Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Տո­տա­լի­տար կայս­րութ­յան կենտ­րո­նում նա փա­ռա­բա­նում էր հա­յի ա­նու­նը»

«Տո­տա­լի­տար կայս­րութ­յան կենտ­րո­նում նա փա­ռա­բա­նում էր հա­յի ա­նու­նը»
06.12.2019 | 01:40

Դեկ­տեմ­բե­րի 2-ին լրա­ցավ նա­խորդ դա­րաշր­ջա­նի խո­շո­րա­գույն քան­դա­կա­գործ, ԽՍՀՄ ժո­ղովր­դա­կան նկա­րիչ, պրո­ֆե­սոր Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյա­նի (1918-2018 թթ.) ծնն­դյան 101-ա­մյա­կը: «Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյան մշա­կու­թա­յին հիմ­նադ­րա­մը» վար­պե­տի ծնն­դյան 101-ա­մյա­կի ա­ռի­թով հիմ­նադ­րա­մի ար­վես­տա­յին տա­րած­քում կազ­մա­կեր­պել էր հուշ-ե­րե­կո: Ցու­ցադ­րու­թյա­նը զու­գա­հեռ ար­վես­տա­բան Լի­լիթ Սարգ­սյա­նը ներ­կա­յաց­րեց «Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյան. խոր­հր­դա­յին ա­զա­տա­մի­տը» թե­մա­յով զե­կույց: Մինչ մի­ջո­ցա­ռու­մը զրու­ցել ենք ԼԻ­ԼԻԹ ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ հետ:

