ՈՒկրաինան պետք է ներգրավի երիտասարդներին, օրինակ՝ 18-25 տարեկան, որպեսզի մասնակցեն Ռուսաստանի դեմ պատերազմին՝ հայտարարել է ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը։ Ըստ նրա՝ հաջողության գրավականը մարտի դաշտում մարդկանց ներկայությունն է, ինչպես նաև ռազմամթերքի ու զենքի առկայությունը։ «Դա շատ բարդ որոշում է, բայց մենք վստահ ենք, որ երիտասարդների ներգրավումը պայքարին անհրաժեշտ է։ Հենց այս պահին 18-25 տարեկանները պայքարին չեն մասնակցում»,- Բրյուսելում ասել է Բլինքենը:               
 

Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է

Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
20.02.2021 | 10:35

Իրանի Մեջլիսի նախագահ Մոհամադ Բաղեր Գալիբաֆը Մոսկվա այցի արդյունքներով հաղորդել է, որ Թեհրանն առաջիկայում կսկսի իբրև մշտական անդամ ԵԱՏՄ-ին անդամակցելու նախապատրաստությունը:

Նրա խոսքով՝ «Իրանը սկսել է բանակցությունները միությունում մշտական անդամի կարգավիճակ ստանալու շուրջ, նախապատրաստական աշխատանքները կտևեն երկու շաբաթ»: Իր մասշտաբներով այս իրադարձությունը հավակնում է դառնալ խոշորագույն քաղաքական-տնտեսական իրադարձություն ոչ միայն տարածաշրջանային մակարդակում: Եթե ԵԱՏՄ-ն առաջ դիտարկվում էր նախկին ԽՍՀՄ-ի երկրների ինտեգրման նախագիծ, Թեհրանի մասնակցությամբ ալյանսը դուրս է գալիս հետխորհրդային սահմաններից: Բայց խոսքը միայն դրա մասին չէ: Իրանում եղել են և հիմա էլ կան քաղաքական ուժեր, որ դեմ են ԵԱՏՄ-ի լիարժեք մասնակցի կարգավիճակին՝ համարելով Ռուսաստանի տնտեսական, քաղաքական և այլ ազդեցության ուժեղացում: Նրանք ջրի երես են հանել հին «պատմական վիրավորանքները»՝ սկսած 19-րդ դարում Պետրոս Մեծի պարսկական արշավանքներից, երբ Ռուսաստանին անցան անդրկովկասյան խանությունները, մատնացույց են անում Մոսկվայի ու Թեհրանի «առանձնահատուկ» հարաբերությունները երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին և հետո: Նրանց քաղաքականությունը մի բանաձև է ունեցել. «Ռուսաստանից վերցնել առավելագույնը, Ռուսաստանին տալ հնարավորի նվազագույնը, թշնամություն չանել, բայց և հնարավորություն չտալ նույնիսկ նվազ ազդեցություն ունենալ Թեհրանի վրա»: Հիմա Թեհրանում վճռել են փոխել նախկին դիրքորոշումը: Պատճառները բազում են: Դատելով ամեն ինչից՝ Իրանում նվազում են այն քաղաքական ուժերի հնարավորությունները, որ հույս ունեին Արևմուտքի, մասնավորապես ԱՄՆ-ի հետ համագործակցության վերսկսկումով երկրին վերադարձնել տարածաշրջանային մեծ տերության կարգավիճակը: Կարծես թե Իրանում դադարել են հավատալ, որ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմը կհրաժարվի պատժամիջոցներից և կվերադառնա միջուկային համաձայնագրին առանց որևէ նախապայմանի: Ավելին՝ երկրի իշխող էլիտան կարծում է, որ Մոսկվան ոչ մի համաձայնության չի գնա ԱՄՆ-ի հետ իրենց թիկունքում, իսկ իրավվիճակը ոչ միայն համաշխարհային քաղաքականության մեջ, այլև տարածաշրջանային դասավորության, փոխվում է գերակայությունների ընտրության հարցում:


Օբյեկտիվորեն Իրանը իբրև ԵԱՏՄ մասնակից իր գործընկերությունը բարձրացնում է ռազմավարական դաշնակցի մակարդակի, իսկ այդ միության սահմանները սկսում են անցնել արդեն Պարսից ծոցով, որ լրջորեն փոխում է իրավիճակն ամբողջ Մերձավոր Արևելքում: Ավելի կոնկրետ՝ որոշարկելով առաջիկա խնդիրները, որ հնարավոր է համեմատաբար արագ լուծել, խոսքը Իրանի մասնակցության մասին է Անդրկովկասի հաղորդակցական միջանցքների ապաշրջափակմանը, որ հնարավոր է դարձել ղարաբաղյան պատերազմի ավարտից հետո: Իրանը կարող է ամբողջությամբ ապաշրջափակվել, գործընկերային նոր հարաբերություններ հաստատել Անդրկովկասի երկրների հետ, որոնցից մեկը՝ Հայաստանը, ԵԱՏՄ անդամ է: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հայտարարել է, որ «գոյություն կունենա երկաթուղային հաղորդակցություն Ռուսաստանի ու Իրանի միջև՝ Նախիջևանի միջով, նաև՝ երկաթուղային հաղորդակցություն Իրանի ու Հայաստանի , Թուրքիայի ու Ռուսաստանի միջև»: Ալիևի խոսքով՝ «Տարածաշրջանի տրանսպորտային նախագծերը պետք է հատուկ դեր խաղան մեր տարածաշրջանի երկարաժամկետ զարգացման մեջ, ապահովելով կայունություն և զրոյի հասցնելով նոր պատերազմի ռիսկը», և «մասնակից բոլոր երկրները միայն կշահեն դրանից»: Իրանն արդեն դրսևորել է իրեն որպես Տաջիկստանի հուսալի ներդրող, որտեղ իրականացրել է մի քանի մեծ նախագծեր՝ Սանգտուդա-2 հէկ-ի և Անզոբի թունելի շինարարությունը, որ Դուշանբեն միացնում է Խուջանդ քաղաքին: Ադրբեջանի հետ իրանցիները համագործակցում են Օրդուբադի և Մարազադի հէկ-երի կառուցման մեջ Արազի վրա: Մեծ հաշվով՝ ղարաբաղյան պատերազմից հետո խոչընդոտներ չկան և Ադրբեջանի ԵԱՏՄ անդամկցության համար: Աննորմալ կլինի, երբ ԵԱՏՄ ինտենսիվ երկխոսության ձևաչափից Բաքուն դուրս մնա: Մնում է այդ ուղղությամբ կոնկրետ քայլեր անել:


Եզրակացություն՝ ԵԱՏՄ լիարժեք անդամի կարգավիճակը սկզբունքորեն փոխում է իրավիճակը ոչ միայն Անդրկովկասում, այլև Մերձավոր Արևելքում: Տնտեսական ինտեգրման գործընթացները վերաբերում են և տարածաշրջանային անվտանգությանը՝ այդ իրադարձության նշանակությունը դժվար է գերագնահատել: Իրանի տնտեսությունը 15-րդն է աշխարհում ազգային արտադրության ծավալով և խոշորագույնը Արևմտյան Ասիայում ու ՕՊԵԿ-ում: Իրանը Սաուդյան Արաբիայից հետո երկրորդն է նավթի պաշարով (18 միլիարդ տոննա) և ունի համաշխարհային շուկայում նավթամթերքների արտադրության 5,5%-ը: Խոսուն թվեր են: Իրանը դադարում է ռազմավարական միայնակյաց լինել, ձգտում է փոխել ուժերի հավասարակշռությունը իր օգտին՝ մի քանի աստիճան վեր ցատկելով Արևմուտքի հետ էսկալացիայի սանդղակով՝ ռազմավաական համագործակցության մեջ մտնելով Ռուսաստանի և նրա ԵԱՏՄ գործընկերների հետ:
Ստանիսլավ Տարասով, REGNUM


Հ.Գ. Առաջ ռուս փորձագետները մեջբերումներ էին անում միայն ցարից՝ Պուտինից, հիմա մեջբերումներ են անում Ալիևից, իմա՝ իրոք գերակայությունների փոփոխություններ են եղել Ռուսաստանի քաղաքականության մեջ: Եվ այդ տրամաբանությամբ հաջորդ փուլում ասվելու է՝ Աննորմալ կլինի, երբ ԵԱՏՄ ինտենսիվ երկխոսության ձևաչափից Անկարան դուրս մնա, ու հավաստող մեջբերումներ կհորդան Էրդողանից:


Իսկ ընդհանրապես երեկ՝ ԱՄՆ ՄԱԿ-ից հետ է կանչել Իրանին պատժամիջոցների ենթարկելու Դոնալդ Թրամփի հայտը և բացահայտորեն վերադառնում է 2015-ի միջուկային համաձայնագրին: Հարկավ՝ դա միանգամից չի լինի՝ ինչպես երեկվանից ԱՄՆ-ը համարվում է Կլիմայի Փարիզի համաձայնագրի անդամ, որովհետև Իրանը ևս խախտել է միջուկային համաձայնագիրը՝ կրկնապատկելով ուրանի հարստացման ցենտրիֆուգաներն ու ուրան հարստացնելով: Բայց դա այլ խոսակցություն է: Իսկ ինչպե՞ս պետք է Հայաստանն արձագանքի Ադրբեջանի ԵԱՏՄ-ին անդամակցմանը, եթե նման հարց ընդհանրապես ծագի: Կա երկու տարբերակ: Առաջին՝ վետո դնի առանց բացատրությունների, որովհետև պատճառներն ակնհայտ են: Երկրորդ՝ համաձայնի՝ առաջադրելով պայմաններ, որոնք վերաբերում են թե Հայաստանին, թե Արցախին: Երրորդը ԵԱՏՄ-ից դոուրս գալն է, բայց ամենայն հավանականությամբ ոչ մի տարբերակն էլ չի գործի, որովհետև Ադրբեջանի ինչի՞ն է պետք ԵԱՏՄ-ն: Առավելևս՝ Թուրքիայի, եթե երկուսն էլ ձգտում են ԵՄ-ի տեխնոլոգիաները, ներդրումներն ու շուկան ստանալ:


Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Դիտվել է՝ 156689

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