Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Գոր­ծա­դի­րը պետք է պատ­րաստ լի­նի տն­տե­սու­թ­յուն շատ փող նե­րար­կե­լուն՝ հաս­կա­նա­լով, որ դա ոչ թե վարկ է, այլ ա­ջակ­ցու­թ­յուն»

«Գոր­ծա­դի­րը պետք է պատ­րաստ լի­նի տն­տե­սու­թ­յուն շատ փող նե­րար­կե­լուն՝ հաս­կա­նա­լով, որ դա ոչ թե վարկ է, այլ ա­ջակ­ցու­թ­յուն»
31.03.2020 | 01:28
Ֆի­նան­սա­վար­կա­յին և բյու­ջե­տա­յին հար­ցե­րի մշ­տա­կան հանձ­նա­ժո­ղո­վի փոխ­նա­խա­գահ, «Իմ քայ­լը» խմ­բակ­ցու­թյան պատ­գա­մա­վոր ԱՐ­ՏԱԿ ՄԱ­ՆՈՒ­ԿՅԱ­ՆԸ վս­տահ է՝ կո­րո­նա­վի­րու­սից հե­տո տն­տե­սու­թյու­նը բո­լո­րո­վին նոր ի­րո­ղու­թյուն­ներ է թե­լադ­րե­լու: Ա­վե­լին՝ այն կա­տա­լի­զա­տո­րի դեր է խա­ղա­լու ոչ միայն ար­ժեք­նե­րի փո­փո­խու­թյան ու վե­րաի­մաս­տա­վոր­ման, այլև այն գոր­ծըն­թա­ցի հար­ցում, որ կա­րող կյան­քի կո­չել ար­դյու­նա­բե­րա­կան 4-րդ հե­ղա­փո­խու­թյու­նը: «Ա­ռա­ջի­կա­յում ա­վե­լի է մե­ծա­նա­լու շար­ժու­նա­կու­թյու­նը սահ­մա­նա­փա­կող ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի նշա­նա­կու­թյու­նը, ինչ­պի­սիք են, օ­րի­նակ, առ­ցանց ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րը։ Այս հա­մա­տեքս­տում կո­րո­նա­վի­րու­սի հա­մա­վա­րա­կով պայ­մա­նա­վոր­ված ար­դեն իսկ նշա­նա­կա­լի քայ­լեր են ար­վել կր­թա­կան ո­լոր­տի ծրագ­րա­յին ա­պա­հով­ման մա­սով, ար­տերկ­րում տես­նում ենք, թե ինչ­պես են տա­րեց­նե­րին դրո­նով ա­ռա­ջին անհ­րա­ժեշ­տու­թյան ի­րեր հասց­նում։ Տե­ղե­կատ­վա­կան տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի բնա­գա­վա­ռում նույն­պես ո­րո­շա­կի հա­մե­մա­տա­կան ա­ռա­վե­լու­թյուն­ներ ձևա­վո­րե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ ու­նենք, ու պա­կաս կարևոր չէ, թե հե­տա­գա­յում ինչ­պես կկա­րո­ղա­նանք կեն­սա­գոր­ծել դրանք»,- նշում է նա:
Ար­տակ Մա­նու­կյա­նը հա­վա­նու­թյուն է տա­լիս կա­ռա­վա­րու­թյան կող­մից ա­ռա­ջարկ­վող այն օ­ժան­դա­կու­թյա­նը, որ գոր­ծա­դի­րը մտա­դիր է տրա­մադ­րել բիզ­նես ո­լոր­տի այն ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րին, ո­րոնց գոր­ծու­նեու­թյու­նը կա­սեց­վել է պա­րե­տի հրա­մա­նով. «Կա­ռա­վա­րու­թյունն