MADE IN TURKEY (մաս 32-րդ)

Սկիզբը՝ այստեղ

(ուղեցույց նրանց համար, ովքեր ցանկանում են ուսումնասիրել Հայաստանի Հանրապետության վերջին ՝ 2018-2024 թթ., տարիների պատմությունը)

ԳԼՈՒԽ 31-ՐԴ

(կամ` «Ազգը, որ հերոս չունի, պատմություն չունի»)

«Ահ ու դողի և երերման մեջ պիտի լինես երկրի վրա»

(Ծննդոց, 4, 12)

ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՐԱՐՈՒՄԻՑ ԵՎ ՄԱՐԴՈՒ` ԴՐԱԽՏԻՑ ՎՏԱՐՎԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ

- ՈՒ՞ր է քո եղբայր Աբելը:

- Չգիտեմ: Մի՞թե ես իմ եղբոր պահակն եմ:

- Այդ ի՞նչ արեցիր, քո եղբոր արյան կանչը երկրից բողոքում է ինձ:

(Ծննդոց, 4, 9-10)

ՄԵՐ ՕՐԵՐ. ԼՍԵ՛Ք ՁԱՅՆԸ

- Հայաստա՜ն, ու՞ր է Արցախը:

- Ճակատին Կայենի «նշանն» ունեցողին հարցրու:

- Ի՞նչ արեց նա, որ հազարավորների արյան կանչը երկրից բողոքում է ինձ:

- Կայե՛նը նորից սպանեց եղբորը: ՈՒրացավ Արցախը:

«ԵԿԱ, ՍՏԱՑԱ, ՏՎԵՑԻ»

Որքան էլ ֆանտաստիկայի ժանրից է, այնուամենայնիվ, մտովի տեղափոխվենք աբսուրդի թատրոն (կառավարական ամառանոց` Ձորափի 74, 3-րդ մասնաշենք), ուր հերթական մոնոներկայացումն է` բոլորի և ոչ մեկի համար, որ հետո փոխարկվում է տրագիկոմեդիայի:

Գործող անձինք

Հազարավոր ոստիկաններով պահպանվող` Կայենի նշանն ունեցող եզակի մի բրածո:

ՀՀ վարչապետի աթոռի բարձրությունից երկրի ներսում լա՛վ էլ աքլորանում է, հայհոյաբանում ու սպառնում:

Դրսում բոլորի, առանձնապես Ալիև-Էրդողան դուետի համար մաշված ու քայքայված «շինանյութ» է:

Հարճի հնազանդությամբ տալիս է, ինչ պահանջում են: Ծառայամտորեն անում է` ինչ թելադրում են:

Վախկոտ է:

Թուլությունը` կոնծել և ուտել:

Ինքնամոռաց ուտել:

ՈՒ էլի ուտել:

ՈՒտել ամեն ինչ ու ամենքին: Հատկապես ազգի ջահել, սիրուն հերոսներին:

ՈՒտել և արբենալ նրանց տաք արյան գույնից ու բույրից:

Սողոմոնի ձայնը:

Այն Թեհլերյանի, որի մատը, Վազգեն Վեհափառի բնութագրմամբ, ժողովուրդն ավելի շատ է համբուրել, քան իր աջը:

«Եվ դա է ճշմարիտը,- հավաստել է Վեհափառը:- Պետք է, որ մենք այդպես հարգենք մեր հերոսին, ինչն ամեն բանից վեր է: Ազգը, որ հերոս չունի, պատմություն չունի»:

Վազգեն I-ի նշած հերոսներին, Հայաստանի անցյալն ու ողջ պատմությունն առոչինչ համարող մի տիկին:

Սա հարկատուների, որոնց կենացը սիրում է խմել իր անկողնակիցը, հաշվին արքայադստեր կերպար ու անցյալ է քանդակում:

Ձեռքի հետ էլ փորձում է իրազեկել գիտական, մշակութային ու տնտեսական էլիտաներին` «ագրեսիվ պայքար» է սկսում տգիտության դեմ:

Կես դար ապրելուց հետո, մի անգամ տոլմա փաթաթելիս, հույն մաթեմատիկոս և մեխանիկ Արքիմեդի նմանությամբ, սա հանկարծ բացականչել է.

