Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

Ալֆան և օ­մե­գան

Ալֆան և օ­մե­գան
17.03.2020 | 00:44
Պա­տե­րազ­մի կու­սակ­ցու­թյուն է, բա ի՛նչ է: Հի­շում ենք և պա­հան­ջում, ո­րը թարգ­մա­նա­բար նշա­նա­կում է՝ հի­շա­չար ենք և վրեժ­խն­դիր: Էս չե՞ք: Ա­րա, գե­տի­նը պատռ­վեր ու սաղդ մե­ջը լց­վեիք ձեր հի­շո­ղու­թյուն­նե­րով, ար­ժե­հա­մա­կար­գե­րով ու ա­դաթ­նե­րով, էլ չեմ ա­սում ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան ու սո­ցիա­լա­կան ար­դա­րու­թյան մա­սին… Խել­քի ե­կեք, էս ո՞ր դարն է: Թո­ղեք հան­գիստ ու բա­րիդ­րա­ցիա­բա­րո ապ­րենք մեր քա­ղա­քա­կիրթ հարևան­նե­րի հետ… Խմ­բա­պե­տա­կան ան­հար­կի մո­տե­ցում­նե­րով ու ազ­գայ­նա­մո­լա­կան ան­զի­ջում կեց­ված­քով ու՞ր ենք գնա­լու: Նույ­նիսկ դրանց կու­սակ­ցա­կան ըն­կեր, ա­վա­զա­նի ա­նու­նը՝ Դրո, որ թա­գա­վոր էր, սպա­նեց իր տղեր­քից եր­կու­սին, ո­րով­հետև այդ տղեր­քը հար­բած՝ թքել էին մե­կի ե­րե­սին։ Կառ­քից ի­ջեց­րել էին ու դեմ­քին թքել, հե­տո դուրս էր ե­կել, որ մի­նիստր է… Դե, տղեր­քը հար­բած են ե­ղել, հար­բա­ծին էլ ի՛նչ մի­նիստր։ Թքել էին դեմ­քին ու նս­տել նրա կառ­քը, մի­նիստ­րի կառ­քը, վա՛յ, հա­րամ­զա­դեք. Բայց հո չկոր­ծան­վե՞ց աշ­խար­քը... Մի­նիստ­րը աշ­խա՞րք էր ա­զա­տել...
Մեր օ­րե­րում նման դրսևո­րում կտես­նե՞ք, երբ մեր հան­դուր­ժո­ղա­կա­նու­թյան թավ­շյա հե­ղա­փո­խու­թյու­նը բա­րու­թյան և սի­րո հուն­դեր է ցա­նում ա­մե­նուր, ինչ­պես նույն Դրոն ինք­նադրսևոր­վեց, երբ գե­րի­նե­րի ձեռ­քը կրակն էր ըն­կել և դրանց հա­մար ոչ սնունդ ու­ներ, ոչ տա­նիք: Շա­րեց մի հա­զար հո­գու էն հե­րո­սա­կան փսլն­քոտ­նե­րից ու ան­կյուն կանգ­նեց­րեց: Հարց­րեց.
- Բի­ճո, ո՞ր աչ­քով էիք նշան բռ­նում իմ խա­ղաղ բնակ­չու­թյան վրա:
Բո­լո­րը վա­խից դող­դո­ղա­ցող ցու­ցա­մա­տե­րը տա­րան դե­պի ի­րենց աջ աչ­քը, ու ռազ­մա­կան մի­նիստ­րը հրա­մա­յեց.
