«Ինձ ավելի շատ մտահոգում է մեծ թվով հայերի առկայությունը այլ երկրներում»

Գրող ԱՇՈՏ ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆԻ հետ զրուցել ենք մերօրյա խնդիրների, «նոր» Հայաստանի առաջ ծառացած մարտահրավերների, այս համատեքստում նաև գրողի տեղի ու դերի մասին:

-Ի՞նչ գիրք եք կարդում: Ի՞նչ գիրք խորհուրդ կտայիք կարդալ:
-Այս պահին կարդում եմ Լևոն Շահնուրի «Ցավեր բռնողը» ժողովածուն, զուգահեռաբար նաև` Արամ Մանուկյանի «Նամակները»: Սակայն վերջին տարիներին շատ քիչ է պատահում, որ ընթերցելիք գիրքն ինքս ընտրեմ` կանխավայելելով այն: Աշխատանքի բերումով շատ եմ կարդում, բայց դրանք ավելի շուտ միտված են աշխատանքին օգնելուն: Քանի որ ընթերցող հասկացությունը միատարր չէ` թե՛ հետաքրքրություններով, թե՛ տարիքային սահմանափակմամբ և թե՛ եղած գրքերին հասանելի լինելու հնարավորությամբ, ապա միանշանակ խորհուրդ տալը սխալ կլինի, պարզապես թող շարունակեն կարդալ ու որոնել` չմոռանալով հետևել ժամանակակից գրողներին ու թարգմանություններին: Ամեն դեպքում խորհուրդ կտամ կարդալ Զորայր Խալափյանի «Միջնաշեն» վեպը, որը, բացի գեղարվեստական բարձր հատկանիշներից, կօգնի նաև պատկերացնել Արցախի հարցի պատմությունը:
-Նոր գրքի ուվագիծ կա՞: Եթե այո, պոեզիա՞ է լինելու, թե՞ արձակ:
-Այս տարի երկու գիրք եմ հրատարակելու: Բանաստեղծությունների ժողովածուն կհրատարակվի մինչև հուլիս, իսկ «Գրապահոց» վեպը` մինչև տարվա վերջ: Ցավում եմ, որ երկար դադարներով եմ հանդես գալիս, սակայն այս հանգամանքը օգնում է նաև մեծ զտումներ անելուն:
-Մեր ժամանակը լավ նյութ է գրականության համար, ես այս արտահայտությունը 10 տարի առաջ էլ եմ լսել: Այսօր կարո՞ղ ենք նույնն ասել: Շատ հետաքրքիր ժամանակներում ենք ապրում: Ժամանակակից գրողի խոսքը ինչքա՞ն հետաքրքիր պիտի լինի, որ կտրի մարդուն անվերջանալի ինֆորմացիոն հեղեղից ու ստիպի կարդալ:
-Ցանկացած ժամանակ լավ նյութ է գրականության համար: Եթե այդպես չլիներ, ապա որևէ պահի գրականությունը կդադարեր: Հակառակն ասեմ` եթե չկա գրականություն, ուրեմն կյանքը կանգ է առել: Մուզիլը մի առիթով ասել է. «Գրականության խնդիրն է գրել ոչ թե այն մասին, ինչ կա, այլ այն մասին, ինչ պետք է լինի»: Կարծում եմ, որ մեր ժամանակներում գրականությունը եղել է իր բարձրության վրա, և գրողն իր խոսքը չի դադարել ասել: Որքանո՞վ է այն տեղ հասել` դժվար է ասել, բայց որ հասանելիության խնդիրներ կան, պարզ է: Կարծում եմ այսօրվա գրականությունը մի քանի քայլ առաջ է անցել արվեստի որոշ տեսակներից, և սա հանգեցրել է անընկալելիության:
-Մենք ասում էինք՝ էյֆորիային (թավշյա հեղափոխության ժամանակ) կարող է հաջորդել հիասթափությունը: Ինչպիսի՞ն են տրամադրություններն այսօր:
-Իհարկե, հիասթափություններ կան: Ցավում եմ, որ շատերն այդ հիասթափությանը նպաստում են չարամտորեն, երբ կարող էին հակառակն անել: Շատերը, ոչինչ չարած, ուզում են շուտափույթ պտուղներ քաղել և փորձում են նախկին խաղի կանոններով շարժվել: Պարզ է, որ այս մարդիկ հիասթափվելու են: Չեմ ցանկանա, որ այս հիասթափությունն ավելի խորանա: Ես հասարակության այն անդամների կողքին եմ, որոնք, հիշո՞ւմ եք, պատրաստ էին գազի գնի թանկացման դիմաց ավելին վճարելու, միայն թե արտաքին ուժերը չխառնվեն մեր ներքին կյանքին:
-Ի՞նչ կուզեիք փոխվեր «նոր» Հայաստանում:
