Աշնակի «Արծիվ Մուկուչը»
08.05.2020 | 00:12
Թալինի շրջանի Աշնակ գյուղում է ծնվել Մկրտիչ Խաչիկի Ղազարյանը, 1958 թվականին: Բնակավայր, որը միայն մեծ բանաստեղծ Գևորգ Էմինի մեծարած, «չոլում կորած» գյուղը չէ, այլ առ Աստված սևեռված բարության և հույսեր ապրեցնող գաղափարների շեփորահար է, Էրգրի ամուր սյուների պահապանը, պատմական սոսկալի, դաժան հիշողությունների տերը, իր երազանքների սահմանը՝ սկսած Սասնա ծռերից մինչև Գևորգ Չավուշ, իրականը՝ Սասունից մինչև Արցախ:
Ղազարյանների գերդաստանն աչքի էր ընկնում իր համեստությամբ, վայելում էր գյուղացիների, գաղթական հատվածի և շրջանի ողջ բնակչության հարգանքը: Սասուն լեռնաշխարհի մարդուն հատուկ բոլոր դրական հատկություններով՝ քաջությամբ, պարզությամբ, բարությամբ, անաչառությամբ, շիտակությամբ և կենսուրախությամբ էին օժտված այս մեծ պատվասեր ընտանիքի անդամները՝ մեծ տեղ տալով հայի ինքնության ու լինելության որակներին: Ի դեպ, Մկրտիչի հայրը՝ Խաչիկ Ղազարյանը, այն աշնակցիներից մեկն էր, որ Աշնակ գյուղի ազգագրական պարի ինքնագործ խմբում, ՀՍՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Վահրամ Արիստակեսյանի ղեկավարությամբ 1957 թվականին Մոսկվայում անցկացված Երիտասարդության համաշխարհային վեցերորդ փառատոնում արժանացավ դափնեկրի կոչման:
Գյուղի միջնակարգ դպրոցն ավարտելուց հետո՝ 1976 թ., զորակոչվում է խորհրդային բանակ: Գիտակցաբար և հատուկ հետաքրքրասիրությամբ ու եռանդով ուսումնասիրում է զորամասում եղած բոլոր զենքերի օգտագործման նուրբ գաղտնիքները: Զորավարժությունների ընթացքում զենքերին տիրապետելու և թիրախին խփելու գերազանց ցուցանիշների համար միշտ արժանացել է գովասանքների և գովասանագրերի: Նա հոգու խորքում համոզված էր՝ բանակում ձեռք բերած ռազմական գիտելիքները անհրաժեշտություն են յուրաքանչյուր հայրենասեր հայի համար: Նա համամիտ էր իր պապերի այն տեսակետի հետ, որ մեզ նման փոքր ազգերի գոյատևման գլխավոր երաշխիքը բնական աճն է, որը մի կողմից ընդունակ է հուսալիորեն ապահովելու իր ինքնապաշտպանությունը, իսկ մյուս կողմից, վերարտադրության միջոցով ավելանալու, բազմանալու, մեծաթիվ դառնալու։ Պատմությունը միշտ պատժել է այն ժողովուրդներին, որոնք չեն մտածել իրենց տնտեսական զարգացման, տվյալ ժամանակահատվածին բնորոշ գիտատեխնիկական հիմքի վրա սեփական արտադրություն կազմակերպելու և ուժեղ բանակ ունենալու մասին։
Բանակից վերադառնալուց հետո ընդունվում է հայկական գյուղատնտեսական ինստիտուտի գյուղատնտեսական մեխանիզացիայի ֆակուլտետ և լավ գնահատականներով ավարտելուց հետո անմիջապես աշխատանքի է անցնում Քարակերտի պահածոների գործարանում, այնուհետև նշանակվում է շրջանի «Գյուղտեխնիկա» միավորման մատակարարման բաժնի պետ։ Սակայն արցախյան գոյամարտը նրա նման հայրենասերին չէր կարող անտարբեր թողնել։
1990-ական թվականներից Մուկուչը անմնացորդ նվիրվում է Արցախի ազատագրման և պաշտպանության գործին: Անցել է մարտական երկար ուղի, կռվել Գետաշենի ենթաշրջանում, Շահումյանում, այնուհետև ՀՅԴ ջոկատներում ակտիվ մասնակցություն է ունեցել Շուշիի, Ֆիզուլու, Քելբաջարի, Մյուրիշենի, Դրմբոն, Կիչան, Սրխավենդ բնակավայրերի ազատագրման կռիվներում: Նա Շահումյանի համար մարտնչող հայդուկային ջոկատների անձնուրացներից և Թալինից հավաքագրված հայրենասեր խմբերի հրամանատարներից մեկն էր: 1994 թվականից Մկրտիչ Ղազարյանը զինվորագրվեց ՀԱ բանակում՝ դառնալով ԶՈՒ Թալինի գումարտակի պետը:
