­դ­յունք­նե­րը. ներ­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յուն

2019 թ. ար­դ­յունք­նե­րը. ներ­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յուն
10.01.2020 | 00:41
Ա­մեն տար­վա սկզ­բին, ըստ ա­վան­դույ­թի, ամ­փո­փում ենք ան­ցած տար­վա ար­դյունք­նե­րը։ Ներ­քա­ղա­քա­կան կյան­քում գործ­նա­կա­նում գնա­հա­տե­լու բան չկա, ե­թե հաշ­վի առ­նենք, որ գնա­հա­տա­կա­նը պետք է լի­նի լիո­վին օ­բյեկ­տիվ։ Իսկ ու՞մ դուր կգա երկ­րի իշ­խա­նու­թյա­նը միայն «մե­կեր» ու «եր­կուս­ներ» նշա­նա­կե­լը։ Կա­րե­լի է հա­մոզ­վա­ծու­թյուն հայտ­նել, որ Հա­յաս­տա­նի այն 52 % գրանց­ված ընտ­րող­նե­րը, ո­րոնք չեն մաս­նակ­ցել 2018 թ. դեկ­տեմ­բե­րի 9-ի ար­տա­հերթ խոր­հր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թյա­նը, ընդ­հան­րա­պես ո­չինչ չէին ակն­կա­լում 2019-ից։ Հնա­րա­վոր է, որ նրանք ինչ-որ բա­ցա­սա­կան կան­խազ­գա­ցում­ներ են ու­նե­ցել։ Այն­պես որ, Հա­յաս­տա­նում կյան­քից ինչ-որ լավ բան կա­րող էին սպա­սել այն 35-37 % ընտ­րող­նե­րը, ո­րոնք դեկ­տեմ­բե­րի 9-ին քվեար­կել էին Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի դա­շին­քի օգ­տին։
Հարցն այն է, թե 2018-ի գար­նա­նը գո­ռա­ցող­նե­րը և փո­ղոց­նե­րը փա­կող­նե­րը ստա­ցա՞ն այն, ինչ սպա­սում էին։ Դժ­վար հարց է։ Պաշ­տոն ու­նե­ցող­ներն ան­շուշտ գոհ են։ Հա­յաս­տա­նում ֆի­նան­սա­կան կա­վա­տու­թյան նոր ձև է հայ­տն­վել՝ պարգևավ­ճա­րը։ Աշ­խա­տան­քը պահ­պա­նած­նե­րը հա­վա­նա­բար չեն տրտն­ջում, բայց լիար­ժեք բա­վա­րար­վա­ծու­թյան զգա­ցու­մից էլ դեռ շատ հե­ռու են։ Նրանց պարգևավ­ճար, այն էլ՝ բյու­ջեից, չի տր­վում։ Ով­քեր աշ­խա­տանք են գտել, չենք բա­ցա­ռում, նույն­պես կա­րող են բա­վա­րար­ված լի­նել, բայց այդ­պի­սիք հա­սա­րա­կու­թյան բա­ցար­ձակ փոք­րա­մաս­նու­թյունն են։ 2019-ի վեր­ջին ա­ռիթ ե­ղավ խո­սե­լու մի ե­րի­տա­սարդ տաք­սիս­տի հետ, ո­րը վե­րա­դար­ձել էր (հա­վա­նա­բար հենց 2019-ին) ինչ-որ հույ­սե­րով։ 2020-ի հուն­վա­րի 10-ին նա կվե­րա­դառ­նա Ռու­սաս­տան, չեմ բա­ցա­ռում, ար­դեն ընդ­միշտ։ Ե­րի­տա­սարդն ան­կեղծ բա­ներ ա­սաց. այս­տեղ աշ­խա­տանք կա, ա­ռա­ջար­կում են, բայց պայ­ման­ներն ան­նոր­մալ են։ Խոս­քը մե­ծա­բեռ ավ­տոտ­րանս­պոր­տի մա­սին է։ Նրան պա­տաս­խա­նե­ցի՝ ե­թե աշ­խա­տանք կա, բայց պայ­ման­ներ չկան, նշա­նա­կում է՝ աշ­խա­տա՞նք չկա։ Նա նա­յեց ինձ ու կարճ պա­տաս­խա­նեց՝ ա­յո։