այդ գոր­ծա­րար­նե­րին հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս, որ ստա­նա­լիք դրա­մագ­լուխն օգ­տա­գոր­ծեն ոչ միայն այս­րո­պեա­կան հար­ցը լու­ծե­լու, այլ ե­թե ու­նեն բիզ­նե­սի հե­ռան­կա­րի գա­ղա­փար­ներ՝ աշ­խա­տող­նե­րի հա­մալ­րում, հում­քի ձեռք­բե­րում և այլն, այն նաև թի­րա­խա­յին օգ­տա­գոր­ծե­լու հա­մար: Ինչ վե­րա­բե­րում է գոր­ծա­րար­նե­րին հար­կա­յին ար­տո­նու­թյուն­ներ տա­լուն, ա­պա, ա­յո, կան այդ­պի­սի եր­կր­ներ, որ տա­լիս են հար­կա­յին ար­տո­նու­թյուն­ներ, ին­չը, ըստ իս, ոչ այն­քան ար­դյու­նա­վետ գոր­ծիք է: ԱՄՆ-ը, օ­րի­նակ, կան­խիկ գու­մար­ներ է տա­լիս տնա­յին տն­տե­սու­թյուն­նե­րին կամ ան­հատ­նե­րին, բայց մենք չպետք է մո­ռա­նանք, որ այն­տեղ ե­կամ­տա­յին հար­կի դրույ­քա­չա­փը մի քա­նի ան­գամ ա­վե­լի բարձր է, ու ե­կա­մուտ­նե­րի հա­մա­տա­րած հայ­տա­րա­րագր­ման մե­խա­նիզմ­ներ են ներ­դր­ված: Ա­մեն մի մո­տե­ցում կա­րե­լի է հա­վա­սա­րա­չափ քն­նա­դա­տել ու ըն­դու­նել, քա­նի դեռ այդ գոր­ծիք­նե­րի կի­րա­ռու­թյան ար­դյու­նա­վե­տու­թյան մե­խա­նիզմ­ներ չկան»:
Տն­տե­սա­գե­տը վս­տահ է՝ կո­րո­նա­վի­րու­սից ա­ռաջ ե­կող ճգ­նա­ժա­մի, պղն­ձի ու նավ­թի գնե­րի անկ­ման, ռուբ­լու ար­ժեզ­րկ­ման ֆո­նին Հա­յաս­տա­նը ա­մուր հո­ղի վրա է կանգ­նած: Բայց որ­պես­զի ա­սած­նե­րը մեր­կա­պա­րա­նոց չհն­չեն, մի քա­նի օ­րի­նակ է բե­րում. «Տա­րե­վեր­ջին՝ բյու­ջեի քն­նարկ­ման ժա­մա­նակ, երբ վար­չա­պե­տը թվեր էր ներ­կա­յաց­նում ու ա­սում, որ մեր պա­հուստ­ներն ան­նա­խա­դեպ բարձր ցու­ցա­նի­շի են, շատ տն­տե­սա­գետ­ներ մի­տում­նա­վոր կամ ոչ ա­սում էին՝ այդ ի՞նչ ցու­ցա­նիշ է, ու ին­չի՞ հա­մար է անհ­րա­ժեշտ: Բայց մենք միշտ ա­սում էինք, որ դա անվ­տան­գու­թյան բար­ձիկ է, որ կա­րող է օգ­տա­գործ­վել կա­մա­յա­կան, հրա­տապ կամ ար­տա­կարգ ի­րա­վի­ճակ­նե­րում: Երկ­րորդ ցու­ցա­նիշն այն է, որ կենտ­րո­նա­կան բան­կը լիար­ժե­քո­րեն հս­կում է ֆի­նան­սա­կան կա­յու­նու­թյու­նը: ՈՒ­զում եմ նշել նաև, որ այս ա­նո­րո­շու­թյուն­նե­րի ֆո­նին դո­նոր կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րը Հա­յաս­տա­նի նման եր­կր­նե­րին, որ բա­վա­կան բարձր հե­ղի­նա­կու­թյուն