- Լավ է կույր ա­չո՛ք, քան կույր մտո՛ք: Հա­նեք դրանց աջ աչ­քե­րը ու ռադ ա­րեք, թող գնան ի­րենց տնե­րը… -հե­տո սպառ­նա­լի ա­վե­լաց­րեց,- է­լի կա­նե՞ք չա­րու­թյուն:
- Չէ՛, չէ՛, փա­շա ջան,- վաշ-վի՜շ, վաշ-վի՜շ…
- Դե՛, հայ­դե՜, և այլևս չհա­մար­ձակ­վեք խախ­տել մեր երկ­րի սահ­ման­նե­րը, հայ­դե՛, ի շր­ջանս յուր:
Այդ­պես, միաչ­քա­նի մի հա­զար հո­գի այ­դու­հետև աշ­խար­հին նա­յեց կի­սով չափ՝ տե­սավ միայն մինչև հա­սա­նե­լիք տնա­մեր­ձի սահ­մա­նա­գի­ծը՝ չուր ա­վար­տը յու­րյանց ըն­ծայ­ված երկ­րորդ կյան­քի, որ նրանց ըն­ծա­յեց նո­րին գե­րա­զան­ցու­թյուն Դրոն:
Շնոր­հա­կալ ենք Ձեր մե­ծա­հո­գու­թյան և մար­դա­սի­րա­կան վե­րա­բեր­մուն­քի հա­մար, պա­րո՛ն նա­խա­րար:
Վերջ նա­խա­վեր­ջին մա­սի, և ոչ ոք չգի­տի, թե որ­տե՞ղ և ինչ­պե՞ս կայ­ցե­լի ի­րեն իր վեր­ջին մա­սը, ե­թե կռ­վում ես, ջար­դում ես ու նա­հան­ջում, իբր թե խա­ղա­ղու­թյան ժա­մա­նակ գե­րա­դա­սե­լի է հա­նուն սե­փա­կան բա­րօ­րու­թյան պարտ­վե­լը, հե­տո պա­տե­րազ­մում զոհ­վել: ՈՒ՞ր ես, ա­րի՛, հու­րի փե­րի, խա­ղա­ղու­թյան ի՛մ ա­ղավ­նի, ի՛մ սի­րե­լի Քուռ­կիկ Ջա­լա­լի: Գո­նե հու­շիր, թե ով եմ ես, ով ես դու, ով է նա… Չգի­տեմ:
Սրանց նման­նե­րը մեր օ­րե­րի սու­տի վար­դան­մա­մի­կո­նյան­ներ են կեր­տել՝ հե­րոս­նե­րի կեր­պա­րով, իբր թե մա­հա­պարտ հայ­րե­նա­պաշտ­ներ են… Ի­րա­կա­նում, բա­ռիս բուն ի­մաս­տով մար­դաս­պան­ներ են: Կապ չու­նի՝ թշ­նա­մուն են խո­ցել, թե յու­րա­յի­նին՝ մարդ են սպա­նել, մա՛րդ, որն ա­մե­նա­բարձր ար­ժեքն ու ա­մե­նա­թանկ կա­պի­տալն է, թա­լան­չի­ներ ու յո­թը մոր ծիծ կե­րած ա­ղան­դա­վոր գոր­ծա­կալ­ներ, ո­րոնք փառք են մու­րում ու ա­տում դա­սա­լիք­նե­րին, ո­րոնք դեմ են զեն­քով ի­րենց տուն ու տե­ղը, օ­ջախն ու հայ­րե­նի­քը պաշտ­պա­նե­լուն… Օ­րի­նակ, իմ գոր­ծըն­կեր­նե­րից մե­կը ա­րյուն տես­նե­լիս ու­շագ­նաց է լի­նում և ընկ­նում ցն­ցում­նե­րի մեջ: Սրան ի՞նչ կա­սեք: Պա­տե­րազ­մի բո­լոր հե­րոս­նե­րը, ա­ռանց բա­ցա­ռու­թյան, խա­ղաղ օ­րե­րի սա­բո­տաժ­նիկ­ներ են, հա­կա­հե­րոս­ներ, քյալ­լեն թա­փած կան­տու­ժեն­նիկ­ներ: Մի­թոմ հենց ին­քը, դրանց կար­կա­ռուն