Երևա­նի տաք­սիստ­նե­րի մա­սին խոս­քը պա­տա­հա­կան չէ։ Գաղտ­նիք չէ, որ նրանց մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը 2018-ի գար­նա­նը հա­վա­տա­ցել է քա­րոզ­չա­կան կեղ­ծի­քին և ակ­տի­վո­րեն մաս­նակ­ցել ճա­նա­պարհ­նե­րին երթևե­կու­թյան կաթ­վա­ծա­հար­մա­նը։ Այ­սօր նրանց տրա­մադ­րու­թյու­նը նույնն է, ինչ ե­ղել է մինչև 2018-ի գա­րու­նը։ Հարց­նում եք, թե որն է 2019-ի ար­դյու՞­նքը։ Ա­հա այն. դեռ մինչև ե­րեկ «հե­ղա­փո­խա­կան զանգ­ված­նե­րի» ակ­տի­վո­րեն ա­ճող հիաս­թա­փու­թյու­նը։ Բայց այ­սօր նրանք չեն շտա­պում «դե­պի փո­ղոց»՝ բո­ղո­քե­լու կեղ­ծի­քի դեմ։ Ոչ, նրանք գնում են ըն­տա­նիք­նե­րով լի ավ­տո­բուս­նե­րով։ Մի՛ հարց­րեք, թե ուր։
Իսկ Փա­շի­նյանն ա­ռաջ­վա պես զբաղ­ված է «ինք­նա­ցու­ցադր­մամբ»։ Տե­սեք, հուն­վա­րի 1-ից թո­շակ­նե­րը բարձ­րաց­նում ենք։ Նույն ձևով հան­րա­պե­տա­կան­ներն էին «բարձ­րաց­նում», և «ա­վե­լա­ցած 3-5 հա­զա­րը» միշտ հան­գեց­նում էր շար­քա­յին քա­ղա­քա­ցի­նե­րի ծախ­սե­րի ա­ճի։ Հեր­թա­կան խրատ­ներն են՝ «ինք­ներդ, ինք­ներդ», այ­սինքն՝ կա­ռա­վա­րու­թյունն այս­տեղ գործ չու­նի։ Է, ե­թե կա­ռա­վա­րու­թյու­նը «գործ չու­նի», ու­րեմն պետք էլ չէ, այն­պես չէ՞։ Կամ էլ՝ մեջ­բե­րում ա­նենք ԶԼՄ-նե­րից. երբ Փա­շի­նյա­նը գնա­ցել էր Տա­վու­շի մար­զի իր «փոքր հայ­րե­նի­քը», ա­սել էր. «Մենք թափ ենք տվել օ­լի­գարխ­նե­րի գր­պան­նե­րը և զենք գնել»։ Իսկ «Գր­զո­յին» թա՞փ են տվել, ընդ­հան­րա­պես ու՞մ են թափ տվել։ Բնա­կիչ­նե­րը ճիշտ էին. թո­շակ­ներն ա­վե­լի շատ կբարձ­րա­նա­յին, ե­թե «թափ տա­յին» օ­լի­գարխ­նե­րին։ ՈՒ՞ր են այդ փո­ղե­րը։ Պա­տաս­խա­նում է, որ զենք են գնել։ Սահ­մա­նա­մերձ գյու­ղե­րի քիչ տե­ղյակ բնա­կիչ­նե­րի հա­մար դա գու­ցե սպա­ռիչ պա­տաս­խան է, իսկ ա­հա 2018 թ. դեկ­տեմ­բե­րի 9-ին Նի­կո­լի օգ­տին ձայն տա­լու չե­կած 52 % ընտ­րող­նե­րի հա­մար դա չի կա­րող բա­ցատ­րու­թյուն լի­նել։ Նա­խորդ տա­րի­նե­րին էլ էր զենք գն­վում, թեև ոչ Cy-30 M ինք­նա­թիռ­ներ։ C-300 և «Իս­կան­դեր» հր­թի­ռա­յին հա­մա­կար­գեր ու ժա­մա­նա­կա­կից սպա­ռա­զի­նու­թյան այլ հա­մա­կար­գեր Հա­յաս­տա­նը ձեռք է բե­րել նաև «Նի­կո­լից ա­ռաջ»։ Զենք ու զի­նամ­թերք ձեռք բե­րե­լու հա­մար