«Սենտինելը» կասկածներ է հարուցում

Պարսից ծոցում Իրանի ենթադրյալ ագրեսիայից հետո ԱՄՆ պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն այս շաբաթ հրապարակեց նոր ծրագիր, որ ստացավ «Սենտինել» անունը և ենթադրում է ԱՄՆ գործընկերների ներգրավում Օրմուզի նեղուցով անցնող նավերի անվտանգության ապահովման համար՝ գրում է Լառա Սելիգմանը The Foreign Policy-ում: Սակայն փորձագետները հոռետեսորեն են վերաբերվում Պարսից ծոցում դաշնակիցների, ԵՄ-ի կամ Ասիայի աջակցությունը ստանալու և նոր ռեսուրսներ ներգրավելու ԱՄՆ-ի կարողությանը՝ բարձրացնելու անվտանգության մակարդակը աշխարհի ամենաբանուկ ծովային ճանապարհներին: Իվերջո՝ դա կլինի հիմնականում ամերիկյան նախագիծ, եվրոպացի գործընկերները բեռի փոքր մասը կվերցնեն իրենց վրա: ԱՄՆ-ի նոր նախաձեռնությունը կմեծացնի ռիսկը, որ ամերիկացի զինվորականները կներքաշվեն կոնֆլիկտի մեջ, եթե Պարսից ծոցի երկրները ռազմական գործողություններ սկսեն Իրանի դեմ: Ռազմավարական ու միջազգային հետազոտությունների կենտրոնի վերլուծաբամ Էնտոնի Կորդեսմանը կասկածի տակ է առնում Պարսից ծոցի երկրների ռազմածովային ուժերի կոմպետենտությունը. «Նրանք, իհարկե, կարող են ուղեկցել լցանավերը, բայց եթե նրանք դժբախտության մեջ ընկնեն, հարց է, թե ով աջակցություն ցույց կտա և ինչ աջակցություն»:

ԱՄՆ նոր ծրագրի մանրամասները դեռ պարզ չեն: Օրմուզի նեղուցով անցնող նավերի վրա կդրվեն տեսախցիկներ և այլ սարքեր, որ պիտի հետևեն Իրանի կողմից սպառնալիքին: Որոշ նավերի կուղեկցեն այլ նավեր: Դեռ պարզ չէ, թե որ երկրներն են պատասխանատու տեսախցիկների տրամադրման ու տեղակայման, որ երկրները՝ նավերն ուղեկցելու համար: ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի և ՊՆ ներկայացուցիչները դեռ չեն պատասխանել այս հարցերին: Բրուկինգի ինստիտուտի վերլուծաբան Սյուզանա Մելոնին գտնում է, որ «Սենտինելը» հիմնականում սիմվոլիկ արձագանք է Պարսից ծոցի վերջին իրադարձություններին: Չնայած ամերիկյան նախաձեռնությունը թույլ չի տա արմատապես փոխել իրավիճակը «միջադեպերի զսպման կամ կանխման տեսակետից» ապագայում, նշանակալից չափով լավ է ռազմական հարվածից: Վերլուծաբան Բեկա Վասերը նշում է, որ արդեն կա միջազգային օպերատիվ-մարտավարական խումբ, որ կոչված է պաշտպանել առևտրային նավերը ահաբեկչական սպառնալիքներից տարածաշրջանում: Ամեն տարի միացյալ օպերատիվ-մարտավարական 150 խումբը վերահսկում է 27 միլիոն բարել նավթի փոխադրումը ծովային ճանապարհով Կարմիր ծովից Օմանի նեղուց, ներառյալ 3 հիմնական հանգուցակետերը՝ Օրմուզի նեղուցը, Բաբ էլ Մանդեբի նեղուցը և Սուեզի ջրանցքը: Օպերատիվ-մարտավարական 150 խմբում 33 երկրներ են՝ ներառյալ ԱՄՆ-ը, Ավստրալիան, Կանադան, Հարավային Կորեան և եվրոպական մի քանի երկրներ: Այդ խմբում չկան Պարսից ծոցի երկրները: Կա նաև այլ միացյալ օպերատիվ-մարտավարական խումբ՝ 152, որի կազմում ԱՄՆ-ը և Պարսից ծոցի երկրներն են: Ինչու՞ նորից անիվ հնարել: Կարծես թե ԱՄՆ-ը վճռել է ամեն ինչ զրոյից սկսել, երբ արդեն ունի բոլոր անհրաժեշտ գործիքները և օգտագործում է:

Պարսից ծոցի գործընկերները, հավանաբար, կհամաձայնեն անհրաժեշտ տեսախցիկները տրամադրել: Բայց ի վերջո նրանք չեն կարողանա մեծ ներդրում ունենալ ծովային ներկայության կամ ուղեկցող ներուժի մեծացման առումով՝ գտնում են փորձագետները: Վասերը նշում է, որ Պարսից ծոցի շատ երկրներ, մասնավորապես ԱՄԷ-ն ու Սաուդյան Արաբիան, «լրջորեն անտեսում են իրենց սեփական ծովային ուժերի կառուցումը», փոխարենը՝ գնելով ինքնաթիռներ ու հակահրթիռային պաշտպանության համակարգեր արտասահմանում:
Նրանց զարգացածությունը, հնարավորություններն ու ներուժը բավականին ցածր են և պետք չէ սպասել, որ կկարողանան մեծ դեր խաղալ «Սենտինել» ծրագրում նավերի ուղեկցման տեսակետից: Հաշվի առնելով Պարսից ծոցի գործընկերների սահմանափակ հնարավորությունները՝ լիովին հավանական է, որ ԱՄՆ-ը դիմի եվրոպական երկրներին՝ մասնավորապես նրանց, որ արդեն մասնակցում են միացյալ օպերատիվ-մարտավարական 150 խմբին: Բայց դեռ պարզ չէ՝ ԵՄ-ն հետաքրքրություն կդրսևորի ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի նախաձեռնությանը, հատկապես Իրանի հետ միջուկային համաձայնագրից դուրս գալուց հետո: Երկրները, որ Իրանի հետ կանոնավոր բիզնես ունեն, ներառյալ եվրոպական ու ասիական դաշնակիցներին, համարում են, որ ԱՄՆ-ը քայլում է սայթաքուն ճանապարհով Վաշինգտոնի ու Թեհրանի լարվածության համապատկերում: Ցանկացած երկիր, որ կմիանա «Սենտինել» նախաձեռնությանը, կարող է դիտարկվել իբրև «Իրանին թշնամի»՝ գտնում է Կորդեսմանը: ԱՄՆ-ը կարող է նաև ասիացի գործընկերներին խնդրել ներդրում ունենալ իրենց նախաձեռնության մեջ, քանի որ ասիական շատ երկրներ նավթ են մատակարարում Պարսից ծոցից: Մասնավորապես՝ Ճապոնիային է պատկանում Օմանի նեղուցում վնասված լցանավերից մեկը: Վասերը սակավ հավանական է համարում, որ ասիացի գործընկերները կմիանան կոալիցիային՝ հաշվի առնելով սպառնալիքները, որոնց բախվում են իրենց տարածաշրջանում Չինաստանի կողմից; Նույնիսկ եթե ասիական երկրները համաձայնեն միանալ ԱՄՆ-ի նախաձեռնությանը, նրանք սահմանափակ ռազմածովային հնարավորություններ ունեն:
Foreign Policy

Հ.Գ. Գուցե ոչ մի «Սենտինելի» կարիք էլ չլինի, երբ կարգավորվեն ԱՄՆ-Իրան հարաբերությունները: Իվերջո, սա էլ ժամանակ ձգելու ձև է՝ մինչև լարվածությունը նվազի և ինչ-որ պայմանավորվածության հանգեն նոր համաձայնագրի վերաբերյալ, կամ որոշեն կռվել:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