«Աշխարհում երևի չկա մի մարդ, նույնիսկ այլադավան, որ կարդա «Նարեկ» ու չզմայլվի»

Վերահրատարակվել է իմաստասեր, նարեկագետ ԱՇՈՏ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ «Նարեկը՝ ընդհանրական բժշկարան» գիրքը: Երկրորդ հրատարակության մեջ կան հավելյալ գլուխներ:

-Նարեկացու «Մատյան ողբերգության» պոեմը ամենավաճառված գրքերից է: Ձեր աշխատությունն ունի՞ պահանջարկ, ընթերցող, վաճառվու՞մ է:
-Անշուշտ ունի պահանջարկ, թեև չեմ կարող ասել, թե որոշ հրատարակությունների պես շատ արագ սպառվում է: Մեծ մասամբ նվիրում ենք, որովհետև դա նվիրական գիրք է: Նաև վաճառվում է: Կարելի է ձեռք բերել երեք մեծ գրախանութից՝ «Բուկինիստ», «Նոյան տապան», «Զանգակ»:
-Ե՞րբ և ինչու՞ սկսեցիք զբաղվել նարեկագիտությամբ: Ինչո՞վ է պայմանավորված Ձեր հետաքրքրությունը:
-Ավարտել եմ փիլիսոփայության բաժինը: Այն ժամանակ մարքսիստական փիլիսոփայությունն էր պաշտոնականը, տիրապետողը, բայց իմ հոգուն դա մոտ չէր: Բնականաբար, ինձ իդեալիստական փիլիսոփայությունն էր դուր գալիս: Ավարտելուց հետո սկսեցի ուսումնասիրել հնդկական իմաստասիրություն և հազիվ թե փրկվեի, եթե «Նարեկը» չլիներ: Նարեկացին բավարարում է ամենաինտելեկտուալ ընթերցողի պահանջները: Աշխարհում երևի չկա մի մարդ, նույնիսկ այլադավան, որ կարդա «Նարեկ» ու չզմայլվի, էլ չեմ ասում՝ դառնա դավանանքի հետևորդ:
-Ձեր իսկ բնորոշմամբ՝ «Նարեկը» աղոթամատյան է, սուրբգրական երկ, բժշկարան: Քերթողական արվեստն ու բժշկական զորությունը կապվա՞ծ են իրար:
-Անպայման: «Նարեկը» ի սկզբանե գրվել է որպես աղոթք, զրույց Աստծո հետ (թեև յուրաքանչյուր տեքստ կարելի է բանաստեղծական չափերի մեջ դնել), բայց տարբերվում է բոլոր տեսակի աղոթագրքերից: Նարեկացին հենց առաջին գլուխներից Աստծուն խնդրում է, որ Սուրբ Հոգին շարունակի իր սկսածը: Փաստորեն, սա Սուրբ Հոգու արարմունք է: Առհասարակ կա օրինաչափություն, որ բարձր կարգի գրականությունը, մշակույթը ստեղծվում է Սուրբ Հոգու ներշնչանքով: Այսինքն, նրանք, ովքեր կարողանում են իրենց սիրտն ու հոգին մաքրել, տեղ են բացում Սուրբ Հոգու բնակության համար: Անմիջական կապ է ստեղծվում մարդու ու ստեղծագործողի միջև, գրում են աստվածային ներշնչանքով, և հնարավոր չէ, որ դա, որպես մշակութային երևույթ, չլինի մեծագործություն: ՈՒ այդ մեծագործությունների շարքում «Նարեկը» անհամեմատելի է իր ազդեցությամբ, զորությամբ: Շատ մեծ ստեղծագործություններ են գրել Շեքսպիրը, Պլատոնը, Դոստոևսկին, բայց այդ գրվածքները չունեն բուժական զորություն: «Նարեկը» եզակի է և համեմատելի է միայն «Աստվածաշնչի» հետ:
-Ազդեցությունն ինչո՞վ եք բացատրում:
-Առաջինը` մեծագույն հավատքով: «Նարեկը» քրիստոնեական գրականությունից շեղված ստեղծագործություն չէ, եթե ուշադիր կարդաք, կտեսնեք, որ 1500-ից ավելի մեջբերումներ կան, բայց դրանք Նարեկացին ոչ թե մեխանիկորեն հիշել է, այլ ներքուստ ապրել է՝ Սուրբ գիրքը դարձնելով իր ներքին աշխարհը:
-Դուք նշում եք, որ Նարեկացին խորագետ աստվածաբան է, բանագետ, բնագետ, մարդագետ, հոգետես, նաև նշում եք Սուրբ Հոգու ներգործությունն ու ներկայությունը: Հոգևո՞ր, թե՞ գիտական աշխարհի հետ գործ ունենք «Նարեկ» ընթերցելիս:
-Կա երկու տեսակի գիտություն՝ արտաքին, որն բնագիտությունն է, առարկայական աշխարհի իմացությունը՝ իր օրինաչափություններով, մեթոդներով, իր տրամաբանությամբ, և կա ներքին գիտություն, որը անմիջականորեն բխում է հավատքից: Հավատքը մարդու կապն է Աստծո հետ, հավատքի արդյունքը լինում է հայտնատեսական:
-Նարեկացի կարդալու, ըմբռնելու, գնահատելու, մեկնելու համար պետք է որոշակի ճանապա՞րհ անցնել:
-Անպայման, անհատական կենսափորձ է պետք, ձգտում՝ ինքդ քեզ ճանաչելու: Մարդն ինքն իրեն ճանաչում է հոգով, իսկ հոգին աստվածային դրվածք է մարդու մեջ:
-Շատերի համար նարեկաբուժությունը գիրքը բարձի տակ դնելու հետ է զուգորդվում: Սա հմայություն չէ՞:
-Սա հավատքի պահ է: Ինչպես որ խաչը, որ Հիսուս Քրիստոսի զոհաբերության խորհրդանիշն է, աստվածային օգնություն է մեզ, նույնպես և «Նարեկը»:
-Դուք նշում եք, որ «Նարեկի» ազդեցությունն այնքան մեծ է հայ հոգևոր կյանքի վրա, որ կարելի է վերջինս բաժանել նախքան «Նարեկը» և «Նարեկից» հետո ժամանակահատվածների: Մենք հեռացե՞լ ենք Նարեկից, եթե խոսենք ներկա ժամանակի մասին:
-Հեռացել ենք, բայց ավելի ենք մոտենում: Հնարավորություններ են բացվում: Առաջ «Նարեկը» եզակի երևույթ էր, քահանայից էր անցնում ժողովրդին, հիմա բոլորի ձեռքին կա:
-Ինչպե՞ս կբացատրեք գրքում տեղ գտած Ձեր դիտարկումը, թե «Նարեկի» մեջ ոչ միայն բժիշկն է տարբերվում սովորական բժշկից, այլև հիվանդը` սովորական հիվանդից:
-Հիվանդն ինքը Գրիգոր Նարեկացին է, նա հիվանդ մարդկությանն է ներկայացնում, իսկ բժիշկն Աստված է: Նարեկացին ամբողջ մարդկությունն ընդգրկում է իր մեջ և խոստովանում Աստծուն: Ինչու՞ է խոստովանում: Երբ մարդը ինչ-որ վատ բան է անում, մինչև որևէ մեկին չի ասում այդ մասին, հոգին չի հանգստանում: Այսինքն, այն, ինչը ենթակայական է, դուրս ենք մղում մեր հոգուց՝ դարձնելով առարկայական, զննելի և տեսնում ենք, որ կարելի է դրանից մասամբ ազատվել: Դրա համար կան մեղքերի գիտակցում, խոստովանություն, ապաշխարություն և, իհարկե, հատուցման պահ:
-Գրքում մեջբերում եք Էդուարդաս Մեժելայտիսի խոսքերը. «Նարեկացին համաշխարհային գրականության մեջ փիլիսոփայական ուղղության ամենահետաքրքիր բանաստեղծներից մեկն է և ամբողջական հետազոտության արժանի»: Կարծում եք՝ տիեզերական եկեղեցու վարդապետ Նարեկացին ինչպես հարկն է, հայտնի՞ է աշխարհում:
-Խորհրդային տարիներին հայ բանասերները և գիտնականները Նարեկացուն ներկայացնում էին որպես բանաստեղծի, (բավականաչափ հետաքրքիր վերլուծություններ են կատարվել): Պատահական չէ, որ «Նարեկի» 4-5 գլուխներ դուրս են մնացել թարգմանությունից: Դրանք արևելահայերեն առաջին անգամ ես եմ թարգմանել: Այն ժամանակ Նարեկացին դրսում բավականաչափ հայտնի չէր, այսօր հայտնի է, բազմաթիվ լեզուներով թարգմանվել է ներդրած: Բացի դրանից, «Նարեկի» ազդեցությունը հսկայական է աշխարհի վրա: Կա վերբալ ազդեցութուն՝ խոսքային, և ոչ վերբալ ազդեցություն՝ աղոթք բոլորի համար: Երբ մեր հոգևորականներն ասում են՝ խաղաղություն ամենեցուն, ամենեցուն վերաբերում է ամբողջ աշխարհին:
-Ֆիդայիները և՞ս ճգնավորներ են. գրքում նման բնորոշման հանդիպեցի:
-Ես ասել եմ, որ ֆիդայական զոհաբերությունը, երբ մարդն ինքն իրեն զոհաբերում է իր ժողովրդի համար, նույնպես սրբության ճանապարհ է, որովհետև ժողովրդի կամքը աստվածային կամք է: Ի՞նչ է ժողովրդավարարությունը` «Ձայն բազմաց, ձայն Աստծո»: Եթե հավատացյալ ժողովուրդ է, դա արդեն ժողով է, եկեղեցի:

Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