ու­նեն թե ՛տ­ար­ատ­եսակ մի­ջազ­գա­յին վար­կա­նիշ­նե­րում, թե՛ որ­պես գոր­ծըն­կեր, պատ­րաստ են ֆի­նան­սա­վո­րում տրա­մադ­րել»: Իմ­քայ­լա­կա­նը դժ­վա­րա­նում է ա­սել, թե ինչ­պես կփոխ­վի տն­տե­սա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի տրա­մա­բա­նու­թյու­նը ճգ­նա­ժա­մից հե­տո, բայց հս­տա­կո­րեն ֆիք­սում է՝ միջ­նա­ժամ­կետ հատ­վա­ծում կարևոր­վե­լու է մե­կու­սաց­ված աշ­խա­տան­քը։ Դրա հետևանք­նե­րից է այն, որ նոթ­բու­քե­րի սպառ­ման մեծ ծա­վալ կա ամ­բողջ աշ­խար­հում, ու բո­լոր նրանք, որ նախ­կի­նում աշ­խա­տա­վայ­րում էին գործ ա­նում, այժմ ար­դեն առ­ցանց ռե­ժի­մի են ան­ցել:
Ար­տակ Մա­նու­կյա­նը վս­տահ է՝ ցան­կա­ցած ճգ­նա­ժամ պե­տու­թյուն­նե­րի և հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րի հա­մար լավ հնա­րա­վո­րու­թյուն է բա­րե­լա­վե­լու սե­փա­կան վար­քա­գի­ծը. նման դեպ­քե­րում մե­ծա­նում է երկ­րի դի­մադ­րո­ղա­կա­նու­թյու­նը. 2008-2009 թթ. ֆի­նան­սատն­տե­սա­կան ճգ­նա­ժա­մը, օ­րի­նակ, նպաս­տեց բան­կա­յին հա­մա­կար­գի ի­րաց­վե­լիու­թյա­նը և ֆի­նան­սա­կան կա­յու­նու­թյանն ամ­բողջ աշ­խար­հում:
Տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին և եվ­րա­սիա­կան ին­տեգր­ման հար­ցե­րի մշ­տա­կան հանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գահ, «Բար­գա­վաճ Հա­յաս­տան» խմ­բակ­ցու­թյան պատ­գա­մա­վոր ՄԻ­ՔԱ­ՅԵԼ ՄԵԼ­ՔՈՒ­ՄՅԱՆՆ ըն­դգ­ծում է՝ պայ­մա­նա­վոր­ված կո­րո­նա­վի­րու­սով և տն­տե­սա­կան այլ ճ­գնա­ժա­մե­րով՝ հիմ­նա­կա­նում զբո­սաշր­ջու­թյան, ա­վիա­ցիա­յի ու սպա­սարկ­ման ո­լորտ­նե­րում տե­սա­նե­լի ան­կում է նկատ­վում: Կո­րո­նա­վի­րու­սի հետևան­քով բիզ­նես ո­լոր­տի ճգ­նա­ժա­մից խո­սե­լով՝ Մել­քու­մյա­նը տար­բեր եր­կր­նե­րի օ­րի­նակն է բե­րում: «Թրամ­փը, օ­րի­նակ, ո­րո­շել է հա­զար դո­լար տրա­մադ­րել ԱՄՆ ա­մեն մի քա­ղա­քա­ցու, Ռու­սաս­տա­նը վեց ամ­սով սա­ռեց­րել է վար­կա­յին բո­լոր հա­շիվ­նե­րը, ԵԱՏՄ եր­կր­նե­րից Բե­լա­ռուսն էլ որևէ բան չի սահ­մա­նա­փա­կել, ա­մեն ինչ աշ­խա­տում է նույն ձևով, ի հա­կա­ռակ դրան՝ Հոր­դա­նա­նի թա­գա­վո­րը հրա­ման է ստո­րագ­րել, որ ար­գել­ված ժա­մի փո­ղոց դուրս ե­կո­ղը մեկ տա­րով