Երեք Ալեքսանդր. Խաչատուր Դադայան

«Կովկասի Հայոց Բարեգործական ընկերությունը (ԿՀԲԸ) հիմնադրվել է 1881 թ․ Թիֆլիսում, և դրա հիմնադիր-անդամներից մեկը եղել է Ալ․ Մանթաշյանցը։ Ստորև ներկայացնում եմ մի հատված Ա․ Եզեկյանի հուշերից։
---------------
Ո՛չ, չէին վհատվում Խորհրդի անդամները: Երեքը կային սոցա մէջ, որոնք մնում էին միշտ Խորհրդում, անպակաս վերընտրութեամբ, մինչ միւսները գնում էին ու գալիս, նորերը հներին փոխանակելով: Մնում էին երեքը, երեք սիւներ, իրենց վրայ կրելով շէնքը:
Երեք Ալեքսանդրներ էին դոքա` Ալեքսանդր Անանեան, Ալեքսանդր Մանթաշեան և Ալէքսանդր Մելիք-Ազարեան: Առաջինը՝ նախագահ, երկրորդը՝ փոխնախագահ և երրորդը՝ գանձապահ:
Պակաս չէին դէպքերը, երբ ընկերութեան միջոցները չէին ներում այս ու այն նպաստը տալու, և մանաւանդ այս ու այն ներքին ծախքերը, հանդէսների կազմութեան և այլնի շուրջ կատարուած, հոգալու, այն ժամանակ Անանեան Ալեքսանդրը ժպիտով Մանթաշեան Ալեքսանդրի երեսն էր նայում, և Մանթաշեան Ալեքսանդրն էլ շուռ էր գալիս իւր զուարթ դէմքով դէպի Մելիք-Ազարեան Ալեքսանդրը, և կարիքը հոգացվում էր, և կարևոր ծախքը վճարվում էր երեքի անձնականից:

Ինչպէ՞ս մոռանամ թափօրաշրջութիւնը, որ առաջին երկու Ալեքսանդրներին էր բաժին ընկած: Ամենայն տարի, անդամագրութեան վերանորոգութեան համար, այդ երկուսը սկսում էին թափօրը Պալատի փողոցից, պ. Եփրեմ Ծատուրեանի մագազինից և գնալով իջնում էին Պուշկինեան փողոցը, և ապա միջամուխ էին լինում Միջին կամ Հայկական շուկան և գնում էին շարունակ մինչև Հաւլաբարի կամուրջը: Մի օր Գէորգ աղի կարավանսարայում էին, մե՛ր վաճառականներից մէկը, ղարաբաղցի էր թէ ագուլեցի` լաւ չեմ յիշում, զլացաւ հինգ ռուբլի տալը: Մանթաշեանը` այդ զուարթ մարդը, անսպասելի կերպով մրրկւեց սաստիկ և, զուտարիւն թիֆլիսեցու հանգի ածականը թխելով. «Ես քեզանից հինգ ռուբլի ուզեմ, ու դու չտա՞ս» ասաց ու դարձաւ դէպի ինձ. «Պարոն Եզեկեան, այսուհետև սորա երկրացի ոչ մէկի խնդիրը չընդունիս»:

Մերժումը անտանելի էր, այն էլ մի մարդու կողմից, որի կարողութեան ու անկարողութեան չափը գիտէին դիմողները: Բայց այդ ապաշնորհ մարդը ի՞նչ էր, որ նպաստի դուռը փակել տար իւր կարոտ հայրենակիցների դէմ: Խնդիրներն ընդունվում էին անխտիր, և Ալեքսանդրները չէին դադարում իրենց տարեկան թափօրից:
…Ո՜վ դուք, որ այսօր կեցցէների աղաղակ էք արձակում, ձեր լեզուին կցեցէք նաև ձեր սիրտը և ձեր սրտին՝ ձեր առատ ձեռքը, և նմանող մի լինիք Գէորգ-աղի կարավանսարայի վաճառականին: Մանթաշեան Ալեքսանդրը մի անգամով ձեզանից վեց հազար հոգու հնգական ռուբլիներին կը պատասխանէ, բայց տեսէք որքան ձեր մէկի կողմից հինգ ռ. զլանալը բորբոքեց նորա արիւնը մինչև մի վիթխարի ածական:

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Գաբրիել Սունդուկյանի զայրույթը
• Աներևակայելի կանայք
• Հայկական նավերը Կասպից ծովում
• Նիկոլ. բայց ոչ Սա, մեկ ուրիշը․․․ (հոկտեմբերի 5-ին ընդառաջ)
• Այսօր նրա ծննդյան օրն է՝ 150-ամյակը, և ես կատարեցի ուխտս (2019 թ. սեպտեմբերի 26-ին գրած հուշերից)
• Բարերարյալը՝ Արմենակ Մուրադյան (հատված ինքնակենսագրությունից)
• Բարերարյալը՝ Տիգրան Նալբանդյան
• Արմեաշկա (Յ․ Տէր-Գրիգորեանի՝ Վանօյի, հուշերից)
• Թիֆլիսի կուսանաց անապատը
• Երախտիք
• «Զի ուր գանձն ձեր է, անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին»
• «Նա չէր մոռանում մեր ազգային հիմնարկները»
• «Հայ վաճառականնե՛ր, ձեր փառքի տունը, ուր անմահ կը մնաք, ձեր տառապեալ հայրենիքն է»
• «Նավթարքան» և Անմահը
• Ռուսաց Պյոտր I ցարը և հայ վաճառական Պետրոս Ապրոն
• «Հացի արքան»՝ ռուսների Մանթաշյանցը
• «Քո քսակը ազգի շտեմարանն է»
• Պատվո Լեգեոնի շքանշանը և հայերը
• Ալեքսանդր Մանթաշյանց - 180
• Խաղաղութիւնը եւ հերոսութեան նոր ըմբռնումը

Մեկնաբանություններ