«Ինձ համար լավն է այն ֆիլմը, որն էկրանի և հանդիսատեսի միջև երկխոսություն է ստեղծում»
20.03.2020 | 04:19
Հրապարակվել է կինոռեժիսոր ՍԵԳ ԿԻՐԱԿՈՍՅԱՆԻ «Մաքրագործումը» (անգլ.՝ Purification) պոետիկ վավերագրական ֆիլմի թրեյլերը: «Իրատեսի» հետ զրույցում կինոռեժիսորն ասաց, որ «Մաքրագործումը» նկարահանվել է 10 տարվա ընթացքում ավելի քան 15 երկրում (Շվեդիա, Լատվիա, ՈՒկրաինա, Պորտուգալիա, Շվեյցարիա, Հայաստան, Լյուքսեմբուրգ, Գերմանիա, Բուլղարիա, Ֆրանսիա, Լեհաստան, Թուրքիա, Ռուսաստան, Մեծ Բրիտանիա...): Ներկայումս ֆիլմը հետարտադրական փուլում է:
-Ինչպե՞ս եք ընտրել երկրների աշխարհագրությունը, և ինչու՞ այդքան երկար ընթացք ունեցավ ֆիլմի նկարահանումը:
-Երբ սկսեցի նյութեր հավաքել, գիտեի, որ ինչ-որ մի օր մեծ ֆիլմ եմ նկարահանելու, թե ինչի մասին, սկզբում չգիտեի: Լինելով կինոռեժիսուրայի բաժնի ուսանող, 2006-2007-ից սկսած, երբ ինչ-որ հետաքրքիր բան էի տեսնում կամ զգում էի, որ հետաքրքիր բան է լինելու, տեսախցիկս միացնում էի: Իհարկե, այն ժամանակվա նկարահանած կադրերը չեմ օգտագործել. տեսախցիկի որակն այն չէր, և այլ պատճառներով: Բայց, ըստ էության, այդպես սկսվեց: 2013-ից վերջնականապես հստակեցրի սցենարը ու սկսեցի ավելի կոնկրետ հավաքել նյութերը, բայց էլի նույն սկզբունքով. ոչինչ չեմ բեմադրել, ոչ մեկի չեմ խնդրել՝ ինչ որ բան անել: Ինչ տեսել եմ, դա էլ նկարահանել եմ: Ինչ վերաբերում է երկրների աշխարհագրությանը, կարելի է ասել, ես չեմ ընտրել երկրները, նրանք են ինձ ընտրել: Երբ այցելում էի որևէ երկիր, տեսնում էի հետաքրքիր դրվագներ, կամ տեղում էի նկարահանում կամ, եթե չէի հասցնում, հետո նորից գնում էի այդ երկիր նկարահանումներ անելու: Օրինակ, 2011-ին Բարսելոնում կրակների փառատոնի ականատես եղա, երբ ողջ քաղաքում հրավառություններ էին ու մարդիկ դրանց տակ պարում էին: 2017-ին ես հատուկ գնացի Բարսելոն այդ փառատոնը նկարահանելու: Կամ ՈՒկրաինայում 2014-ին տեսա Մազոխի տուն-թանգարանը, որտեղ զբոսաշրջիկներն այցելում են մտրակվելու համար: 2018-ին հատուկ դա նկարահանելու համար գնացի այդ երկիր: «Զվարճանքի» այդ վայրը ֆիլմում այլ իմաստ է ստացել: Եվ ոչ միայն դա, վավերագրական կադրերի մեծ մասը, ըստ էության, որոշակի հաջորդականության մեջ կորցրել է իր սկզբնական իմաստը, վավերագրականությունը և ֆիլմում ձեռք բերել այլաբանական իմաստ:
-Շաղկապվա՞ծ են տեսարանները:
-Բոլոր դրվագները շաղկապված են մի սյուժեի շուրջ, և երևի թե հենց դրանով էլ ֆիլմս տարբերվում է այդ ոճի այլ ֆիլմերից: Պոետիկ վավերագրական ֆիլմերը լուսանկարչական են և գեղեցիկ: Այս դեպքում կան հստակ արտահայտված սցենարական գիծ և յոթ գլուխներ:
-Ինչպե՞ս եք կատարել այդ տարաբաժանումը:
-7 գլուխները մարդկության զարգացման փուլերն են: Իհարկե, այլաբանական կադրերով եմ ներկայացրել այդ ամենը, որովհետև չէի կարող մեծ պայթյուն կամ սառցի դարաշրջան նկարել:
-Ինչի՞ է հանգում աշխարհի ստեղծման պատմությունը, աշխարհի վերջի՞ն:
-Տրամաբանական ուղին հետևյալն է. ստեղծվում են տիեզերքը, մոլորակը, սառցի դարարջանը, հետո հայտնվում են բնությունը, կենդանական աշխարհը, մարդը, հետո զարգացումն է մարդու, որը սկսում է աշխատել, հաճույք ստանալ, տեխնոլոգիական զարգացումն է ու ահազանգը, որ, եթե այսպես շարունակվի, ինչ-որ պահի մարդու ֆիզիկական գոյությունը կարող է հարցականի տակ դրվել: «Այսպես» ասելով՝ նկատի ունեմ մարդկային ագահությունը:
-«Մաքրագործումը» բնապահպանական ուղղվածությու՞ն ունի: Ֆիլմի թրեյլերը նայելիս՝ ինձ այդպես թվաց:
-Ֆիլմը կարելի է դիտարկել և՛ բնապահպանական տեսանկյունից, և՛ կենդանասիրական, և՛ կրթական, գուցե նաև բարոյախրատական, բայց առաջնային նպատակս արվեստ ստեղծելն է:
-Տպավորություն կա, որ պետք է պայքարենք տեխնիկայի դեմ, որովհետև տեխնոլոգիաներն են ավերում բնությունը, հեռացնում մարդուն բնությունից: Բայց չէ՞ որ առանց այդ առաջընթացի էլ հնարավոր չէ: Ի վերջո, եթե տեխնիկան չլիներ, Դուք չէիք կարող նկարահանել այս ֆիլմը:
-Տարիներ առաջ «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի շրջանակում հանդիպում էր կազմակերպվել կինոռեժիսոր Գոդֆրի Ռեջջոյի հետ։ Աշխարհում նա հայտնի է իր պոետիկ վավերագրական ֆիլմերով: Նույն հարցը նրան տվեցին՝ Դուք պայքարում եք տեխնիկայի դեմ, բայց ըստ էության, տեխնիկայի օգնությամբ եք ֆիլմեր ստեղծում: Նա ասաց, որ իսկապես տեխնիկայի դեմ է իր ֆիլմը. փոքր կրակ վառելով՝ պայքարում է ավելի մեծ կրակի դեմ: Ինձ մի քիչ խորթ թվաց նրա ասածը: Կարծում եմ` խնդիրը ոչ թե տեխնիկական առաջընթացն է, այլ ինչպես քիչ առաջ նշեցի՝ մարդու ագահությունը: Ես խնդիրը տեսնում եմ մեր ուղեղներում, ոչ թե մեզնից դուրս: Տեխնիկան կարելի է օգտագործել տարբեր եղանակներով: Նույնը կարող ենք ասել էլեկտրաէներգիայի մասին: Եթե մարդը չգիտի դրա հետ վարվելու ձևը, մահացու վտանգ կարող է լինել, եթե գիտի, կարելի է օգուտներ ստանալ: Էլի չափի խնդիրն է ինձ անհանգստացնում, երբ չեն կարողանում տարբերակել կարիքը զուտ ցանկալիից, հնարավորից:
-Ե՞րբ է ֆիլմը էկրան դուրս գալու:
-Նախատեսում ենք 2021 թվականի աշնանը:
-Ինչու՞ այդքան ուշ:
-Եթե հաշվի առնենք, որ տասը տարի ստեղծվում է, այդքան էլ ուշ չէ: Մինչև տարեվերջ պատրաստ կլինի մոնտաժված տարբերակը: Բայց, որպեսզի ֆիլմը համաշխարհային մեծ տարածում ունենա, նախապատրաստական աշխատանքներ են պետք: Կինոարդյունաբերությունը շուկայի պես է, պիտի կարողանաս վաճառել միտքդ, համոզել, կապեր ստեղծել այն կետերի հետ, որոնց ուզում ես վաճառել: Դրա համար այս պահին նախնական ասում եմ՝ ներկայահանդեսը կլինի 2021 թվականի աշնանը:
-Ֆիլմն ունի՞ պրոդյուսեր: Կա՞ն աջակիցներ, ֆինանսավորում:
-Ես կողմ եմ պրոֆեսիոնալ աշխատանքին, երբ ռեժիսորը ռեժիսորություն է անում, օպերատորը՝ օպերատորություն, պրոդյուսերը՝ պրոդյուսերություն և այլն: Նախորդ ֆիլմերից շատերի դեպքում այդպես էլ աշխատել եմ, բայց քանի որ չգիտեի «Մաքրագործումը» ուր է տանում, որոշեցի, որ պրոդյուսերական աշխատանքը կվստահեմ մեկին այն ժամանակ, երբ պարզ կլինի, թե ինչ է ստացվելու: Կամ էլ պետք է երազանքների պրոդյուսերություն լինի:
-Ի՞նչ է դա:
-Երբ հույն կինոռեժիսոր Թեոդորոս Անգելոպուլոսը էլի «Ոսկե ծիրան» փառատոնի շրջանակում Հայաստանում էր, ասաց՝ պրոդյուսերն ինձ համար այնքան գումար է ձեռքը բերում, որ մենք կարող ենք երեք օր սպասել մինչ ամպամած եղանակ լինի, իմ ուզած լույս ստանանք, նոր պետք եղած կադրը նկարեմ: Ես հասկանում եմ, որ Հայաստանում չեմ կարող այդպիսի պրոդյուսեր գտնել, դրա համար մինչև հիմա ինքնապրոդյուսերությամբ էի զբաղված: Ֆիլմի նկարահանմանը աջակցել է «Դոկտոր սինեմա» կազմակերպությունը: Շատ հարցերում օգնել է Լյուքսեմբուրգի հայկական համայնքը, ինչպես նաև ընկերներս: Նույն պատճառով, որ ամբողջովին հստակ չէր ֆիլմը արդյունքը, կինոհիմնադրամների չեմ դիմել: Այս պահին նաև այդ ուղղությամբ եմ աշխատում, և փորձում եմ գումար հայթայթել հետարտադրական փուլի համար՝ գույնի, ձայնի շտկում և այլն:
-Ձեր հարցազրույցներից մեկում ասել եք, որ լավ կինո նկարելու համար մեծ գումարները դեռևս նախապայման չեն, քանի որ նախ պետք է հասկանալ՝ ինչ է նշանակում լավ կամ վատ կինո: Բայց մեծ գումարների անհրաժեշտություն, այնուամենայնիվ, կա:
-Ինձ համար լավն է այն ֆիլմը, որն էկրանի և հանդիսատեսի միջև երկխոսություն է ստեղծում: Ընդ որում՝ խոսքը մանիպուլյատիվ մեթոդներով հանդիսատեսից արցունք քամելու մասին չէ: Մի քիչ հուզական երաժշտություն են դնում, հերոսներից մեկն էլ լաց է լինում, հանդիսատեսը դուրս է գալիս դահլիճից՝ ասում է՝ շատ լավ ֆիլմ էր: Դա ինձ համար էժանագին մեթոդ է:
-Երկու օրից էլ մոռանում է այդ ֆիլմի մասին:
-Ես մի շատ սիրելի ֆիլմ ունեմ՝ «Հյուսիսային բևեռի սիրահարները»: Ողբերգական ավարտ ունի, բայց դրված է թեթև պարային երաժշտություն, և ինչքան էլ հուզում է, ներսից պայթում ես, չես կարողանում լաց լինել: Փոխարենը երկար ժամանակ մտքիցդ դուրս չի գալիս: Դա է ուժեղ ռեժիսուրան ինձ համար: Երկխոսությունը ներքին կապն է ֆիլմի ու դիտողի միջև: Իսկ գումարի հարցը հիմա ավելի հեշտ է, մի ժամանակ պետք էր ժապավենի փող ունենալ, լույսերի, որովհետև ժապավենը շատ ավելի լուսազգայուն է, ձայնագրելու համար էր մեծ գումար պետք: Հիմա ավելի հեշտ է այդ տեսանկյունից: Որոշ ֆիլմեր ես մենակ եմ նկարահանել:
-Խոսքը վավերագրակա՞ն ֆիլմերի մասին է:
-Այո, ես հակված եմ այն մտքին, որ հատկապես վավերագրական ֆիլմի դեպքում շատ գումարը երբեմն խանգարում է: Վավերագրական ֆիլմը պահը որսալու արվեստ է: Ինքան մեծ եղան տեխնիկան, ստեղծագործական խումբը, այնքան բարդանում է պահը որսալը: Ֆիլմերիցս մեկը ես անում էի պրոֆեսիոնալ խաղարկային ֆիլմի օպերատորի հետ, որը ցնցող կադր էր ստանում, ամեն կադրը առանձին գեղանկար էր, բայց դրա արանքում կորչում էր անմիջականությունը, պահը, որ ինձ պետք էր: Երբ, օրինակ, նկարում էի մարդկային հարաբերություն, մինչև լույսն էինք դնում, անդրադարձիչը տեղավորում, մինչև ձայնագրողը պատրաստվում էր, մարդիկ մտնում էին դերի մեջ, անմիջականությունը կորչում էր, փորձում էին իրենք իրենց խաղալ, իրենք իրենց ներկայացնել այնպես, ինչպես կուզեին տեսնել էկրանին: Իսկ ինձ համար կարևոր է, որ ոչ թե մարդն ինքն իրեն ներկայացնի, այլ ինչ-որ պահի մոռանա տեսախցիկի մասին, ապրի իր կյանքը, դրա համար էլ իմ նկարահանումները, որպես կանոն, երկար են տևում:
-«Քանի դեռ հանրահայտ չեմ, կարող եմ ինձ թույլ տալ նաև այնպիսի ֆիլմեր նկարել, որոնց համար կարելի է ամաչել»: Սա տարիներ առաջ «Կինոաշխարհին» տված Ձեր հարցազրույցի վերնագիրն է: Այս ֆիլմի պարագայում՝ կարծես նպատակային է, որ լավ ստացվի, միջազգային ճանաչում ունենա:
-Ասեմ, իրականում, միշտ էլ եղել է նպատակային, որ ֆիլմը լավ լինի, որովհետև ամեն ֆիլմի վրա ծախսում եմ ժամանակ, էներգիա, ռեսուրսներ: Իհարկե, եթե չի ստացվում ուզածիս պես, ծանր չեմ տանում: «Մաքրագործման» դեպքում այն, ինչ արել եմ մինչև հիմա, շատ մոտ է իդեալական արդյունքին, որ ես ակնկալել եմ: Գուցե չշտապողականության արդյունքն է, գուցե արդեն նաև փորձի, բայց կարծում եմ, կա ավելի հետաքրքիր ու ավելի պրոֆեսիոնալ աշխատանք: Մարդիկ, որոնց կարծիքն ինձ համար կարևոր է՝ պրոֆեսիոնալ տեսանկյունից, զուտ թրեյլերը նայելով՝ ասում են, որ խորություն են տեսնում և հավատում են, որ լավ գործ է արվում:
-Կարևոր է՝ ինչ կասեն կինոգետնե՞րը, ոլորտի մարդի՞կ, թե՞ ֆիլմի դիտողների լայն զանգվածը:
-Ինձ համար ամենամեծ հաջողությունը կլինի այն, որ մարդը ֆիլմը դիտելուց հետո ցանկություն ունենա ևս մեկ անգամ այն դիտելու: Որովհետև կան ֆիլմեր, որ մեկ անգամ նայում եմ, ասում եմ՝ լավն են, բայց երկրորդ անգամ չէի դիտի, ֆիլմեր կան, որ ասում եմ՝ վատն են, դրա համար չեմ ցանկանա նորից դիտել, բայց որոշ ֆիլմեր դիտելիս հաճույք եմ ստանում, նորից դիտելով ուզում եմ նոր շերտեր բացահայտել: Փորձել եմ այնպես անել, որ առաջին իսկ դիտումից հասկանան՝ ինչ է կատարվում, միաժամանակ հնարավորություն եմ ընձեռել հանդիսատեսին՝ ինձ հետ համահեղինակ դառնալու, երևակայությանը տուրք տալու, նոր բաներ տեսնելու-հասկանալու: Դա կարելի է համարել խաղ՝ հանդիսատեսի հետ:
Զրույցը՝
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ
Լուսանկարներ
Հեղինակի նյութեր
- Պատմության վկաները
- Վերացող ծաղիկներ
- Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
- «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
- «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
- «Դրսից մեզ վրա կարող են ազդել միայն ներսի գործիքներով»
- «Երեսուն տարի ձգվեց մեր անկախության պատմությունը, մենք շահեցի՞նք»
- Մշակույթը հեռվից հեռու պահպանելու հույսով
- Անիմացիան, աշխարհն ու մենք
- «Մեր տարածքները փոքրացան, որովհետև այդպես էլ չհասկացանք, որ պետք է խմենք մեր բաժակով»
- Արվեստի ուժը
- Նոր մատենաշարը ներկայացնում է արևմտահայ և սփյուռքյան գրողների
- Բեմը կենդանություն է ստանում առայժմ միայն մանուկների համար
- «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
- Համաշխարհային դասականների ստեղծագործությունները՝ դուդուկով
- «Բնակչությունը պատրաստ չէ, բայց տարվում են աշխատանքներ»
- Ամանորի գիշերը դիմավորելու են եկեղեցում
- «Ջազի մեջ զգացվում է ապրածդ ժամանակաշրջանը»
- «Եթե չլիներ Փելեշյանը, կարծում եմ, դեռևս գտած չէի լինի կինոյում իմ ուղին»
- «Հուշարձաններն այդ տարածքների պատկանելության անձնագրերն են»
Մեկնաբանություններ