նախ­կին իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը «թա՞փ են տվել» ինչ-որ մե­կին։ Հնա­րա­վոր է։ Բայց սո­վո­րա­բար հա­մար­վել է, որ մենք Ռու­սաս­տա­նից զենքն ու զի­նամ­թեր­քը ձեռք ենք բե­րել պար­զա­պես ար­տո­նյալ գնե­րով, կա­րե­լի է ա­սել՝ ոչ թե շու­կա­յա­կան, այլ գոր­ծա­րա­նա­յին գնե­րով։ Այն­պես որ, ինչ-որ մե­կին թափ տա­լու ա­ռան­ձին անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն չի ե­ղել. բյու­ջեում միշտ զենք ու զի­նամ­թերք ձեռք բե­րե­լու վե­րա­բե­րյալ հոդ­ված­ներ են ե­ղել, չխո­սե­լով հատ­կա­պես գաղտ­նի հոդ­ված­նե­րի մա­սին։
Շա­րու­նակ­վում է պար­զա­միտ­նե­րի շր­ջա­նում ճա­նա­չե­լիու­թյան, հետևա­բար ամ­բո­խա­հա­ճու­թյան հետևից ընկ­նե­լը։ Ա­հա թե ին­չու 2019-ը հիշ­վում է բազ­մա­թիվ սկան­դալ­նե­րով։ Օ­րի­նակ, մի՞­թե սկան­դալ չէր այն պատ­մու­թյու­նը, որն իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը ծա­վա­լե­ցին Կոնս­տան­տին Օր­բե­լյա­նի շուր­ջը։ Դա­տը տա­նուլ տվե­ցին, բայց նե­րո­ղու­թյուն չխնդ­րե­ցին։ Ի դեպ, մշա­կույ­թի վաս­տա­կա­վոր գոր­ծի­չը տար­վա վեր­ջում տրտն­ջում էր, որ կր­կին մի­ջոց­ներ չհատ­կաց­րին օ­պե­րա­յի նո­րոգ­ման հա­մար։ Դրա փո­խա­րեն մե­կը մյու­սին «պարգևավ­ճար­ներ» է տա­լիս։ Իսկ մի՞­թե սկան­դալ չէր, որ 2019-ին պաշ­տո­նա­թող ե­ղան և՛ ոս­տի­կա­նա­պե­տը, և՛ ԱԱԾ տնօ­րե­նը։ Պաշ­տո­նա­թո­ղու­թյուն­ներ շատ ե­ղան, ա­սենք, փաս­տո­րեն կազ­մա­լուծ­վեց Հան­րա­յին խոր­հուր­դը և այլն։ Բայց ե­թե ի­րար հետևից հե­ռա­նում է եր­կու ու­ժա­յին... Ընդ ո­րում Ար­թուր Վա­նե­ցյա­նի դեպ­քում գերս­կան­դալ էր։ Մենք դար­ձյալ հարց­նում ենք, ո­րով­հետև տար­վա ըն­թաց­քում ար­դեն հարց­րել ենք. մի՞­թե պետք էր պաշ­տո­նը կորց­նել վեր­ջա­պես հրա­պա­րա­կավ խոս­տո­վա­նե­լու հա­մար, որ ա­յո, Հա­յաս­տա­նում «Սո­րո­սի հիմ­նադ­րա­մը» սպառ­նում է Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գու­թյա­նը։ Վա­նե­ցյա­նը պատ­րաստ­վում է քա­ղա­քա­կան գոր­ծու­նեու­թյան, ուս­տի սպառ­նում է «ա­սել ա­մեն ինչ, երբ ժա­մա­նա­կը գա»։ Այդ պատ­ճա­ռով հար­ցերն ստիպ­ված հաս­ցեագ­րում ենք ԱԱԾ ղե­կա­վա­րու­թյանն ու կա­ռա­վա­րու­թյա­նը։ Մեր կար­ծի­քով, ա­նընդ­հատ աշ­խա­տան­քի հա­մար ԱԱԾ-ն ար­դեն ու­նի առն­վազն եր­կու «աշ­խա­տան­քա­յին նյութ».