- է՜վրիկա` «կրթվելը նորաձև է»:

ՈՒրե՞մն...

... առանց երկմտելու բացե՛ք ձեր դռներն ու դրամապանակները` «Анка рэкетчица»-ն է գալիս:

Երկրի ինտելեկտուալ հատվածին «կրթել» փորձող ձևաբանաֆիզիոլոգիական այս միավորն իր «պալիտրայում», ցավոք, անտեսել է կարևոր մի նրբերանգ` մարտնչող միջակությունն իրավունք չունի խոսելու տգիտության դեմ պայքարից:

Նույնն է, թե Լուկրեցիա Բորջան ճամարտակեր կուսությունից,

Եկատերինա II-ը` բարոյականությունից,

Сонька Золотая Ручка-ն ազնվությունից,

Իսկ Էրատոն` հաղթանակից:

Տիկնայք և պարոնայք, ուշադիր` հնչել է օրվա պրեմիերայի սկիզբն ավետող զանգը:

Վարագույրը բարձրացված է:

Մարդասպանի նշանակիրը սրահներից մեկում կոշիկներով փռվել է բազմոցին:

Մերթ ընդ մերթ անհասկանալի մռլտոցներ է արձակում:

Հատակին ընկած են օղու շշեր, երկու ցմրուր դատարկ բաժակներ, սեղանիկին չորացած լավաշի փշուրներ, կիսակրծած ոսկորներ ու դեռևս չհոշոտված կտորներ:

Դժվարությամբ նստում է, ձախով վերցնում խոշոր ու ճարպոտ չալաղաջը, ակնդետ ուսումնասիրում լփռիկ չտեսի աչքածակությամբ ու աջ ցուցամատն օդում պտտեցնելով մենախոսում խորովածի հետ.

- Հայաստանի բանակը պետք է խաղաղության օրակարգի տրամաբանության մեջ տեղավորվի` ինչպես այս պատառն իմ բերանում,- քրքջում է սրբապիղծ համեմատության վրա, ատամներով կառչում մսին, կծում-պոկում մի մեծ հատված ու ամբողջությամբ տեղավորում լայն բացված երախում:

- Իլհամից էնքան ես վախենում, որ բանակն է՞լ ես ուզում քո պատկերին նմանեցնել:

Անսպասելի ձայնից խեղդվելով հազում է, մատներով արագ-արագ խառնշտորում բերանի խոռոչը, դուրս քաշում կիսածամած խոշոր կտորն ու շպրտում ձայնի ուղղությամբ: Ճենճոտ ափերով լեղաճաք շփում է ալկոհոլից կարմրատակած դեմքն ու խելագարված բառաչում.

- Ի՞նչ պատկեր, ո՞ր պատկերով:

-Եվնուխի:

- Արա՛, էս ո՞վ ա:

- Սողոմոնը:

Բռունցքներով տրորում է արնակալած աչքերն ու հոգեշեղվածի հայացքով «քրքրում» դատարկ տարածությունը, ապա ճչում.

- Ի՞նչ Սողոմոն:

- Է՛ն, որի մատի սառը «շունչը» շատ մոտ ապագայում զգալու ես ծոծրակիդ` Վան Գոգի վրձնի ջերմության փոխարեն:

Այսահարը փորձում է թռչել բազմոցից:

- Հանգիստ նստիր տեղդ,- սպառնալից պահանջում է աներևույթ տղամարդը:- Իզուր ես Իլհամի կամակատար ծաղրածուն դարձել: Նրա ոտքերն ավարտվում են սրունքներով: Հաջորդ անգամ վզովն ընկնելիս ուշադիր զննիր` ոտնաթաթերը չկան:

Կավե ոտքերով կուռքդ, որին հատկապես քեզ նման նապաստակն առավել լկտիացրեց, երկար չի ձգելու:

- Սպանելու՞ են:

- Քո՛ մասին մտածիր:

- Ինձ ի՜նչ, նրա ոտքերն են կավից: Մեհրիբանը թող մտածի:

- Ասեմ` դու ի՛նչ. բաժակներն արդեն լցված են գինով… Դու ճակատիդ` իմ «մատից» 9 գրամ կստանաս:

- էս ու՞մ ձենն ա… մամա ջա՜ն, էս ո՞վ ա պախկվել ստեղ: Հարձակում ա: Եկել են իմ հետևից: Ի՞նչ ես ուզում, ո՞վ ես:

- Չճանաչեցի՞ր:

- Չէ՜,- արտաբերում է լացակումած:

- Պապիդ` Թալեաթին կհարցնես:

- Հանգուցյալին ո՞նց հարցնեմ:

- Հոգոցն հանգուցելոց լինելուց հետո:

- Ո՞վ ես դու: Քեզ ո՞վ է ուղարկել:

- Նրա հարատև ոգին, լսեցի՞ր` հա՜-րա՜-տև՜, որի անցյալն ես ուրանում, ներկան բզկտում և կպած ուզում ես կործանել ապագան:

Որի թագավորներից Պապի, հերոսներից էլ` Մոնթեի կերպարների մեջ ես անվերջ խցկվում:

Որի ազգին նվիրյալ վրիժառուների հիշատակն ես անվերջ նսեմացնում:

Որի մահվան զանգն ես ամեն վայրկյան փորձում հնչեցնել:

«Կադաստրի վկայական» չունեցող թշվառ կեսդ էլ, Խորենացու պատմությունը թևի տակ առած գզիրի նման շրջում է դռնեդուռ ու «երեք մանեթանոց» լացող- ողբասաց է խաղում:

Չե՛ք տեսնի:

Հայաստանն ու հայը հավերժ են:

Երկուսիդ վրա ողբ «կարդացող» էլ չի լինելու:

Արյունոտ թաթերդ հեռու՛ պահիր հայոց բանակից:

Հինգ միլիարդ դոլարի ընդհանուր արժեքով սպառազինությունն ու տեխնիկան մեր թշնամուն թողեցիր:

Զինված ուժերը կազմաքանդեցիր ոչնչացնելով ամենամարտունակ ստորաբաժանումը՝ Արցախի ՊԲ-ն:

Լակեցիր 2000-ականների սերնդի արյունը:

Հիմա էլ բանակի մնացորդները «խաղաղության օրակարգի տրամաբանության մեջ տեղավորելով» նոր աբելների մա՞հն ես փորձում գուժել:

- Ե՞ս եմ սպանել աբելներին,- ծղրտում է տղամարդուն ոչ հատուկ լացակումած ֆալցետով:

- Ոճրագործությունդ վկայեցիր քո իսկ հարցով:

- Կանխամտածված զրպարտություն ա:

- 10 253 թիվն է՞լ է ամբաստանություն:

- Չգիտեմ` ի՞նչ ա էդ:

- Դավաճանված աբելների ցուցակի իրական պատկերը:

- Սու՛տ ա, անամոթ սու՛տ,- բացականչում է արցունքախեղդ:- Բոլորը զբաղված են կեղծիքներով ու հավելագրումներով: Դեռևս անհայտ ա նրանց ճշգրիտ քանակը:

- Անհա՞յտ: Դու՛ էիր ասում. «Զոհերի թիվը կլինի 4 հազարի կարգի՝ պլյուս-մինուս 50»:

- Ճիշտ էի ասում: Այսօրվա դրությամբ ընդամենը 3825 զոհված ա հայտնի:

- Բայց դու ի՞նչ արեցիր նրանց փրկելու համար:

- Արդեն խոստովանել եմ` տարածքները հանձնելով գուցե կփրկեի հազարավոր կյանքեր, իսկ չհանձնելով, փաստորեն՝ հազարավոր զոհերի հանգեցրած որոշումների հեղինակ դարձա: Եվ, թերևս, նմանօրինակ դեպքերի համար ա ծնվել հայտնի ասացվածքը, որն ասում ա՝ դա ավելին է, քան հանցագործությունը, դա սխալ է: Կամ, ինչպես մեր դեպքում կասեինք՝ դա ավելին ա, քան դավաճանությունը, դա սխալ ա։