-Ինձ համար ամենից կարևոր խնդիրն ու Հայաստանի զարգացման ցուցիչը ներգաղթն է: Կուզեի, որ Սփյուռքի մեր հայրենակիցները մեծ խմբերով վերադառնային հայրենիք: Ցավալի է նկատել, որ հատկապես վերջին տասնամյակներում երկրից արտագաղթածները շատ արագ են կորցնում ինքնությունն ու լեզուն: Ինչ-որ անհարիրություն է սեպվում արտագաղթածի ու հայրենիքում մնացածի միջև: Սա խանգարում է անգամ միասնական մշակութային դաշտ ունենալուն: Ինձ համար հայ լինելու ամենակարևոր, անգամ միակ ցուցիչը հայերենն է: Կոտորածներից ու սպանդից ավելի մենք հայրենակիցներ ենք կորցրել ուծացման պատճառով, և դարեր շարունակ մեր թվաքանակը չի աճում մի քանի միլիոնից:
-Մի ժամանակ ասում էին՝ գրողի խոսքը լսող չկա, հասարակական կյանքում գրողները ակտիվ չեն: Ինչ-որ բան փոխվե՞լ է:
-Գրողի հասարակական ակտիվությունն ու պասիվությունը շատ քիչ մասով են կախված գրողից: Հասարակական նշանակալիությունը հիմնականում ձևավորում են լրատվամիջոցները, որոնք, ինչպես տեսել ենք, ավելի հաճախ սպասարկում են խմբային, կլանային շահեր, և եթե այս տիրույթում հայտնվում է երբեմն գրողը, նա ավելի շատ արժեզրկվում է: Կուզեի, որ այս ամենից զատ լրատվամիջոցները կոնկրետ արժեհամակարգ ունենային:
-«Կառավարությունը առագաստ է, ժողովուրդը՝ քամի, պետությունը՝ նավ, ժամանակը՝ ծով», (Բյոռն): Ձեր ֆեյսբուքյան էջից եմ վերցրել: Այս «նավարկության» մեջ ո՞ր կետն է ամենավճռորոշը:
-Ամենակարևորը նավի անսասանությունն է, որն առագաստի ու քամու համադաշնությունով է պայմանավորված:
-Վերջին շրջանում բազմաթիվ մտահոգիչ ու բեկումնային իրադարձություններ են եղել, փորձենք մի քանիսին անդրադառնալ. նախարարությունների վերաձևումից ավելի շատ օգտվելո՞ւ ենք, թե՞ տուժելու:
-Ինձ համար սկզբունքային նշանակության հարց չկա այստեղ: Կարևորը ճիշտ կառավարումն է: Եթե այս ամենն օգնելու է, որ միացող գերատեսչություններն ավելի լավ համագործակցեն ու իրարից անտեղյակ չլինեն, իհարկե, օգտվելու ենք: Օրինակ, ես շատ եմ լսել, որ մեր այսօրվա գրականության դասագրքերը շատ թերի են, կտրված են իրական կյանքից ու գրականության այսօրվա զարգացումներից: Մեկ գերատեսչության ներքո այս խնդիրն ավելի բազմակողմանիորեն տեսանելի կլինի:
-Հացադուլը ինքնասպանության պես օգնության կա՞նչ է, բողո՞ք, վերջին հնարավորությու՞ն:
-Հացադուլը ես ինքնասպանության միջոց չեմ դիտարկում, հացադուլը նոր կյանքի հասնելու միջոց է, որքան նկատել եմ:
-Մեծ թվով հնդիկների առկայությունը մեր երկրում Ձեզ մտահոգու՞մ է:
-Ոչ, ինձ ավելի շատ մտահոգում է մեծ թվով հայերի առկայությունը այլ երկրներում: Ցավով պիտի ասեմ, որ եթե հնդիկները վատն են, ապա մեր շատ հայրենակիցներ շատ ավելի վատն են այլ երկրներում:
-Կգնայի՞ք երկրից, եթե գայթակղիչ հնարավորություն լիներ:
-Եղել է հնարավորություն, չեմ գնացել, հիմա էլ կա, չեմ գնալու:
-Պերճ Զեյթունցյանի «Արշակ Երկրորդ» վեպում ասվում է՝ ամբոխի մենակությունը շատ ավելի ծանր է, քան անհատինը»։
-Կա այդպիսի բան: Այդ ամենը զգալի էր հեղափոխության օրերին, սակայն, կարծում եմ, մի սրբագրում պիտի արվի ամբոխի ու ժողովրդի տարբերակման համար: Հեղափոխության ժամանակ, երբ առաջնորդները բացակայում էին, ժողովուրդն ընդամենը մի պահ էր զգում այդ մենությունը, ժողովուրդն ինքնակազմակերպվում էր, և այդ մենությունը վերանում էր իսպառ:

Զրույցը՝ Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