1) «Սո­րո­սի հիմ­նադ­րա­մի վկա­նե­րի» գոր­ծու­նեու­թյու­նը (քայ­քա­յիչ) Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գու­թյան դեմ,
2) Ա. Վա­նե­ցյա­նի կող­մից մի­ջոց­ներ ձեռք չառ­նե­լը այն կա­ռույ­ցի դեմ, որն սպառ­նա­լիք է Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գու­թյա­նը, ո­րով­հետև նրա նո­յեմ­բե­րյան խոս­տո­վա­նու­թյու­նը լիո­վին հա­մա­պա­տաս­խա­նում է «գի­տեր, բայց չի խո­չըն­դո­տել» ձևա­կերպ­մա­նը։ Չէ՞ որ դա իս­կա­կան ներ­քա­ղա­քա­կան սկան­դալ է, ինչ­պես սկան­դալ է և այն, որ «Սո­րո­սի հիմ­նադ­րա­մը» և իշ­խա­նու­թյան մեջ գտն­վող նրա «վկա­նե­րը» շա­րու­նա­կում են մնալ չձեր­բա­կալ­ված։
Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի ճա­կա­տագ­րի մա­սին խո­սակ­ցու­թյու­նը չի կա­րող լի­նել թռու­ցիկ, մի­ջան­կյալ, սա­կայն իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի բութ հա­մա­ռու­թյան պատ­ճա­ռով հենց երկ­րորդ նա­խա­գա­հի հարցն է մնում կենտ­րո­նա­կա­նը մեր ներ­քին կյան­քում։ Հեր­թա­կան ան­գամ «վնգս­տա­ցող դա­տա­վոր­նե­րը» մեր­ժե­ցին խա­փան­ման մի­ջո­ցը փո­խե­լու խնդ­րան­քը։ Մենք չենք սխալ­վում. Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նի և դրա ու Հրայր Թով­մա­սյա­նի դեմ Փա­շի­նյա­նի կող­մից մղ­վող «պա­տե­րազ­մի» հարցն ըն­դա­մե­նը Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի հար­ցի ա­ծան­ցյալն է։ Ե­թե որևէ մե­կը կաս­կա­ծում էր նախ­կի­նում, ա­պա այժմ կաս­կած­նե­րը վե­րա­ցել են. Փա­շի­նյա­նին ա­մենևին պետք չէ ճշ­մար­տու­թյու­նը «2008 թ. մար­տի 1-ի գոր­ծի» մա­սին, նա պար­զա­պես ի­րա­կա­նաց­նում է հա­վերժ նա­խան­ձոր­դի անձ­նա­կան վրե­ժը։ Ա­հա ար­դեն նաև հա­վերժ ընդ­դի­մա­դիր (առն­վազն Ռ. Քո­չա­րյա­նի նա­խա­գա­հու­թյան օ­րոք) Շանթ Հա­րու­թյու­նյա­նը, որն ին­քը վեր­ջերս է ա­զա­տու­թյուն ստա­ցել, միա­ցել է նրանց, ով­քեր պա­հան­ջում են կա­լան­քից ա­զա­տել երկ­րորդ նա­խա­գա­հին։ Դա ար­դեն ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թյան մեղ­սա­գի­տա­կու­թյան գնա­հա­տա­կա­նի լակ­մու­սի թուղթ է։ Քո­չա­րյա­նի ընդ­դի­մա­դի­րը, ան­գամ հա­կա­ռա­կոր­դը պա­հան­ջում է ա­զա­տել Քո­չա­րյա­նին։ Մենք էլ չենք խո­սում ար­վես­տի ու մշա­կույ­թի գոր­ծիչ­նե­րի, ընդ ո­րում, ոչ միայն Հա­յաս­տա­նի, այլև Ռու­սաս­տա­նի, նա­մակ-խնդ­րանք­նե­րի մա­սին։