- Բավակա՛ն է զառանցես: Կարո՞ղ էիր կանխել պատերազմը:

- Հա՛, կարող էի: Արդյունքում կունենայինք նույն այս վիճակը, իհարկե, առանց զոհերի:

- Խոստովանում ես` գործել ես սխալ, որն ավելին է, քան դավաճանությունը:

Երկրի ղեկավար են կարգել մեկին, որը դավաճանությունից ավելի մեծ սխալ է գործել, որը կարող էր փրկել 3825 կյանքեր, բայց չի արել:

- Հա՛, 2018-ի ապրիլի դրությամբ, մի իրադրություն ենք ունեցել, որ մենք անխուսափելիորեն պետք ա գնանք զիջումների ճանապարհով։ Ճիշտը դա կլիներ, ճիշտը դա կլիներ։ Ես ինձ դրա համար շատ եմ մեղադրում, որ պետք ա գնայի գոնե ԱԺ փակ ռեժիմով ասեի, որ մենք պետք ա համաձայնենք, որ Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմում պետք ա լինի։ Ոչ միայն հայկական, այլև ադրբեջանական համատեղ կառավարմամբ պետք ա լինի։ Եվ մեր զիջումների սահմանը պետք ա լինի մեր 29,743 քառակուսի կիլոմետրը:

- Ա՛յ, տավարի ցավ, ի՞նչ ես զառանցում` 42 500 քառակուսի կիլոմետր տարածք են տվել քեզ: Բայց դու ի՞նչ արեցիր: Քանի՞ մարդու գլուխ կերար: ՈՒ՞ր է Արցախը: Ինչու՞ ուրացար:

- Հերի՜ք ա՜ա՜ա՜: Հա՜, իմանալով ամեն ինչ, չե՛մ կանգնեցրել պատերազմը: Չե՛մ արել: Չէի ուզում ասեին` դավաճան պապի դավաճան թոռը: Չէի ուզում ճակատիս դավաճանի խարանը կրել:

- ՈՒ ի՞նչ պետք է անեիր նման ճակատի հետ:

- Այն, ինչ արեցի: Ես ստորագրեցի 2020-ի նոյեմբերի 9/10-ի հայտնի փաստաթուղթը և փրկեցի 25-30 հազար կյանքեր:

- Սուտն ու ստորությունը կաթի հետ մտել են մեջդ, հոգուդ հետ էլ դուրս կգան: Դու ո՛չ մեկին էլ չես փրկել: Անմեղ հոգիներին գիտակցված տարել ես մահվան: Էս խորովածի կտորների նման խժռել ես երկրի ապագա սերմնացանների բաց երակներից հոսող արյունը: Կործանել ես մի ողջ սերունդ:

- Ես փրկիչ եմ, ոչ թե կործանիչ:

- Դու ստի վաճառական ես, ինչպես յուրաքանչյուր մարդասպան, այն էլ` սերիական: ՈՒ արյունոտ այդպիսի հետագծի առկայությամբ դեռ հարբում ես ու խորովածա-քյաբաբային զկռտոց-բխկոցներով ներծծված շնչովդ ապականում ամեն ինչ:

Արդ, անիծյալ լինես երկրի վրա, որը բացեց իր բերանը մեր զավակների` քո ձեռքով թափած արյունն ընդունելու համար:

Մո՛տ է ժամը, պատրաստվի՛ր:

- Ինչի՜ի՜ի՜ն,- բղավեց որքան ուժ կար ներսում:

- Հատուցմանը: Ասված է.

«Ահ ու դողի և երերման մեջ պիտի լինես երկրի վրա»:

Կենդանական վայնասունը թրատեց մթնոլորտը.