-«Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյան» ցու­ցաս­րա­հում վար­պե­տի ժա­ռան­գու­թյան ո՞ր մասն է ներ­կա­յաց­ված:
-Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյա­նի ժա­ռան­գու­թյու­նը եր­կու մա­սի է բա­ժան­ված՝ մոս­կո­վյան հատ­ված և երևա­նյան: Երևա­նում նա մինչ այս տա­րի որևէ կերպ ցու­ցաս­րա­հով ներ­կա­յաց­ված չէր և ա­հա ամ­ռա­նը բաց­վեց այս ցու­ցաս­րա­հը, ո­րում ներ­կա­յաց­ված է մշ­տա­կան հա­վա­քա­ծու՝ վար­պե­տի ժա­ռան­գու­թյան երևա­նյան հատ­վա­ծից՝ քան­դակ, գե­ղան­կար, գրա­ֆի­կա և ո­րոշ անձ­նա­կան ի­րեր, որ բեր­վել են Մոսկ­վա­յից, վար­պե­տի հուշասե­նյա­կում պահ­պա­նե­լու հա­մար: Ի­հար­կե, սա շատ փոք­րիկ մասն է նրա գե­ղար­վես­տա­կան ժա­ռան­գու­թյան: Ցա­վոք, պե­տա­կա­նո­րեն և ա­վե­լի մեծ թան­գա­րան ստեղ­ծել չհա­ջող­վեց, և գոր­ծե­րի մեծ մա­սը ըն­տա­նի­քը ստիպ­ված էր տե­ղա­փո­խել Մոսկ­վա, որ հնա­րա­վոր լի­նի այն­տեղ պահ­պա­նել դրանք: Մի փոքր մա­սը մնաց այս­տեղ, ին­չը, ի­հար­կե, Նի­կո­ղո­սյան ըն­տա­նի­քի մե­ծա­գույն պարգևն է հա­յաս­տա­նյան մշա­կու­թա­յին հան­րու­թյա­նը:
-Կար­ծում եք՝ պետք է ստեղծ­վի հնա­րա­վո­րու­թյուն նրա ժա­ռան­գու­թյունն ամ­բող­ջու­թյամբ հայ­րե­նիք տե­ղա­փո­խե­լու՞:
-Ամ­բող­ջը՝ ոչ: Վար­պետն իր կյան­քի մեծ մասն ապ­րել է Մոսկ­վա­յում, այդ հս­կա­յա­կան ժա­ռան­գու­թյու­նը՝ մի թան­գա­րա­նի նյութ, ա­նի­մաստ է տե­ղա­փո­խե­լը:
-Լա՞վ են պահ­պան­վում այն­տեղ աշ­խա­տանք­նե­րը:
-Հրա­շա­լի, ըն­տա­նի­քի ջան­քե­րով այն­տեղ մի այն­պի­սի ցու­ցաս­րահ է ստեղծ­վել, ո­րի պայ­ման­նե­րին և մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թյան գոր­ծե­րի պահ­պա­նու­թյան տեխ­նի­կա­կան զին­վա­ծու­թյա­նը ցան­կա­ցած թան­գա­րան նա­խան­ձել կա­րող է: Ըն­տա­նի­քը ջանք չի խնա­յել վար­պե­տի այդ վիթ­խա­րի ժա­ռան­գու­թյու­նը պահ­պա­նե­լու հա­մար:
-Այ­սօր­վա մի­ջո­ցառ­ման մա­սին ի՞նչ կա­սեք:
-Այ­սօր վար­պե­տի ծնն­դյան տա­րե­դարձն է (դեկ­տեմ­բե­րի 2), նա դառ­նում է 101 տա­րե­կան: Մենք ան­ցյալ տա­րի հույս ու­նեինք, որ մինչև 100 տա­րե­կա­նը կապ­րի, բայց տա­րե­դար­ձից ա­միս­ներ ա­ռաջ հե­ռա­ցավ կյան­քից: Եվ հենց 100-ա­մյա­կի առ­թիվ բաց­վեց այս ցու­ցաս­րա­հը: Մենք այ­սօր պար­զա­պես հի­շում ենք վար­պե­տին, նշում նրա ծնն­դյան տա­րե­դար­ձը, և այ­սու­հետ նրա յու­րա­քան­չյուր տա­րե­դարձ թե՛ մոս­կո­վյան, թե՛ երևա­նյան Նի­կո­ղո­սյան ցու­ցաս­րահ­նե­րում ար­վես­տի տոն է լի­նե­լու:
-Բա­վա­կա­նա­չափ ճա­նա­չու՞մ ենք Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյա­նին, թե՞ ա­նե­լիք ու­նենք նաև այս ա­ռու­մով:
-Նա­յած՝ ով: Ցա­վոք, ե­րի­տա­սարդ սե­րուն­դը ան­ցյալ դա­րի ար­վես­տա­գետ­նե­րին շատ քիչ է ճա­նա­չում: Պետք է հան­րահռ­չակ­վի, մաս­սա­յա­կան ճա­շա­կը մի քիչ ա­վե­լի բարձ­րաց­վի, որ ե­րի­տա­սարդ­ներն ա­վե­լի շատ այ­ցե­լեն թան­գա­րան­ներ: Մենք այս­տեղ կր­թա­կան ծրագ­րեր ենք նա­խա­տե­սում: Յու­րա­քան­չյուր մի­ջո­ցա­ռում, թան­գա­րա­նա­յին յու­րա­քան­չյուր ցու­ցադ­րու­թյուն մի կր­թա­կան ծրագ­րի նյութ է, և հի­մա, ամ­բողջ աշ­խար­հում ըն­դուն­ված է որևէ ցու­ցադ­րու­թյան հի­ման վրա կր­թա­կան ծրագ­րեր ա­նե­լը, ո­րով­հետև, ար­վես­տը, ի վեր­ջո, մեծ լու­սա­վոր­չա­կան նշա­նա­կու­թյուն ու­նի նաև: Աշ­խա­տել է պետք, որ ե­րի­տա­սարդ­նե­րի ու­շադ­րու­թյու­նը մի քիչ շե­ղենք դե­պի մշա­կույթ, մի քիչ ա­վե­լի հոգևոր գի­տե­լի­քով հա­գեց­նենք նրանց:
-Նման խո­շոր ար­վես­տա­գետ­նե­րը կա­րո՞ղ են նաև հա­սա­րա­կան, քա­ղա­քա­կան խն­դիր­ներ լու­ծել, թե­կուզ եր­կու եր­կր­նե­րի միջև կա­մուրջ լի­նե­լու ա­ռու­մով:
-Ար­վես­տի և քա­ղա­քա­կա­նու­թյան կա­պի մա­սի՞ն եք հարց­նում: Ի­հար­կե, կա­մուրջ էր, ինչ-որ շր­ջան դա Խոր­հր­դա­յին Միու­թյուն էր, այն ժա­մա­նակ հան­րա­պե­տու­թյուն­նե­րի եղ­բայ­րու­թյուն էր, Հա­յաս­տա­նը Ռու­սաս­տա­նի գա­ղութն էր՝ այս­պես ա­սած: Սա շատ հա­կա­սա­կան, եր­կա­կի հարց է, այ, հետ­գա­ղու­թա­յին մեր դա­րաշր­ջա­նի տե­սան­կյու­նից երբ նա­յում ես, ա­յո, ի­հար­կե, կա­րող ենք կոշտ բնո­րո­շել, որ սա գա­ղու­թա­յին մշա­կույթ էր, բայց, միևնույն ժա­մա­նակ, երբ նա­յում ենք, թե ինչ­պի­սի ա­զատ ար­վեստ էր ստեղ­ծում Նի­կո­ղո­սյա­նը, տես­նում ենք, որ, փաս­տո­րեն, տո­տա­լի­տար այդ կայս­րու­թյան կենտ­րո­նում նա փա­ռա­բա­նում էր հա­յի ա­նու­նը, նաև հայ ար­վեստ էր ստեղ­ծում, մյուս կող­մից՝ դա նաև ազ­գա­յին ինք­նու­թյան հաս­տատ­ման դրսևոր­ման քայլ էր, իսկ Նի­կո­ղո­սյա­նը միշտ մնաց հայ բա­ռիս բո­լոր ի­մաստ­նե­րով, նույ­նիսկ մինչև վերջ ակ­ցեն­տով էր ռու­սե­րեն խո­սում, և հենց դրա­նով, իր այդ կո­լո­րի­տի շնոր­հիվ հայ­կա­կա­նու­թյունն էր հաս­տա­տում: Բայց, միևնույն ժա­մա­նակ, շատ ճա­նաչ­ված, հարգ­ված ու ըն­դուն­ված էր Մոսկ­վա­յում, խոր­հր­դա­յին ժա­մա­նակ՝ նաև մի­ջազ­գա­յին աս­պա­րե­զում:
-Կա՞ն գոր­ծեր, որ կա­րե­լի է հա­մա­րել նրա այ­ցե­քար­տը: Կա­րո՞ղ եք ա­ռանձ­նաց­նել մի քա­նի­սը:
-Նախ և ա­ռաջ` Երևա­նի հու­շար­ձան­նե­րը: Այ­սօր շա­տե­րը Նի­կո­ղո­սյա­նի ա­նու­նը գու­ցե և չհի­շեն, բայց ե­թե ա­սենք՝ Նալ­բան­դյա­նի ար­ձան, բո­լո­րը գի­տեն, դա նշա­նա­յին հու­շար­ձանն է, նրա կեր­տած լա­վա­գույն գոր­ծե­րից է, նույ­նը կա­րող եմ ա­սել Չա­րեն­ցի, Գյում­րիում Ա­վե­տիք Ի­սա­հա­կյա­նի հու­շար­ձա­նի մա­սին: 2007-ին Մա­լա­թիա-Սե­բաս­տիա հա­մայն­քի պու­րա­կում կանգ­նեց­վեց Վա­հան Տե­րյա­նի չք­նաղ ար­ձա­նը, երևի թե նրա ուշ շր­ջա­նի վեր­ջին մեծ գոր­ծն է: Իսկ հաս­տո­ցա­յին, այ­սինքն, մանր գոր­ծերն այն­քան շատ են, որ դժ­վար է որևէ մե­կը ա­ռանձ­նաց­նել: Սո­վո­րա­բար քան­դա­կա­գոր­ծին ա­վե­լի շատ ճա­նա­չում են իր մո­նու­մեն­տալ գոր­ծե­րով, ո­րոնք մեծ հրա­պա­րակ­նե­րում են, հան­րու­թյան հա­մար և, կա­րե­լի է ա­սել, միշտ աչ­քի առջև:
Հ.Գ. Մոսկ­վա­յի «Դրեզ­դեն» պատ­կե­րաս­րա­հում դեկ­տեմ­բե­րի 4-ին բաց­վեց Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյա­նի ծնն­դյան 101-ա­մյա­կին նվիր­ված ցու­ցա­հան­դես: Մինչև դեկ­տեմ­բե­րի 10-ը շա­րու­նակ­վող «Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյան. գրա­ֆի­կա» ցու­ցա­հան­դե­սը կազ­մա­կերպ­վում է ՌԴ-ում ՀՀ դես­պա­նա­տան մշա­կու­թա­յին կենտ­րո­նի ա­ջակ­ցու­թյամբ: Ցու­ցա­հան­դե­սում ա­ռա­ջին ան­գամ ներ­կա­յաց­վե­լու են մաս­նա­վոր հա­վա­քա­ծու­նե­րից գրա­ֆի­կա­կան աշ­խա­տանք­ներ, ո­րոնք վար­պետն ա­րել է կյան­քի վեր­ջին տա­րի­նե­րին:
Զրույցը՝ Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆԻ
Լուսանկարը` Սերժ ԴԱՎԻԴՈՎԻ

Լուսանկարներ

. .
Դիտվել է՝ 5339

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