Փա­շի­նյա­նի և դա­տա­վոր­նե­րի պատ­մու­ճա­նով նրա կա­մա­կա­տար­նե­րի կտ­րուկ հրա­ժար­վելն այն բա­նից, որ սխալ­ներ են ա­րել ու պետք է ելք գտ­նել ի­րա­վի­ճա­կից, նույն­պես այ­սօր­վա ա­նի­մաստ իշ­խա­նու­թյան և նրա այն հա­կազ­գա­յին քայ­լե­րի գնա­հա­տա­կանն է, ո­րոնք միայն խո­րաց­նում են պա­ռակ­տու­մը հա­սա­րա­կու­թյան ներ­սում։ Ներ­կա­յաց­նենք բլո­գեր Ռ. Ջա­նի­բե­կյա­նի կար­ծիքն այն մա­սին, թե ին­չով է զբաղ­ված իշ­խա­նու­թյու­նը Հա­յաս­տա­նի երկ­րորդ նա­խա­գա­հի առն­չու­թյամբ. «Իս­կույն ա­սեմ, որ Ռ. Քո­չա­րյա­նի նկատ­մամբ իմ վե­րա­բեր­մուն­քը միան­շա­նակ չէ, ինձ նրա կողմ­նա­կից հա­մա­րելն էլ դժ­վար է։ Սա­կայն նրա ան­ձը քն­նար­կելն ու, որ­պես նա­խա­գա­հի, գնա­հա­տա­կան տալն էլ հնա­րա­վոր չեմ հա­մա­րում «Ֆեյս­բու­քի» շր­ջա­նա­կում, քա­նի որ ար­դյուն­քում մեծ գզվռ­տոց կլի­նի նրա կողմ­նա­կից­նե­րի ու հա­կա­ռա­կորդ­նե­րի միջև։ Իսկ գզվռ­տո­ցից ոչ մի օ­գուտ չկա, չեմ ու­զում այդ­պի­սի բա­նա­վեճ բոր­բո­քել։ Կա­սեմ միայն այն, ին­չում հա­մոզ­ված եմ։ Ա­ռա­ջին. Քո­չա­րյանն ակն­հայ­տո­րեն չէր ու­զում և չի ու­զում փախ­չել Հա­յաս­տա­նից ու թաքն­վել։ Դա ակ­ներև է ի սկզ­բա­նե։ Նա կա­րող էր պար­զա­պես չվե­րա­դառ­նալ Հու­նաս­տա­նից, երբ ար­դեն պարզ էր, որ պատ­րաստ­վում են հե­տապն­դե­լու նրան։ Եվ նա չէր կա­րող տե­ղյակ չլի­նել դրան։ Ռու­սաս­տա­նում նրան ջեր­մո­րեն կըն­դու­նեին և չէին հանձ­նի Հա­յաս­տա­նի ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին։ Երկ­րորդ. քա­նի դեռ դատ չի ե­ղել, նրա մեղ­քը չի ա­պա­ցուց­ված, ե­թե ան­գամ բո­լո­րը հա­մոզ­ված են, որ նա խախ­տել է օ­րեն­քը։ Եվ դժ­վար է նրան ներ­կա­յաց­նել որ­պես հա­սա­րա­կայ­նո­րեն (ոչ թե քա­ղա­քա­կա­նա­պես) վտան­գա­վոր քրեա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ նա­խա­ձեռ­նո­ղի, որ­պես­զի կա­լան­քի տակ նրա գտն­վե­լը հա­մար­վի ար­դա­րաց­ված։ Ոս­տի­կան­նե­րի հս­կո­ղու­թյան ներ­քո տնա­յին կա­լան­քի տես­քով խա­փան­ման մի­ջո­ցի դեպ­քում նրա ակ­տի­վու­թյու­նը լիո­վին կա­րե­լի էր վե­րահս­կել։ Նույ­նիսկ ե­թե նա մե­ղա­վոր հա­մար­վի 2008 թ. մար­տի ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի հա­մար, այ­սինքն հա­մա­րեն, որ նա այն ժա­մա­նակ գե­րա­զան­ցել է իր ի­րա­վա­սու­թյուն­նե­րը, ա­պա այժմ նման ի­րա­վա­սու­թյուն­ներ չու­նի։ Դուրս է գա­լիս, որ տվյալ ո­րոշ­ման մեջ նկա­տե­լի է ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի անձ­նա­կան մի­տու­մը.