Սակայն ճակատագիրը դաժան գտնվեց Հայ դատի նվիրյալների գաղափարակից, արցախյան կռիվներում թրծված Մկրտիչ Ղազարյանի նկատմամբ։
Ո՞Ւմ մտքով կանցներ, որ սասունցու թոռ քաջորդին, հաղթանակից ութ տարի հետո, իր աշխատասենյակում զոհ կդառնա անբնական, անբացատրելի պատահարին: Ինչպե՞ս բացատրել այս պատահականությունը, երբ 2002 թվականի օգոստոսի 18-ին նա սովորականի նման աշխույժ ու կենսախինդ մտավ զինվորական բաժանմունքի իր աշխատասենյակը, գրավոր պատասխանեց իրեն հասցեագրված գրություններին ու նամակներին։ Այնուհետև... փորձված սպան ի՞նչ ուներ կասկածելու: Ցանկացավ պարզել նախորդ օրվա կիսատ թողած անսարք նռնակի պատճառը, որը երկաթյա պահարանում էր: Առանց աղմուկի բաց արեց երկաթյա դուռը և միայն հասցրեց հայացքն ուղղել վայր ընկնող նռնակին: Եվ ո՜վ սարսափելի զարմանք, թնդաց հատակը, ուժգին պայթյունից Մկրտիչը հասկացավ, որ վնասվել է որովայնի ներքևի ամբողջ հատվածը: 16 օր նա հայդուկի կամքով պայքարեց մահվան դեմ, սակայն սեպտեմբերի 3-ին, կյանքի 44-րդ տարում, ծաղկման շրջանում հավերժ փակեց աչքերը՝ խոր ցավ պատճառելով իրեն ճանաչողներին:
Մինչ օրս դեռ ոչ մի իմաստուն չի կարողացել ճակատագիր հասկացության առեղծվածը բացատրել... Ժամանակի ընթացքն անկանխատեսելի է: Սակայն որքան էլ ճակատագիրը ճաք տվեց, Մկրտիչի արծվատենչ շուքը և ոգին մնացին Աշնակում, Թալինում, իր մայր բուհում, Հայաստանում և Արցախում: Նա գալիք սերունդներին թողեց իր ուսանելի, դաստիարակիչ կյանքի պատմությունը և գնաց լրացնելու անմահ ֆիդայիների փաղանգը, գոնե հավասարի իրավունքով: Նա վաստակել է Արցախյան ազատամարտի հավերժ բնակիչ լինելու առաքելությունը:
Աշնակը Մեծ Եղեռնի, Հայրենական մեծ պատերազմի և զոհված ազատամարտիկների հուշահամալիրի պանթեոնում հավերժ հանգչելու պահ տվեց վերերկրային հավերժի ճամփան բռնած Մկրտիչ Ղազարյանի մարմինը, որի կողքին խորհրդավոր պատվով արդեն հանգչում է դասական ըմբշամարտի Հայաստանի բազմակի չեմպիոն, նախկին Խորհրդային Միության վաստակավոր մարզիչ, սպորտի վարպետ, հայկական գյուղատնտեսական ինստիտուտի ֆիզիկական կուլտուրայի ամբիոնի դոցենտ (այսօր այդ ամբիոնը կրում է նրա անունը) 1994 թ. արցախյան ազատամարտում հերոսաբար զոհված «Աշնակի Առյուծ» 53-ամյա Մերուժան Գրիգորի Մարգարյանի մարմինը: Այդ պանթեոնն արդեն դարձել է ուխտատեղի բանակ մեկնողների համար:
Աշնակ գնացողը ջրաղացի ձորափին կտեսնի Մկրտիչի ձեռքով կառուցած նրա արծվատունը, դիմացի կիրճում հին ու նոր ուռիների շարքերը, իսկ տան ներսում, անձնական բազում մասունքների կողքին, նրա մեծադիր լուսանկարին ամրացված է ԼՂ նախագահի կողմից տրված «Արիության մեդալը»:
Նրա կենսափիլիսոփայության ըմբռնումն էր, որ աշխարհի բաժանման և վերաբաժանման մշտական պայքարում միայն ուժն է հարց լուծում, ուժի հետ են հաշվի նստում, ուժն է հարգի, այդպես է եղել և այդպես է լինելու միշտ:
Ռուբիկ ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ
Տնտեսագիտության թեկնածու
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
-
Ասում են… Ադրբեջանը խնդիր է դրել Արցախն ազատել հայ բնակչությունից, ստեղծել պայմաններ, որ հայերն այնտեղից գնան, ով կմնա՝ տեղահանել կամ կազմակերպել կոտորած Շատ հստակ է ծրագիրը:
-
Ասում են Ավելի քան 30000 երեխաներ և նրանց ընտանիքները Լեռնային Ղարաբաղում արդեն 8 ամիս է՝ գտնվում են շրջափակման և ավերակների մեջ։
-
Ասում են․․․ Թուրքական ցեղերը հայտնվել են 10-րդ դարում, 11-րդ դարում հասել են պատմական Հայաստանի տարածք: Այս հողի վրա հայերն ապրել են մթա 15-րդ դարից:
Տարածաշրջանային