ներ­կա­յա­ցու­ցիչն ի՛նչ էր՝ շատ դա­րեր ա­ռաջ հին Հա­յաս­տա­նում Վար­դան Մա­մի­կո­նյան ան­վամբ մի սպա­րա­պետ էր կե­նում: Իսկ նա ո՞վ էր, որ սր­բաց­րել, դա­րեր շա­րու­նակ գլխ­նե­րիս են նս­տեց­րել: Հի­մա թևքերս քշ­տեմ, լայվ մտ­նեմ ու ժո­ղովր­դիս ներ­կա­յաց­նեմ նրա ի­րա­կան կեր­պա­րը: Ոնց որ միստր Պիտ­կի­նը՝ թշ­նա­մու թի­կուն­քում: Դե­տեկ­տիվ կի­նո, որ եր­բեք Ա­դո­յան Մար­տու­նը չի ցու­ցադ­րի յուր «Մոսկ­վա» կի­նո­թատ­րո­նում, մինչև չն­կա­րա­հա­նեն: Պատ­մու­թյուն մի շար­քա­յին ար­կա­ծախն­դիր փոր­ձա­ռու լր­տե­սի մա­սին, ո­րին Ճե­նաց աշ­խար­հից ու­ղար­կել էին մեր տա­րա­ծաշր­ջան՝ եր­կու դր­կից բա­րե­կամ ժո­ղո­վուրդ­նե­րի միջև թշ­նա­մու­թյուն ու կռիվ հրահ­րե­լու հանձ­նա­րա­րու­թյամբ: Ար­դյուն­քում, Տղ­մուտ գե­տի ա­փին, մի խումբ ալ­կո­հոլ օգ­տա­գոր­ծած փղեր ա­ռաջ­նագ­ծում վրաեր­թի են­թար­կե­ցին նոր զո­րա­կոչ­ված մատ­ղաշ զին­վոր­նե­րին և աշ­խար­հա­զո­րա­յին­նե­րին, ինքն էլ հի­վան­դա­նո­ցի ճա­նա­պար­հին ստա­ցած կա­յուն ծանր վնաս­վածք­նե­րից, շտապ օգ­նու­թյան բժշ­կի ձեռ­քե­րի մեջ, կն­քեց յուր մահ ի­մա­ցյալ ան­մա­հու­թյու­նը: Հա, ո­չինչ չի մո­ռաց­վում, ոչ ոք չի մո­ռաց­վում: Բա հե­տո՞… Ի՛նչ շա­հեց: Ախր, ա­սո­ղին լսող է պետք: էն խեղճ Վա­սա­կը քա­նի ան­գամ խնդ­րեց, ա­ղա­չեց ու պա­ղա­տեց, ոտ­ներն ըն­կավ, թե՝ այ բա­լամ, փե­շիդ քա­րը թա­փիր, հան­ձն­վիր, կրո­նա­փոխ­վիր, թե­կուզ ազ­գա­փոխ­վիր, ախր ու­րիշ մարդ չեն, մեր հարևան­ներն են, արևել­քի ա­մե­նա­ժո­ղովր­դա­վար, ա­մե­նա­բա­րի ու մար­դա­սեր ազ­գը: էս քոր­փա ը­րե­խե­քին էդ ա­նի­րավ աշ­խարհ­քը մի գցիլ: Չէին ու­զում, լա­լիս էին մայ­րե­րը, բայց պա­տե­րազ­մի հր­ձիգ Վար­դա­նը չհա­մա­ձայն­վեց, եր­կու ոտ­քը մի ոտ­նա­ման խո­թեց, հա­մա­ռո­րեն կո­ղի ըն­կավ՝ դրա­նով իսկ դառ­նա­լով բա­րո­յա­կան հաղ­թա­նակ­նե­րի պատ­մա­կան կն­քա­հայր և պար­տի­զա­նա­կան եր­կա­րա­մյա կռիվ­նե­րի սա­բաբ՝ հետ­մա­հու:
Մի պայ­ծառ ա­ռա­վոտ էր, մի տխուր լու­սըն­կա պարզ­կա գի­շեր, հո­վիվ­նե­րը սա­րե­րում, աշ­խար­հի դարդ ու ցա­վից հե­ռու, խա­ղաղ քշում էին յոր­ղա է­շեր, իսկ Ա­վա­րայ­րի դաշ­տա­վայ­րում՝ լու­սա­պայ­ծառ ա­ռա­վոտ­նե­րից մեկն էր: Ձ­մե­ռա­յին ա­րե­գակն ա­վե­լի ջերմ ու հա­ճե­լի էր, քան ա­մառ­վա կի­զիչ արևը: Այդ պատ­մա­կան օ­րը հա­վեր­ժո­րեն վառ կմ­նա հա­մայն մարդ­կու­թյան հի­շո­ղու­թյան մեջ: Համ ի­րա գլու­խը կե­րավ, համ էն խեղճ ու ան­մեղ է­րե­խե­քի՝ լրիվ ի­զուր, նա­հախ տե­ղը, առ ո­չինչ: Միայն երկ­նա­յին տի­րոջն է հայտ­նի, թե քա­նի ու քա­նի դի­վա­նա­գետ, աշ­խար­հի չեմ­պիոն ու ճատ­րա­կի վար­պետ կորց­րինք: Վայ թե նա էլ չտի­րա­պե­տի էդ համ­րան­քին… Կյան­քիցդ ձեռ էիր քա­շե՞լ՝ էն ղշ­լաղ­ցի Նի­կո­լոս Դու­մա­նի նման, մո­տա­լուտ մահ­վա­նից խու­սա­փե­լու հա­մար, տղա­մար­դա­վա­րի հա­նեիր պիս­դա­լետն ու դնեիր ձերդ պայ­ծա­ռա­փայ­լու­թյան ճա­ճան­չա­փայլ ճա­կա­տին: Նրա նման բղա­վեիր՝ «մա՛հ կամ ա­զա­տու­թյո՛ւն», ու ամ­բողջ ա­բոյ­մեն դա­տար­կեիր դա­տարկ գլ­խիդ մեջ: Թե չէ քա­նի՜-քա­նիսն այդ օ­րը տնից դուրս ե­կավ և այլևս չվե­րա­դար­ձավ, որն ազ­դեց նաև մեծն լու­սա­վո­րիչ Խա­չա­տուր Ա­բո­վյա­նի տրա­մադ­րու­թյան վրա, և ճա­րա­հա­տյալ հետևեց նրանց օ­րի­նա­կին, ու նրա նման քա­նի՜-քա­նի­սը… Սերմ­նա­ցան­նե­րը զին­վոր դար­ձան և այլևս չվե­րա­դար­ձան… Լրիվ՝ ի­զուր: Անշ­նորք­ներն իս­կի մի սև թուղթ էլ չու­ղար­կե­ցին հա­րա­զատ­նե­րին, և ար­դեն տասն­հինգ դա­րից ա­վե­լի նրանց աչ­քը սառ­չում է ճամ­փին նա­յե­լով:
Էս խմո­րը դեռ շատ ջուր է վերց­նե­լու: Հե­տաքն­նու­թյու­նը կպար­զի, որ ի­րեն զո­րա­վար ինք­նահռ­չա­կած այդ անձ­նա­վո­րու­թյու­նը, խախ­տե­լով սահ­մա­նադ­րա­կան կար­գը, սադ­րել է մաս­սա­յա­կան ան­կար­գու­թյուն­ներ և սպա­նու­թյուն­ներ, պատ­ճառ հան­դի­սա­ցել բազ­մա­թիվ զո­հե­րի: Դա­տաբ­ժշ­կա­կան փոր­ձաքն­նու­թյան է ու­ղարկ­ված սպան­ված փղե­րից մի քա­նի­սի ԴՆԹ-ն՝ պար­զե­լու նրանց ծա­գում­նա­բա­նու­թյու­նը, հան­ցան­քի պա­հին ա­րյան բա­ղադ­րու­թյան մեջ առ­կա ալ­կո­հո­լի չա­փը, փղե­րի պատ­կա­նե­լու­թյու­նը, ալ­կո­հո­լի թոր­ման և օգ­տա­գործ­ման վայ­րը և այլն: Քն­նու­թյան ըն­թաց­քում պարզ­վել է, որ Ի­րա­նի իս­լա­մա­կամ հան­րա­պե­տու­թյու­նում ալ­կո­հո­լի օգ­տա­գոր­ծու­մը խս­տիվ ար­գել­ված է, հետևա­բար, անհ­րա­ժեշտ է ման­րա­մաս­նո­րեն վեր­հա­նել հան­ցա­գոր­ծու­թյան ամ­բող­ջա­կան պատ­կե­րը՝ փոխ­կա­պակց­ված հան­ցա­կից ան­ձան­ցով հան­դերձ: Սա դա­րիս մե­ծա­գույն քրեա­կան բա­ցա­հայ­տու­մը կդառ­նա, բայց ա­ռայժմ, նա­խաքն­նա­կան գաղտ­նիք պա­րու­նա­կող տե­ղե­կատ­վու­թյու­նը հրա­պա­րակ­ման են­թա­կա չէ՝ հիմք ըն­դու­նե­լով ան­մե­ղու­թյան կան­խա­վար­կա­ծը, ո­րը կհաս­տատ­վի միայն դա­տա­րա­նի վճ­ռով: Թե­կուզ սպան­վող­նե­րի ի­րա­վա­հա­ջորդ­նե­րը եվ­րա­դա­տա­րան դի­մեն, միևնույն է, չեմ ըն­դու­նե­լու ոչ մի կեղծ ար­դա­րա­դա­տու­թյուն, քա­նի դեռ ես ողջ եմ: Իսկ փոխ­հա­տուց­ման մա­սին խոսք ան­գամ լի­նել չի կա­րող: Ինչևէ:
Հի­մա էլ սրանց թող­նենք պատ­մու­թյան աղ­բա­նո­ցում ու գանք մեր օ­րե­րը: Վեր­ջերս, ա­նու­նը չտամ, բո­լորդ ճա­նա­չում եք, մի լկ­տի բա­րե­րար ինձ ճամպ­րու­կով փող էր ու­ղար­կել: Մեկ մտա­ծե­ցի՝ կա­րո՞ղ է սրանք ու­զում են ինձ կա­շա­ռել, մեր­ժեմ, հետ ու­ղար­կեմ, հե­տո բռ­նեմ ու սնան­կաց­նեմ, մի բան էլ՝ հրա­պա­րա­կեմ էդ փաս­տը և խայ­տա­ռա­կեմ աշ­խար­հով մեկ, իմ վար­կա­նիշն էլ շեշ­տա­կի բարձ­րա­նա, բայց հե­տո, երբ ռո­ման­տի­կաս նա­հան­ջեց ու տե­ղը զի­ջեց ի­րա­պաշ­տու­թյա­նը, մտա­ծե­ցի՝ այ մարդ, մեր ժո­ղո­վուր­դը հա­զար ու մի կա­րիք ու­նի, հրեն՝ հարևա­նիս ե­րե­խեն էս տա­րի ա­ռա­ջին դա­սա­րան է գնա­լու՝ հագ­նե­լու մի նոր­մալ բան չու­նի, էլ չա­սեմ՝ դպ­րո­ցա­կան պա­յու­սակ, գրե­նա­կան պի­տույք­ներ, ըն­կերս վար­կով լվաց­քի մե­քե­նա է ա­ռել, էն ե­րե­խեն ավ­տո է ու­զում, ղու­մար­բազ ա­ներ­ձագս խր­վել է պարտ­քե­րի մեջ, դա­չե­քը ռե­մոն­տի կա­րիք ու­նեն… Էս ֆո­նին, ինձ ի՞նչ, թե ով է բա­րե­րա­րը՝ գող ու ա­վա­զակ, թե ար­կա­ծախն­դիր ինչ-որ դի­շով­կա, կարևո­րը, որ ներդ­րում է ա­նում մեր ժո­ղովր­դա­կան տն­տե­սու­թյան մեջ, ու չմեր­ժե­ցի, և հի­մա բարձ­րա­ձայ­նում եմ այդ մա­սին, որ հե­տո դե­ղին մա­մու­լը գրի կամ էդ ներդ­րո­ղը ստեղ-ըն­դեղ գլ­խի­ցը դուրս բլ­թաց­նի, ժո­ղո­վուրդ ջան, դուք հպար­տո­րեն և հա­մար­ձակ մեր­ժեք բո­լոր բամ­բա­սանք­նե­րը և տի­րա­պե­տեք ճշ­մար­տու­թյա­նը, ո­րը մեկն է: Էս էլ սենց:
Անց­նենք ա­ռաջ: Կրկ­նում եմ, որ­քան էլ ծանր լի­նի, մտե­րիմ հա­րա­զատս ան­գամ, հան­ցա­գոր­ծի տե­ղը բանտն է: Խնդ­րեմ, վառ օ­րի­նակ, հոր­քու­րիս տղեն, որ եր­կար տա­րի­ներ մեր գե­ղում հա­մայն­քա­պետ է աշ­խա­տել: Սկ­սեմ սրա բա­րո­յա­կան, ես կա­սեի, ան­բա­րո­յա­կան նկա­րագ­րից: Չեմ հի­շում քա­նի տա­րե­կան էր, բայց բարձր դա­սա­րան­նե­րի ա­շա­կերտ, էն տա­րի­քը, որ ա­րյու­նը գլ­խին տված՝ ոչ հոր­քուր են ճա­նա­չում, ոչ մոր­քուր: Էս այ­լան­դա­կը իր սե­ռա­կան մկր­տու­թյու­նը ստա­ցավ ըն­տա­նի կեն­դա­նի­նե­րի վրա: Ե­սիմ ինչ գրա­կա­նու­թյուն էր կար­դա­ցել, ե­սիմ ում խոր­հր­դով, որ Ռուս­տի­կոն սա­տա­նա­յին դժոխք պի­տի քշի, ի­րեն երևա­կա­յել էր որ­պես մո­լե­ռանդ մի որ­ձակ, է­լի ան­տեր մնա­ցած սա­տա­նա­յի մա­տը խառն էր, խել­քը թռց­րած ըն­կել էր մեր Մա­շա է­ծի հետևից, բայց վեր­ջինս դի­մադ­րել ու էն­պի­սի մկ­կոց էր ար­ձա­կել, որ մեր գյա­դեն պրժևալս­կու միասմ­բակ ձիու նման եր­կու ոտ էլ փոխ էր ա­ռել ու վար­գել դե­պի ան­տառ՝ վա­խից քիչ էր մնա­ցել լե­ղին պա­տառ-պա­տառ լի­նի: Հա­ջոր­դը, բռ­նել էր հարևա­նի ղա­զի վզից ու բե­րել կո­խել ի­րենց տան շո­րե­րի պա­հա­րա­նը: Ղա­զի լա­չառ ղժղ­ժո­ցի վրա տնե­ցի­նե­րը ներս էին լց­վել, մեր ան­մեղ­սու­նակ համ­բոն էլ, թե՝ ես կապ չու­նեմ, միա­միտ մտա տուն, տես­նեմ գար­դի­րո­բի դու­ռը բա­ցել, ներս է մտել, քշո՛ ա­րի, որ ռադ ըլ­նի գնա: Շուստ­րի տատս էր միայն գլ­խի էր ըն­կել, հաս­կաց­րել էր, թե այ ա­պուշ սա­տա­նի ճուտ, խելքդ ան­տե­րիդ ես տվել ու ար­նա­կոխ հա­յաց­քով ղժղ­ժան ու լա­չառ ա­նա­սուն­նե­րին ես վրա քշում, ի՛նչ գործ ու­նես դրանց հետ, հրեն՝ մեր Նաս­տյոն­կա ի­շու­հին՝ ա­ռա­տա­ձեռն, բա­րի, հեզ ու հնա­զանդ…
ՈՒ մի քա­նի ձա­խո­ղում­նե­րից հե­տո, գո­մի մեջ կա­յա­ցավ մեր համ­բո­յի դա­րա­կազ­միկ սե­ռա­կան մկր­տու­թյու­նը: Նաս­տյոն­կան մեկ ան­գամ չէ, որ լուռ ու ան­ձայն դի­մա­ցավ Համ­բո­յի ոտ­նձ­գու­թյուն­նե­րին, են­թարկ­վեց մար­զա­գույ­քի նման: ՈՒ հա­մը մնաց Համ­բո­յի բե­րա­նը՝ սկ­սեց ան­շառ ազ­գա­կան­նե­րի վս­տա­հե­լի է­գե­րից, ան­ցավ հարևան­նե­րի կնկ­տանց, հե­տո աչ­քը տն­կեց ան­մարդ կնիկ­նե­րի ու