1) վրեժ ան­ցյալ պար­տու­թյուն­նե­րի հա­մար,
2) վախ Ռ. Քո­չա­րյա­նի հնա­րա­վոր քա­ղա­քա­կան ակ­տի­վու­թյու­նից։ 
ՈՒս­տի Քո­չա­րյա­նի ներ­կա­յիս խա­փան­ման մի­ջո­ցը հա­մա­րում եմ ա­նար­դար և ոչ ճիշտ, ինչ­պես նաև վնա­սա­կար ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի հա­մար, ո­րոնց ես լիա­կա­տար տա­պա­լում չէի ցան­կա­նա, քա­նի որ դա կա­րող է կոր­ծա­նել ոչ միայն նրանց, այլև ողջ եր­կի­րը։ Բա­ցի այդ, հա­մա­րում եմ, որ նման հար­ցե­րում չի կա­րե­լի ընտ­րո­ղա­կա­նու­թյուն դրսևո­րել։ Կամ պետք էր գնալ ազ­գա­յին միաս­նու­թյան ու­ղիով ու հա­մա­նե­րել բո­լոր նա­խա­գահ­նե­րի ան­ցյալ (ա­ռա­ջին հեր­թին՝ տն­տե­սա­կան) մեղ­քե­րը, կամ հե­տապն­դում­ներն սկ­սել Լևոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նից՝ ՀՀ ա­մե­նաա­պաշ­նորհ նա­խա­գա­հից։ Նա ճիշտ նույն ձևով խախ­տել է օ­րեն­քը՝ իշ­խա­նու­թյու­նը Վազ­գեն Մա­նու­կյա­նին չհանձ­նե­լով, ժո­ղովր­դա­կան հու­զում­նե­րը ճն­շե­լու հա­մար բա­նա­կի մաս­նակ­ցու­թյու­նը թույլ տա­լով։ Պար­զա­պես նրա բախ­տը բե­րել է, որ այն ժա­մա­նակ ոչ ոք չզոհ­վեց»։
Ին­չու՞ ո­րո­շե­ցինք ծա­նո­թաց­նել Ռ. Ջա­նի­բե­կյա­նի տվյալ կար­ծի­քին, կար­ծես թե այն մաս­նա­վոր կար­ծիք է։ Նախ՝ այն պատ­ճա­ռով, որ նա 2018-ին ե­ղել է ա­մե­նաոգևոր­ված մե­կը և նույ­նիսկ ու­զում էր մաս­նակ­ցել ար­տա­հերթ խոր­հր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թյա­նը, ակ­տիվ լի­նել քա­ղա­քա­կան կյան­քում։ Բայց հա­վա­նա­բար նրա և նրա հա­մա­խոհ­նե­րի հա­մար ինչ-որ բան «այն­պես չըն­թա­ցավ» կամ նրանք «դուր չե­կան» իշ­խա­նու­թյա­նը։ Երկ­րորդ. Երևա­նի «Դվին» հյու­րա­նո­ցում դեկ­տեմ­բե­րի 25-ին կա­յա­ցավ Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի կողմ­նա­կից­նե­րի ժո­ղո­վը, ո­րի ար­դյունք­ներն ու ար­ձա­գանք­նե­րը հայտ­նի կդառ­նան 2020-ի ա­ռա­ջին ա­միս­նե­րին։ Եր­րորդ. այ­սօր Հա­յաս­տա­նում ա­վե­լի ու ա­վե­լի են շա­տա­նում այդ բլո­գե­րի տե­սա­կե­տը կի­սող մար­դիկ, նույ­նիսկ նրանց շր­ջա­նում, ով­քեր ե­րեկ փո­ղոց­նե­րում գո­ռում էին «Մեր­ժի՛ր Սեր­ժին»։ 2020-ի գար­նա­նը կլ­րա­նա փո­ղո­ցա­յին պետ­հե­ղաշ­րջ­ման 2 տա­րին, իսկ դա զգա­լի ժա­մա­նակ է։ Չոր­րորդ. նախ­կին իշ­խող կու­սակ­ցու­թյու­նը պաշ­տո­նա­պես հայ­տա­րա­րել է, որ 2020-ին պայ­քար կսկ­սի ևս մեկ խոր­հր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թյան հա­մար։ Կհա­ջող­վի, թե ոչ, կտես­նենք միա­սին։
Եվ ար­դեն ո­րե­րորդ ան­գամ հի­շեց­նենք բա­րո­յա­կա­նու­թյան ոս­կի կա­նո­նը՝ պար­զու­թյան հա­մար այն մի քիչ վե­րա­փո­խե­լով. «Մարդ­կանց վե­րա­բեր­վիր այն­պես, ինչ­պես կու­զեիր, որ քեզ վե­րա­բեր­վեն»։ Հայտ­նի է նաև այդ կա­նո­նի ժխ­տա­կան ձևա­կեր­պու­մը. «Մարդ­կանց մի՛ ա­րա այն, ին­չը քեզ չէիր ցան­կա­նա»։ Այդ կա­նո­նը կի­րա­ռե­լի է ա­մե­նու­րեք. այն հա­մընդ­հա­նուր է։ Միջ­նա­դա­րի գեր­մա­նա­ցի փի­լի­սո­փա Քրիս­տիան Թո­մա­սիո­սը (1655-1728) Ոս­կի կա­նո­նի ե­րեք ձև էր ա­ռանձ­նաց­նում՝ սահ­մա­նա­զա­տե­լով ի­րա­վուն­քի, քա­ղա­քա­կա­նու­թյան ու բա­րո­յա­կա­նու­թյան ո­լորտ­նե­րը, և դրանք կո­չում էր հա­մա­պա­տաս­խա­նա­բար ի­րա­վուն­քի, պատ­շա­ճու­թյան ու հար­գան­քի սկզ­բունք­ներ։
1) Ի­րա­վուն­քի սկզ­բուն­քը պա­հան­ջում է, որ մարդն ու­րի­շին չա­նի այն, ին­չը չէր ցան­կա­նա, որ ու­րիշն ա­ներ ի­րեն,
2) պատ­շա­ճու­թյան սկզ­բուն­քով պետք է ու­րի­շին ա­նել այն, ին­չը նա ցան­կա­նում է, որ ու­րիշն ա­նի ի­րեն,
3) հար­գան­քի սկզ­բուն­քը են­թադ­րում է, որ մար­դը վար­վի այն­պես, ինչ­պես նա կցան­կա­նար, որ ու­րիշ­նե­րը վար­վեին։
Ռուս փի­լի­սո­փա Վլա­դի­միր Սո­լո­վյո­վը (1853-1900) Ոս­կի կա­նո­նի ա­ռա­ջին (ժխ­տա­կան) տե­սան­կյունն ան­վա­նում էր «ար­դա­րու­թյան կա­նոն», երկ­րոր­դը (դրա­կան)՝ «գթասր­տու­թյան կա­նոն»։ Բա­րո­յա­կա­նու­թյան ոս­կի կա­նո­նը գա­լիս է ոչ քրիս­տո­նեու­թյու­նից, ոչ էլ միաստ­վա­ծու­թյու­նից։ Ա­հա ա­պա­ցույց­ներ.