կա­զա­տազ­րկ­վի: Մեր կա­ռա­վա­րու­թյունն ա­սում է, որ գոր­ծա­րար­նե­րին, ո­րոնք այս օ­րե­րին դժ­վար կա­ցու­թյան մեջ են հայ­տն­վել կամ դեռ կհայ­տն­վեն, ան­տո­կոս վար­կեր են տրա­մադ­րե­լու: Բայց ե­թե փոքր-ինչ հաշ­վարկ ա­նենք, ա­պա այս­պի­սի պատ­կեր կս­տա­նանք: Փոքր ու մի­ջին բիզ­նե­սով զբաղ­վող 67 հա­զար կազ­մա­կեր­պու­թյուն կա: Ե­թե հա­մա­րենք, որ ա­մեն մի ՓՄՁ-ում աշ­խա­տում է նվա­զա­գույ­նը 5000 մարդ, դա նշա­նա­կում է՝ 300000-ից ա­վե­լի մարդ է այդ ո­լոր­տում աշ­խա­տում: Բա­ցի այդ, ե­թե կա­ռա­վա­րու­թյան տրա­մադ­րե­լիք 50 մլն-ը բա­ժա­նեք 67 հա­զա­րի, կս­տաց­վի, որ ա­մեն մի ՓՄՁ-ի մի­ջի­նում 700 դո­լար է հաս­նում: Ինչ վե­րա­բե­րում է օ­րա­վար­ձով աշ­խա­տող մարդ­կանց, ո­րոնց թի­վը մո­տա­վոր 200-250 հա­զար է, նվա­զա­գույն աշ­խա­տա­վար­ձի չա­փով պետք է գու­մար ստա­նան»:
Ֆի­նան­սա­վար­կա­յին և բյու­ջե­տա­յին հար­ցե­րի մշ­տա­կան հանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գահ, «Լու­սա­վոր Հա­յաս­տան» խմ­բակ­ցու­թյան պատ­գա­մա­վոր ՄԱ­ՆԵ ԹԱՆ­ԴԻ­ԼՅԱՆՆ այն հա­մոզ­մանն է, որ ե­թե ան­գամ չլի­ներ կո­րո­նա­վի­րու­սը, գլո­բալ աշ­խար­հում պետք է աշ­խա­տան­քի բա­ժա­նում տե­ղի ու­նե­նար: Հա­յաս­տա­նը վա­ղուց պետք է ո­րո­շեր, թե որ ոլորտն է իր գե­րա­կա­յու­թյունն ու հա­մա­պա­տաս­խան ռազ­մա­վա­րու­թյուն մշա­կեր: Ըստ պատ­գա­մա­վո­րի՝ ո­լորտ­ներ կան, որ­տեղ մենք ակն­հայ­տո­րեն կա­րող ենք ու կա­րո­ղա­ցել ենք մր­ցու­նակ լի­նել, դրանք տե­ղե­կատ­վա­կան տեխ­նո­լո­գիա­ներն են, ֆի­նան­սա­կան կա­ռույց­նե­րը, գի­տու­թյու­նը և այլն: «Ո­լորտ­ներ կան, որ­տեղ մարդ­կա­յին կա­պի­տալն ա­մե­նա­կարևորն է, իսկ Հա­յաս­տանն այդ­տեղ շա­հե­կան դիր­քե­րում է, հետևա­բար պետք էր ժա­մա­նա­կին ա­ռանձ­նաց­նել դրանք ու գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի ռազ­մա­վա­րա­կան պլան մշա­կել: Կո­րո­նա­վի­րու­սը, բնա­կա­նա­բար, ցույց է տա­լու, թե որ եր­կիրն ինչ­պի­սի խո­ցե­լիու­թյուն ու դի­մադ­րո­ղա­կա­նու­թյուն ու­նի, ու մենք պետք է կողմ­նո­րոշ­վենք, թե տն­տե­սա­վար­ման այս նոր պայ­ման­նե­րում որ­տեղ ենք դիր­քա­վոր­վե­լու և ինչ ենք ա­նե­լու: Պետք է հաս­կա­նանք