- Էս իմ չար տնակի դղյակ դառնալու մասին հեքիաթն ա՞ կրկնվում: Իմ ստեղծածը խժռում ա ի՞նձ,- անմարդկային ձայնով ոռնաց Կայենի «կնիքն» ունեցողը:

- Տնկոզ քեֆս մի՛ հարամի ահարկու գոռոցներովդ,- հռհռաց ներս մտած տիկին Առոչինչը:

- Ինչ-որ մեկն ինձ հարցնում էր. «Ինչու՞ ուրացար Արցախը»:

- Քանի՜ անգամ եմ ասել` օղին, վայելելով են խմում: Չէ՛, ո՞նց կլինի: Չտեսի նման պտի քաշես գլուխդ: Հետո էլ «белая горячка»-ի մեջ մենամարտես սատանեքի ու մեռելների հետ:

Որքան էլ տիկնոջ դիմակը ժպտում էր, նենգ աչքերից չարություն էր առկայծում:

- Էսօ՞ր ո՛վ էր «հյուրդ»:

- Թալեաթին ասֆալտին փռողը:

- «Գինի լից»-ն էլ չերգե՞ց,- հռհռաց տիկինը:

- Չէ՛, չերգեց, բայց ոնց որ ձեռքին գինով լի բաժակ էր:

- Չֆայմեցի՞ր ասել. «ՈՒրացողները նախկին երեքն էին: 2018-ին էլ ինձ զիջեցին իշխանությունը, որովհետև հողերը հանձնելու ժամանակն էր»:

- ՈՒղեղս եռում է: Խելագարվում եմ: Ոչինչ չեմ հասկանում: Ոչինչ չգիտեմ: Նմանվել եմ էն մարդուն, որ ասել էր 2500 տարի առաջ` ես գիտեմ, որ ոչինչ չգիտեմ:

- Գլխիս նոր Արա Աբրահամյան մի՛ դարձի`«филос Сократ сказал»!..

Տիկինն ականջ ծակող քրքիջով շրմփաց բազմոցին:

- Զզվցրին` անհիմն մեղադրանքներով.

հանձնեց Արցախը,

փոշիացրեց տարածաշրջանի ամենամարտունակ բանակը,

սպանեց 5000-ից ավելի աբելների:

Չեն ուզում Ղարաբաղի օրինակով ընկալել, թե որքան խաղաղասեր եմ ու բաց ձեռ:

- Գրեթե «veni, vidi, vici», մի փոքր խմբագրված`

«եկա, ստացա, տվեցի»,- նորից ականջներում հնչեց Սողոմոնի ձայնը:

- Հա՛, տվեցի,- գոռոցով վերցրեց բաժակն ու ամբողջ ուժով խփեց հատակին:- Տվեցի՛: Նման եմ մեծ Տվողին: Հետևում եմ նրա խրատին` տու՛ր առատորեն: Ժլատության զգացումը հան քո սրտից,- ղժղժալով վերցրեց հատակին ընկած շին ու շպրտեց ձայնի ուղղությամբ: Հետո դարձավ կնոջը,- Աստված ասում ա`

տուր քո սերը, մտածումները, ողջ ունեցվածքը:

Տու՛ր, տու՛ր, դու հետևորդն ես Աշխարհի Մեծագույն Տվողի: Տու՛ր քո ժամանակից, անձնական հնարավորություններից, վայելքից, հանգստից. քո անունից, փառքից, բժշկելու կարողությունից, զորությունից, համակրանքից. այս բոլորից և դեռ` ինչ-որ հնարավոր ա: Աստված ի՛նքն ա հրահանգել`

սովորիր այս կարևոր դասը և դու էլ կդառնաս մի մե՜ծ ուժ` կարո՛ղ օգնելու ուրիշներին և հզո՛ր գործեր կատարելու: Ես էլ տվել եմ այն, ինչ ունեցել եմ` Արցախ, գյուղեր ու տարածքներ Հայաստանից: ՈՒ էլի՛ եմ տալու:

Հա՛, տալու՛ եմ: Ես տվող եմ:

- Բա Իլհամ Հեյդարօղլի՜ն…,- թունդ գինովցած աչքերով երկիմաստ արտաբերեց տիկինը:

- Ալիևն ի՜նչ, Ալիևը չտես է, իսկական գյորմամիշ, անկուշտ:

Ինչ ուզում ա` տալիս եմ, էլի չի կշտանում:

Արցա՞խն ես ուզում`ա՛ռ, տա՛ր:

Հայաստանի սահմանը խախտեցի՞ր…

- Փո՛ղ տու…,- հռհռաց կինը:- Ոնց էիր ասու՞մ` փող տու` խախտի: Խախտի` փող տու: Էլի փող տու՛, էլի խախտի:

Փող տու՛, վերցրու ի՜նչ ուզում ես:

- Բայց ի՜նչ անկուշտ գյադա ես, այ Իլհամ:

Ես աչքս կուշտ, խաղաղասեր, մարդասեր տղա եմ: ՈՒզողին տալիս եմ:

- Միայն փող լինի,- կիսատ միտքը լրացրեց կինը:

- Նաև կիրթ մարդ եմ: Սերժի նման չեմ: Ո՜նց կարելի էր էնքա՜ն լկտիանալ, որ Լուկաշենկոյի առաջարկին.

«Տու՛ր Ալիևին Ղարաբաղի 7 շրջանները, նա քեզ 5 միլիարդ կվճարի առաջին փուլի համար»,

գռեհկաբար պատասխանես.

«Ես նրան կտամ 6 միլիարդ. թող նա հրաժարվի 7 շրջաններից»։

- ՈՒ մինչև հիմա ո՛չ մեկը չհարցրեց` իսկ քեզ որտեղի՞ց 6 միլիարդը,- ոգևորվեց տիկինը:

- Եկած օրվանից խաղաղությունից եմ խոսում, հավասարությունից, եղբայրությունից,- տիկնոջ եզրահանգումն անտեսելով շարունակեց բորբոքված,-

վա՞տ բան եմ ասում` մոռանա՛նք հակասությունները, տարաձայնությունները, թշնամանքը:

- Եկեք հեծանիվ քշենք ու երջանիկ ապրենք,- ընդմիջեց տիկինը:

- Էն ոնց են ասու՞մ. «Дают-бери, бьют-беги»!

Ականջներում կրկին թնդաց Թեհլերյանի ահարկու ձայնը.

- «Мудрость» жадной и трусливой сволочи!

Մինչ հանդիպում, сво́лочь!..

- ՍվոլիՃը հերդ ա, արա՛…ա՜…ա՜…

«Գերագույն հրամանատարի» ոռնոցը ցնցեց «չար տնակից» դղյակ դարձած շինությունը:

Վարագույր:

Անլու՞րջ ստացվեց:

Ես էլ եմ կարծում:

Բայց երբ երկրին ու մեր ապագային վերաբերող հարցերը քննարկվում են քյաբաբ-խորովածի սիրահար, օղու շիշը մտած «ոմն»-ի ու նրա գինովցած կողակցի ալկոհոլախառն զկռտոցային տիրույթում, այլ կերպ չես կարող շարադրել ասելիքդ:

(շարունակելի)

Փիրուզա ՄԵԼԻՔՍԵԹՅԱՆ

Գծանկարը` ՆԻԿՕ-ի (Նիկոլայ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ)

Հեղինակի նյութեր

• MADE IN TURKEY (մաս 36-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 35-րդ)
• Գրոհում է «Արդշինբանկ»-ը
• Պացիենտն անտանելի է դառնում
• MADE IN TURKEY (մաս 34-րդ)
• «Սևակի և առհասարակ մեր ազգային գրականության հակառակորդներն այս անգամ պարտվեցին և ստիպված էին լռել ու դարան մտնել»
• Անասնաֆերմայի բոլուկի ճպճպոցը ողջակիզվածների անթաղ դիերի վրա (կամ` ժանտահար առնետների խրախճանքը)
• «Ափսոսում եմ հրաժարվել իմ տարիներից»
• ''Утром мажу бутерброд-сразу мысль: а как народ?''
• MADE IN TURKEY (մաս 33-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 31-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 30-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 29-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 28-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 27-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 26-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 25-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 24-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 23-րդ)
• MADE IN TURKEY (մաս 22-րդ)

Մեկնաբանություններ