հե­տա­գա­յում մար­դա­տե­րե­րի վրա, ու պաշ­լո-պա­յե­խա­լո (այդ­պես շա­րու­նակ)… Թա­մամ, Համ­բար­ձում Դե­կա­մե­րո­նիչ, իս­կա­կան բազ­մա­կի օ­լիմ­պիա­կան չեմ­պիոն, Նե­րոնն ու Կա­լի­գու­լան սրա մոտ ան­մեղ ա­րա­րած­ներ են: Ինքն ի­րեն հա­մո­զել էր, թե Թա­յիս Ա­թե­նա­ցու զար­մից է սե­րում: Թե որ­տե­ղի՞ց էր լսել էդ ա­նու­նը, չգի­տեմ, բայց հա­զար ու մի գի­շեր­նե­րի Շահ­րի­զա­դը սրան ե­րա­նի կտար: Հա, մեկ էլ շուտ-շուտ տրո­յա­կան ինչ-որ ձիու ա­նուն էր տա­լիս: Հե­տա­գա­յում նրա մեջ նաև բո­նա­պար­տիզ­մի նա­խան­շան­ներ ի հայտ ե­կան, բայց դա մեր ցե­ղին միան­գա­մայն բնո­րոշ ժա­ռան­գա­կան, այլ ոչ ձեռք­բե­րո­վի ա­ռա­քի­նու­թյուն է: Մեր գե­ղա­ցիք գի­տեն, որ մի քիչ շաշ ենք, ժո­ղովր­դա­կան հա­յե­րե­նով՝ ծուռ: Ինչ որ է: Հի­մա, ոչ բա­րով իմ ազ­գա­կան հոր­ջորջ­վո­ղի հան­ցա­վոր ան­ցյա­լի մա­սին:
Գրոշ­նե­րով սե­փա­կա­նաշ­նոր­հեց գյու­ղի հա­մայն­քա­պե­տա­րա­նի և դպ­րո­ցի շեն­քե­րը, պայ­մա­նա­գիր կն­քեց ինքն իր հետ ու վար­ձով տրա­մադ­րեց հա­մայն­քին, գե­ղի շր­ջա­կայ­քի ան­տա­ռը կտր­տեց ու ծա­խեց կա­հույ­քա­գործ­նե­րին, իբր թե աղ­քատ­նե­րին ու պա­տե­րազ­մի մաս­նա­կից­նե­րի ըն­տա­նիք­նե­րին վա­ռե­լա­փայ­տի օգ­նու­թյուն է բա­ժա­նել: Բա մարդ էն­քան դու­խով ու միա­ժա­մա­նակ ա­պուշ կլի­նի՞, որ իր անձ­նա­կան հաշ­վի հա­մա­րը տա գյու­ղա­ցի­նե­րին, թե է­լեկտ­րա­ցան­ցի հա­մարն է, փո­ղե­րը էդ­տեղ փո­խան­ցեք… Վերևից ե­կան, գյու­ղի է­լեկտ­րա­կա­նու­թյու­նը ան­ջա­տե­ցին, բռն­վեց, բայց լավ պր­ծավ, փողն ա­ռան ու բաց թո­ղե­ցին: Նույ­նը ո­ռոգ­ման ջրի հար­ցում: Վեր­ջերս էլ մի բա­րե­գոր­ծի էր գցել, իբր թե գա­զի­ֆի­կաց­րել է գյու­ղը, ու ինձ ա­սում է, թե՝ «Ա­պեր, որ դրան էն ան­տա­ռու­մը սատ­կեց­նեմ, թա­ղեմ, ո՞վ տի ի­մա­նա»: Այ տա, ան­տառ ես թո­ղե՞լ, որ ոչ մի օք­մին չտե­նա, բա որ հա­րա­զատ­նե­րը հետևից գան: Մի խոս­քով, պա­տու­հաս: Հի­մա ես սրա հետ ինչ­պե՞ս վար­վեմ:
Ա­սել եմ՝ փա­խիր, ձեռքս չընկ­նես: ՈՒր ու­զում ես՝ չք­վի՛ր, թե­կուզ ի­ջիր ջրի հա­տա­կը, մինչև անց­նի վտան­գը, մինչև էդ հո­վա­նա­վո­րի զահ­լեն գնա բո­ղո­քե­լուց: Էդ­քան կա­րող եմ ինձ թույլ տալ, ոչ ա­վե­լին: Թե չէ՝ շր­ջա­պատս, հա­րա­զատ բա­րե­կա­մա­կան մի­ջա­վայրս շատ մեծ է: Մե­կին որ զի­ջե­ցի՝ քա­վոր-սա­նի­կա­կան մի ամ­բողջ ար­շա­վանք կսկս­վի, որ դեմն առ­նել չի լի­նի՝ հե­ղե­ղի պես ինձ էլ կք­շի, կտա­նի ու կկորց­նի: Գի­տեմ, ո­րոշ բայ­ղուշ­ներ կփոր­ձեն մե­ղադ­րել ինձ, բայց սա ա­մենևին կո­ռուպ­ցիոն երևույթ չէ, ե­թե դի­տար­կենք մար­դա­սի­րու­թյան տե­սան­կյու­նից: Սա նույ­նիսկ հա­մա­նե­րու­մից ա­ռա­վել է՝ մար­դուն կոր­ծա­նու­մից փր­կե­լու հու­մա­նի­տար շր­ջա­նակ­նե­րում… Հա, հա­րա­զատ ախ­պերս էլ լի­նի, պա­տաս­խան է տա­լու: Ոչ մի նե­րում-բե­կում: Հի­մա պատ­գա­մա­վո­րա­կան ան­ձեռ­նմ­խե­լիու­թյուն ու­նի ու ի­րա հա­մար սու­սու­փուս վեր ըն­կած է՝ կյան­քի գնով պատ­րաստ կռիվ տա­լու ինձ հա­մար, որ մազս ան­գամ չպա­կա­սի՝ հա­նուն ժո­ղովր­դի ու մեր պայ­ծառ ա­պա­գա­յի:
Դեռ լի­քը գործ ու­նենք ավ­գյան ա­խոռ­նե­րը մաք­րե­լու, դե­զին­ֆեկ­ցիա ա­նե­լու ուղ­ղու­թյամբ: Ա­մեն օր, որ սա­նի­տա­րա­կան շա­բա­թօ­րյակ հայ­տա­րա­րեմ, է­լի կեղ­տը կա ու կա, ոչ սկիզբ ու­նի, ոչ վերջ, կե­րել են ու թա­փել, ու­տում են ու թա­փում, և այդ ա­մե­նը շա­րու­նակ­վում է, որ­պես ան­ցյա­լի մնա­ցուկ ու հի­մա էլ ա­մե­նու­րեք զի­բիլ է կու­տակ­վում, դժ­բախ­տա­բար: Այդ ա­մե­նը մենք ա­ռաջ ենք տա­նե­լու, հաղ­թա­հա­րե­լու ենք հա­մա­ժո­ղովր­դա­կան միաս­նա­կան գե­րա­գույն ճի­գե­րի գոր­ծադր­մամբ՝ հե­ղա­փո­խա­կան ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն­նե­րի կարգ ու կա­նո­նով: Պատ­րաստ եմ նաև այդ հար­ցով հա­մա­ժո­ղովր­դա­կան հան­րաք­վե կազ­մա­կեր­պե­լու: Ֆի­զի­կա­կան աղ­բա­հա­նու­թյու­նից մինչև հո­գեմ­տա­վոր ախ­տա­զեր­ծում, տն­տե­սա­կան, զբո­սաշր­ջա­յի­նից մինչև բնա­պահ­պա­նա­կան հե­ղա­փո­խու­թյուն, ո­լորտ առ ո­լորտ: Կյան­քի ենք կո­չե­լու մեր բո­լոր խոս­տում­նե­րը: Չի ձա­խող­վե­լու իմ ոչ մի ծրա­գիր, թե չէ ինքս իմ ձեռ­քով թա­թիկ­ներս կկտ­րեմ, ինձ բզիկ-բզիկ կա­նեմ ու ջան­դակս թա­փա­ռա­կան շնե­րի ա­ռաջ կգ­ցեմ…
Դա­վիթ ՄԿՐ ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­Ն
Դիտվել է՝ 5200

Մեկնաբանություններ