1) թեև Ա­րիս­տո­տե­լի եր­կե­րում Ոս­կի կա­նո­նը մա­քուր տես­քով չի հան­դի­պում, նրա բա­րո­յա­գի­տու­թյու­նում կան հա­մա­հունչ շատ դա­տո­ղու­թյուն­ներ, օ­րի­նակ, «ինչ­պե՞ս պա­հել ի­րեն բա­րե­կամ­նե­րի հետ» հար­ցին Ա­րիս­տո­տե­լը պա­տաս­խա­նում է. «Այն­պես, ինչ­պես կցան­կա­նա­յիք, որ նրանք ի­րենց պա­հեն ձեզ հետ»,
2) հնդ­կա­կան «Մա­հաբ­հա­րա­թա» պոե­մում պատմ­վում է, որ Կու­րուկ­շետ­րա­յի ճա­կա­տա­մար­տից ա­ռաջ, ո­րը տե­ղի է ու­նե­ցել մ.թ.ա. 10000 թվա­կա­նից ոչ ուշ, Վի­դու­րան իր եղ­բո­րը՝ Դհ­րիթ­հա­րաշտ­րա թա­գա­վո­րին, սո­վո­րեց­նում է. «Թող {մար­դը} ու­րի­շին չա­նի այն, ին­չը տհաճ է հենց ի­րեն։ Հա­մա­ռոտ այդ­պի­սին է դհար­ման (պարտ­քը), մնա­ցա­ծը ծա­գում է ցան­կու­թյու­նից»։ ՈՒ­պա­նի­շադ­նե­րում, ո­րոնց հե­ղի­նակ է հա­մար­վում Շի­վա աստ­վա­ծը (իսկ դա ար­դեն հա­րյուր­հա­զա­րա­վոր տա­րի­նե­րի վա­ղե­մու­թյուն է են­թադ­րում) ա­ռա­ջա­նում է վեր­ջա­վո­րի և հա­վի­տե­նա­կա­նի միջև տար­բե­րու­թյան բա­ցա­կա­յու­թյան նոր գա­ղա­փար, որն ար­տա­հայ­տում է միաս­նու­թյան ու­պա­նի­շա­դյան բա­նաձևը. «Դա հենց դու ես»։ Այդ բա­նաձևը բա­րո­յա­կա­նու­թյան ոս­կի կա­նո­նի տես­քով մեկ­նա­բան­վում է որ­պես ի­րեն այլ մար­դու մեջ տես­նե­լու ցան­կու­թյան ար­տա­հայ­տու­թյուն։
Հա­յաս­տա­նի ժա­մա­նա­կա­կից քա­ղա­քա­ցի­նե­րից որևէ մե­կը չի՞ մտա­ծում, որ 1991 թ. ան­կա­խու­թյան վե­րա­կանգ­նու­մից հե­տո մեր երկ­րում Բա­րո­յա­կա­նու­թյան ոս­կի կա­նո­նը բազ­միցս խախտ­վել ու խախտ­վում է։ Նրա ան­տե­սու­մը մեր երկ­րում այժմ էլ այն­պի­սին է, ինչ­պի­սին ե­ղել է նա­խորդ բո­լոր կա­ռա­վա­րող­նե­րի օ­րոք։ Այդ պատ­ճա­ռով 2020 թիվն ա­ռայժմ որևէ լավ բան չի նա­խա­գու­շա­կում։
Սեր­գեյ ՇԱ­ՔԱՐ­ՅԱՆՑ
Դիտվել է՝ 10384

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