«Ապրիլի 5-ից հետո իշխանություններն անցյալի ուրվականներ փնտրելու և դրանք ոչնչացնելու վրա ժամանակ չպետք է վատնեն»
18.02.2020 | 12:10
«Իրատեսի» զրուցակիցն է քաղաքագետ ԿՆՅԱԶ ՍԱՐՈՅԱՆԸ։
-Պարոն Սարոյան, իշխանությունները պատրաստվում են ապրիլի 5-ի հանրաքվեին, քարոզարշավն արդեն մեկնարկել է, իսկ հասարակությունը պատրա՞ստ է դրան, կամ Փաշինյանն ու իր թիմը կկարողանա՞ն բավարար թվով մարդկանց համոզել գնալու տեղամասեր ու «այո» ասելու:
-Հանրաքվեին հանրության պատրաստ լինելու հանգամանքի ցուցիչ պետք է լիներ այն, թե որքանով է հանրաքվեի պահանջը որպես օրակարգային խնդիր գալիս հենց հանրությունից։ Մինչդեռ անցյալ տարվանից մենք տեսանք, որ գործընթացի մեկնարկը տրվեց առավելապես վերևից՝ իշխանական տարբեր շրջանակների համակարգմամբ, այնուհետև ինտենսիվ քարոզչական աշխատանքներով այն աստիճանաբար ներկայացվեց իբրև ժողովրդի պահանջ։ Հետևաբար, վիճելի է, որ հանրությունը պատրաստ էր հանրաքվեի, և այդ հարցի շուրջ ունի ռացիոնալ դիրքորոշում։ Չեմ կարծում, որ դա թիվ մեկ օրակարգային խնդիրն է, այնքանով, որքանով անհայտ է, թե այդ գործընթացի հետևանքով հանրությունն ու պետությունն ինչ են շահում ու ինչ կորցնում։ Ինչ վերաբերում է բավարար թվով մարդկանց համոզելուն, ապա փորձը ցույց է տալիս, որ հանրաքվեների հանդեպ հանրությունն ավելի քիչ հետաքրքրություն է ցուցաբերում, քան այլ համապետական ընտրությունների դեպքում։ Հաշվի առնելով, թե մարդկանց այսօր ինչ հարցեր են մտահոգում, չեմ կարծում, թե հեշտ է լինելու հավաքել անհրաժեշտ թվով ձայներ։ Ի վերջո, արդեն էյֆորիան մեծապես անցել է, ժողովուրդն այլ հարցերի պատասխաններ է փնտրում:
-Սահմանադրական փոփոխությունների հարցն այս իշխանությունները բարձրաձայնում էին դեռ ընդդիմություն եղած ժամանակ, այժմ նախընտրում են օր առաջ լուծել ՍԴ-ի, իրենց իսկ բնորոշմամբ «ճգնաժամը»: Նախ՝ կա՞ արդյոք «ճգնաժամ» ՍԴ-ում, ու երկրորդ՝ հնարավոր չէ՞ր միանգամից Սահմանադրության ամբողջական փոփոխություն անել: Այն Սահմանադրության, որը, ըստ ընդդիմադիր Նիկոլ Փաշինյանի, կարված էր Սերժ Սարգսյանի հագով:
-ՍԴ-ում «ճգնաժամ» կլիներ այն ժամանակ, երբ այդ կառույցն ինչ-ինչ պատճառներով չկարողանար ապահովել իր ֆունկցիոնալությունը, բայց տեսնում ենք, որ նման իրավիճակի որևէ ցուցիչ չկա: Ավելին՝ ակնհայտ է, որ 2018-ից հետո ՍԴ-ն որևէ հարցի առնչությամբ այնպիսի վճիռ չի կայացրել, որն իր տրամաբանությամբ կհակասեր այսօրվա իշխանության քաղաքական կուրսին կամ կխաթարեր վերջիններիս լիազորությունների իրացումը։ Հետևաբար «ճգնաժամ» որակումն ավելի շուտ քարոզչական բնույթ ունի: Ի վերջո, մինչ այս պահն այդ օրակարգն առաջ տանող սուբյեկտների կողմից չի եղել համապարփակ պատասխան, թե բացի Հրայր Թովմասյանի անձից, ինստիտուցիոնալ կամ գործառնական առումով այդ ինչ անհաղթահարելի խնդիրներ են ի հայտ եկել, որոնք, իբրև թե, հանգեցրել են ճգնաժամի։ Հանրությունն այս հարցերի պատասխանը չունի։
Չեմ կարծում, թե միանգամից հնարավոր էր Սահմանադրություն փոխել, ու կար դրա ռեսուրսը։ Դա մեծ կոնսոլիդացիա և լեգիտիմ հիմքեր պահանջող գործընթաց է, ի վերջո, Սահմանադրություն փոխելու համար պետք է համոզվել, որ պետության զարգացման ու կայունության տեսանկյունից գործողն իրեն չի արդարացնում:
-Նույն ժամանակահատվածում խորհրդարանական ու նախագահական ընտրություններ են նշանակված նաև Արցախում: Անվտանգության տեսանկյունից՝ մտահոգիչ հանգամանք կա՞:
-Կարծում եմ՝ մտահոգիչ հանգամանք մենք միշտ ունենք, անկախ նրանից` նախընտրակա՞ն, թե՞ հետընտրական փուլերում ենք։ Արցախի պարագայում ցանկացած ներքաղաքական գործընթաց պետք է սահմանափակված լինի անվտանգային ռիսկերով։ Հետևաբար, այդ ռիսկերը կառավարելի գոտում պահելու համար գոնե Արցախում պետք է բացառվեն քաղաքական գործընթացների այնպիսի տատանումներ, որոնք կխաթարեն հանրային կոնսոլիդացիան, կբևեռացնեն հանրությանն ու ներքաղաքական անկայունության պատճառ կդառնան։
-Իշխանությունները պատեհ ու անպատեհ առիթներով հայտարարում են, թե ժողովուրդն իրենց վստահության քվե է տվել, բայց ՍԴ հարցը լուծելու համար նախընտրում են լուծը ժողովրդի ուսերին դնել: Ինչու՞:
-Ժողովրդի կամքին հղում անելն ու շահարկելը քաղաքականության «հեշտ» գործիքներն են։ Միշտ էլ ավելի մատչելի են էմոցիոնալ, քան թե փաստարկված հիմնավորումները: Հետևաբար, ներկա փուլում ինչպես աշխարհի շատ այլ երկրներում, այնպես էլ Հայաստանում թրենդային է քաղաքականության հենց այդ տեսակը։ Կոնկրետ ՍԴ-ի հետ կապված գործընթացների դիտարկումները ցույց են տալիս, որ խնդիրն ավելի շատ քաղաքական է, քան իրավական: Ի դեպ, իրավական առումով պատասխան չստացած մի շարք հարցեր կան, հետևաբար, որքան էլ մեծ լինի օրակարգը հաջողությամբ պսակելու ցանկությունը, չեն կարող անտեսվել այն վախերը, որոնք կան ու կապված են իրավական ասպեկտի հետ։ Իսկ նման դեպքերում նախընտրելի է պատասխանատվության սլաքներն ուղղել ժողովրդի կողմը, քան սեփական թիմի ուղղությամբ։ Դա իշխանությանը բնորոշ, այսպես ասած, ապահովագրական տեխնիկա է։ Եթե գործընթացի լեգիտիմությունը չի կարող ապահովել վերևը, ապա այդ պարտականությունը թողնվում է ներքևի վրա։ Բացի այդ, չենք կարող բացառել, որ իշխանության կողմից հանրաքվեն դիտարկվում է որպես վստահության թեստ։ Չգիտեմ՝ մարտավարական ինչպիսի հաշվարկներ են արվել, բայց բացառված չէ, որ որպես թեստ այդ գործընթացի ելքը դրական չլինի դրանում ներգրավված սուբյեկտների համար։
-Բազմաթիվ իրավաբաններ, քաղաքագետներ, անգամ միջազգային կառույցներ ասում են, թե հանրաքվեն ոչ իրավաչափ ճանապարհով է նշանակվել: Դրա մասին, փաստորեն, նաև Դուք եք բարձաձայնում: Ո՞րն է ձեր դիրքորոշումն այս հարցի շուրջ, և կարելի՞ է արդյոք սպասել եվրոպացիների ապտակին:
-Գործընթացի հապճեպությունը, իրավիճակի անելանելի լինելու շուրջ բերվող պնդումները, հիմնավորումները, մի շարք հարցերին չտրված պատասխաններն ու չափազանց շատ քաղաքական փաթեթավորումներն առնվազն թույլ են տալիս կարծել, որ գործ ունենք կասկածելի հիմնավորումներով գործընթացի հետ։ Բնականաբար կլինեն տարբեր գնահատականներ, բայց այստեղ կարևորն այն է, թե արդյո՞ք կհատենք այն սահմանը, երբ այդ գնահատականներն արդեն ուղիղ վերաբերելի կլինեն մեր երկրի միջազգային հեղինակությանը՝ դրանից բխող հետևանքներով հանդերձ։
-Ի՞նչ է լինելու ապրիլի 5-ից հետո, մանավանդ, եթե «Ոչ»-ի շտաբ այդպես էլ չձավորվի: Շատ են խոսակցությունները, թե ինչ-ինչ գործընթաց է սկսվելու:
-Ապրիլի 5-ից հետոյի պատկերը մեծապես կախված է նրանից, թե ինչ ելք կունենա հանրաքվեն։ Ցանկացած պարագայում նախընտրելի է, որ այդ օրվանից հետո Հայաստանում դադարեցվի բոլոր ռեսուրսների ու ժամանակի վատնումը անցյալի ուրվականներ փնտրելու և դրանք ոչնչացնելու վրա։ Անցյալի էջը շուրջ երկու տարի փակված է։ Եթե ապրիլի 5-ից հետո անցյալի դեմ պայքարի օրակարգը պետք է նորից շարունակի դոմինանտ մնալ, ապա կարելի է կարծել, որ իշխանության դիրքերն ավելի թույլ են, քան մեկնարկի ժամանակ։ Ինչ վերաբերում է Ձեր մատնանշած «ինչ-ինչ գործընթացներին», կարելի է ենթադրել, որ խոսքը ներքաղաքական պայքարի մասին է, ինչը տրամաբանական գործընթաց է։ Արդեն երկու տարի անցել է, քաղաքական ուժերն աստիճանաբար վերագնահատել են իրենց ռեսուրսները, մարտավարական մոտեցումներն ու այսպես թե այնպես սկսելու են նոր դիրքավորումներ անել քաղաքական դաշտում։ Այսինքն՝ սովորական քաղաքական գործընթացների ենք ականատես լինելու, այլ հարց է, թե դրանք ինչ ինտենսիվությամբ ու ինչ բովանդակությամբ կընթանան։ Հակված չեմ ինչ-որ խորհրդավորության շղարշ տեսնելու այդ ամենում, նման գնահատականներ թեև հնչում են, օրինակ, նույն «հիբրիդային հեղաշրջումը», բայց դրանք զուտ հնչեղ և որոշակի հաշվարկված նպատակներ ունեցող ձևակերպումներ ու որակումներ են, իսկ իրականում գործ ունենք զուտ ներքաղաքական պայքարի հետ։ Բնական է, որ իշխանության համար պայքար միշտ է մղվում. պայքարում են թե՛ իշխանություն ունեցողները, թե՛ դրանից զրկվածները, թե՛ դրան հավակնող նորերը։ Դա քաղաքականության էությունն է։
-Իշխանությունը ցանկանում է փոխել ՍԴ կազմը, սրան զուգահեռ օրերս տեղի ունեցավ Փաշինյան-Ալիև նոր ձևաչափի քննարկումը: Ամեն դեպքում, գուցե սա ինչ-որ գործընթացի սկի՞զբ է:
-Հակված չեմ կարծելու, որ դրանք իրար հետ փոխկապակցված գործընթացներ են, հատկապես, որ այս պահին դեռ հստակ չէ այն հարցի պատասխանը, թե ինչի շուրջ են բանակցում Հայաստանն ու Ադրբեջանը և արդյոք բանակցու՞մ են։
-Ի դեպ, Փաշինյան-Ալիև հանդիպման ձևաչափը շատերը քննադատեցին, անընդունելի համարեցին: Ինչպիսի՞ն էին վարչապետի մասնակցությունն ու փաստարկները, ըստ Ձեզ, արժանահավա՞տ էին:
-Խիստ լակոնիկ ձևակերպեմ միտքս՝ հանդիպման ձևաչափը ճիշտ չէր ընտրված։
-Իշխանությունները մեկ անգամ չէ, որ նշել են, թե Արցախյան բանակցությունների շուրջ փաստաթուղթ չկա սեղանին, բայց եթե նման փաստաթուղթ չկա, արտաքին գործերի նախարարներն ու Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդներն ինչի՞ շուրջ են այդքան երկար բանակցում:
-Արդեն նշեցի, որ այս հարցի շուրջ դժվար է ամբողջական գնահատական տալ, փոխարենը տեսնում ենք առանձին դետալներ, որոնցից կարելի է ամենատարբեր եզրահանգումներ անել։ Դետալներ ասելով նկատի ունեմ այն հայտարարությունները, թե նախորդների թողած բանակցային ժառանգությունը պետք է մերժվի, առաջ քաշվի նոր մոտեցում, որը, սակայն, մինչև վերջ բացված ու մեկնաբանված չէ: Միջազգային մակարդակում էլ տեղի է ունենում, այսպես կոչված, «Ղարաբաղի ադրբեջանական համայնքի» լեգիտիմացիա, ու հայկական կողմից չկան բացատրող պատշաճ մեկնաբանություններ, թե ինչու է դա արվում:
Զրույցը՝ Սևակ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆԻ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