նաև՝ տն­տե­սա­կան պար­տա­դիր գոր­ծու­նեու­թյուն­ներ կան, ո­րոնց կոր­ծա­նու­մը կամ չե­զո­քա­ցումն ան­կա­րե­լի է: Այս պա­րա­գա­յում պե­տու­թյու­նը պետք է թե՛ կար­ճա­ժամ­կետ ա­ջակ­ցու­թյան պլան ու­նե­նա, ո­րով սա­տար կկանգ­նի հատ­կա­պես փոքր ու մի­ջին բիզ­նե­սին, թե՛ մտա­ծի՝ ինչ է ա­նե­լու, երբ աշ­խար­հում տն­տե­սա­կան դիր­քա­վո­րում­ներ փոխ­վեն»: ԼՀԿ-ա­կան պատ­գա­մա­վորն ըն­դգ­ծում է, որ պե­տու­թյան կող­մից բիզ­նե­սին տրա­մադր­վե­լիք 50 մլն դրա­մը հաս­ցեա­կան ու նպա­տա­կա­յին պետք է լի­նի, բայց ե­թե կա­ռա­վա­րու­թյու­նը ո­րո­շել է այն որ­պես վարկ տրա­մադ­րել, թե­կուզ զրո տո­կո­սով, դա ար­դեն իսկ վատ է, քա­նի որ վարկ նշա­նա­կում է վե­րա­դարձ­ման են­թա­կա գու­մար, իսկ գու­մար­նե­րը պետք է դրա­մաշ­նորհ­նե­րի տես­քով՝ ան­վե­րա­դարձ կամ էլ վե­րա­դար­ձե­լիու­թյու­նը շատ ա­վե­լի եր­կար ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծով լի­նեն, ո­րով­հետև խո­ցե­լի վի­ճա­կում գտն­վող տն­տե­սա­վա­րո­ղին հայտ­նի չէ՝ այս ա­մե­նից հե­տո ինչ­պես է կա­րո­ղա­նա­լու վե­րա­կան­գն­վել. «Մյուս կող­մից, կա­ռա­վա­րու­թյու­նը ո­րո­շել է վար­կե­րի տրա­մադր­ման ո­րոշ­ման կա­յաց­ման փու­լը զի­ջել բան­կե­րին ու վար­կա­յին կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րին, իսկ վեր­ջին­ներս նա­խընտ­րում են վարկ տրա­մադ­րել, այս­պես ա­սած, «լավ» հա­ճա­խորդ­նե­րին, ո­րոնք ա­վե­լի վս­տա­հե­լի են ու ա­պա­հո­վագր­ված: Ա­ռանց օ­ժան­դա­կու­թյան է մնա­լու այն հատ­վա­ծը, որ ա­վե­լի խո­ցե­լի է, ու նո­րից շա­հե­լու են նրանք, որ այս պա­հին էլ լավ վի­ճա­կում են գտն­վում: Ես ա­ռա­ջար­կել եմ նաև, որ, նախ­քան վարկ տրա­մադ­րե­լը, պար­զեն տար­բեր կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի փոխ­կա­պակց­վա­ծու­թյու­նը, ո­րով­հետև տար­բեր ըն­կե­րու­թյուն­ներ կա­րող են մեկ վերջ­նա­կան շա­հա­ռու­հի պատ­կա­նել»:
Ինչ վե­րա­բե­րում է մարդ­կանց, ով­քեր, ան­սա­լով կա­ռա­վա­րու­թյան հոր­դո­րին, տանն են մնում ու չեն աշ­խա­տում, ա­պա միան­շա­նակ է՝ կա­ռա­վա­րու­թյունն այդ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի հա­մար փոխ­հա­տուց­ման պլան պետք է մշա­կի, իսկ թե ինչ­պես ու ինչ­քան, այլ հարց է: Բնա­կան է՝ պե­տու­թյան կա­րո­ղու­թյուն­նե­րը պետք է դի­տար­կեն, բայց այդ մար­դիկ, առն­վազն, չպետք է սո­վի մատն­վեն: Ֆի­նան­սա­վար­կա­յին հանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գահն ըն­դգ­ծում է, որ պե­տու­թյու­նը ժա­մա­նա­կին կա­րող էր երկ­խո­սու­թյուն ու­նե­նալ խո­շոր գոր­ծա­րար­նե­րի հետ, որ ճգ­նա­ժա­մա­յին այս ի­րա­վի­ճա­կում մարդ­կանց աշ­խա­տա­վարձ տրա­մադ­րեին, դրա դի­մաց պե­տու­թյու­նը նրանց հար­կա­յին ար­ձա­կուրդ կտար. «Չեմ բա­ցա­ռում, ա­յո, որ այս պա­հին շա­հույ­թով աշ­խա­տող ո­լորտ­ներ կան, հետևա­բար պետք է վեր­լու­ծու­թյուն ի­րա­կա­նաց­վեր, ու ա­ռանձ­նաց­վեին այն­պի­սի­նե­րը, ո­րոնց կա­րե­լի էր ո­րո­շա­կի ար­տո­նու­թյուն տրա­մադ­րել: Տար­բեր սցե­նար­ներ կան, ո­րոնք պետք է ա­վե­լի ա­րագ մշակ­վեին: Այս պա­հին կա­ռա­վա­րու­թյան կող­մից նման գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ մշա­կե­լու մտադ­րու­թյուն չեմ տես­նում: Գոր­ծա­դի­րը պետք է պատ­րաստ լի­նի տն­տե­սու­թյուն շատ փող նե­րար­կե­լուն` ի­մա­նա­լով հան­դերձ, որ դա ա­ջակ­ցու­թյուն է կո­րո­նա­վի­րու­սի հա­կաճգ­նա­ժա­մա­յին տն­տե­սա­կան ծրագ­րին, հաս­կա­նա­լով, որ դա վարկ չէ, վե­րա­դար­ձե­լիու­թյուն ու­նե­նա­լու է ոչ թե ուղ­ղա­կի մար­ման, այլ տն­տե­սա­կան ակ­տի­վու­թյան տես­քով»:
Ինչ վե­րա­բե­րում է կա­ռա­վա­րու­թյան քայ­լե­րին՝ ուղղ­ված կո­րո­նա­վի­րու­սի կան­խար­գել­մա­նը, Մա­նե Թան­դի­լյա­նը նշեց՝ այն լր­ջու­թյու­նը, որ այ­սօր դրսևո­րում են պե­տա­կան մար­մին­նե­րը, շատ ա­վե­լի վաղ փու­լում պետք է լի­ներ, այդ ժա­մա­նակ գու­ցե նման տա­րա­ծում չլի­ներ: Այ­սօր էլ կա­ռա­վա­րու­թյան ըն­դու­նած սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րը, ըստ նրա, տե­ղին են, բայց հա­սա­րա­կու­թյու­նը շա­րու­նա­կում է ան­լուրջ վե­րա­բեր­վել ի­րա­վի­ճա­կին՝ հա­վա­նա­բար հա­մա­պա­տաս­խան ազ­դակ­ներ չս­տա­նա­լով կա­ռա­վա­րու­թյու­նից, պե­տա­կան հա­մա­կար­գից ու քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րից:
Սևակ ՎԱՐ­ԴՈՒ­ՄՅԱՆ
Դիտվել է՝ 14731

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