Վրաստանի խորհրդարանի նախագահ Շալվա Պապուաշվիլին ստորագրել է ԼԳԲՏ իրավունքները սահմանափակող օրենքը։ «Ես լավ եմ հասկանում, որ այս օրենքի ստորագրումը քննադատություն կառաջացնի որոշ օտարերկրյա գործընկերների շրջանում, բայց մենք՝ վրացիներս, երբեք չենք վախեցել օտար գնահատականներից, երբ դա պահանջել են մեր հավատը, առողջ բանականությունը և երկրին հավատարմությունը»,- պարզաբանել է Պապուաշվիլին:               
 

«Որ­քան հիաս­թափ­ված եմ նախ­կին իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից, այն­քան էլ հիաս­թափ­ված եմ ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից»

«Որ­քան հիաս­թափ­ված եմ նախ­կին իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից, այն­քան էլ հիաս­թափ­ված եմ ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից»
24.11.2020 | 01:27

Հայ ժո­ղո­վուր­դը այ­սօր ծանր հո­գե­բա­նա­կան վի­ճա­կում է։ «Հաղ­թե­լու ենք» կար­գա­խո­սը չար­դա­րա­ցավ։ Պա­տե­րազ­մի ա­ռա­ջին օ­րե­րին «Վե­դի Ալ­կո» ըն­կե­րու­թյան նա­խա­գահ Ման­վել Ղա­զա­րյա­նը մեզ հետ հար­ցազ­րույ­ցում հա­մոզ­ված ա­սաց. «Մեր ամ­րոց­նե­րի պա­տե­րի տակ լավ ջարդ են ու­տում և ու­տե­լու են»։ Նո­յեմ­բե­րի 10-ին, ցա­վոք, այդ ամ­րոց­նե­րը հան­ձն­վե­ցին Ադր­բե­ջա­նին։ Ի՞նչ զգա­ցո­ղու­թյուն­ներ ու­նի այ­սօր ար­ցա­խյան ա­զա­տա­մար­տի մաս­նա­կից, ֆի­դա­յա­կան կա­մա­վո­րա­կան ջո­կատ­նե­րից մե­կի հրա­մա­նա­տար, «Վե­դի Ալ­կո» ըն­կե­րու­թյան նա­խա­գահ ՄԱՆՎԵԼ ՂԱ­ԶԱ­ՐՅԱ­ՆԸ՝ այս հար­ցից սկ­սե­ցինք մեր զրույ­ցը։

-Ե­թե բռնց­քա­մար­տի լեզ­վով գնա­հա­տեմ զգա­ցո­ղու­թյունս, ա­պա ոչ միայն ես, այլև ազ­գո­վին նո­կաու­տի մեջ ենք,- ա­սաց պա­րոն Ղա­զա­րյա­նը։- Միևնույն ժա­մա­նակ պետք է ա­մեն ինչ ա­նենք, որ­պես­զի դուրս գանք այդ նո­կաու­տից՝ սթափ­վենք, գնա­հա­տենք մեր ա­րածն ու չա­րա­ծը։ Դեռ ե­րեկ­վա­նից մենք այդ ա­մե­նը պետք է ար­դեն ա­րած լի­նեինք՝ պատ­րաստ­վե­լու հա­մար հա­ջորդ պա­տե­րազ­մին, քա­նի որ ապ­րում ենք այդ­պի­սի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում։ Գի­տեք, ան­կախ նրա­նից, ապ­րում ենք 20-րդ, 21-րդ, թե 25-րդ դա­րում, պա­տե­րազմ­նե­րը ան­խու­սա­փե­լի են, և մենք չպետք է ապ­րենք մի­ֆե­րով։ Մենք չպետք է հույս­ներս դնենք Եվ­րո­պա­յի, ԱՄՆ-ի կամ ՌԴ-ի վրա, մտա­ծե­լով, որ նրանք մեզ կպաշտ­պա­նեն թուր­քա­կան հար­ձա­կու­մից։ Մենք ինք­ներս պետք է դա թույլ չտանք։ Իսկ դրա հա­մար մենք ազ­գո­վին պետք է զին­վոր դառ­նանք և տն­տե­սա­պես զար­գա­նանք։ Մենք մեր գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը ամ­բող­ջու­թյամբ պետք է փո­խենք։ Նոր ծն­ված ե­րե­խան պետք է դաս­տիա­րակ­վի եր­կի­րը պա­հող ու պաշտ­պա­նող մար­տի­կի ո­գով։ Մեր օ­րո­րո­ցա­յին­նե­րը պետք է ֆի­դա­յա­կան և ազ­գա­յին եր­գե­րը լի­նեն, ոչ թե այ­սօր­վա եվ­րո­պա­կան եր­գե­րը։ Պետք է ա­ռաջ­նորդ­վենք մեր ազ­գա­յին շա­հե­րով ու ար­ժեք­նե­րով՝ միտ­ված մեր գո­յատևմա­նը, պահ­պան­մա­նը և զար­գաց­մա­նը։
-Ի՞նչ եք կար­ծում, ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րու­թյան կր­թա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը՝ Հա­յաս­տա­նի պատ­մու­թյու­նից Հայ­կա­կան լեռ­նաշ­խար­հը, գրա­կա­նու­թյու­նից՝ միջ­նա­դա­րը հա­նե­լը, ցածր դա­սա­րան­նե­րում սե­ռա­կան դաս­տիա­րա­կու­թյան դա­սա­վան­դու­մը նպաս­տու՞մ են մեր ազ­գա­յին ար­ժեք­նե­րի պահ­պան­մա­նը։
-Ոչ, և ոչ միայն ձեր նշած քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը, այլև ընդ­հան­րա­պես Խոր­հր­դա­յին Միու­թյան փլու­զու­մից հե­տո մեր կր­թա­կան հա­մա­կար­գը երբևէ գո­վե­լի չի ե­ղել։ Խոր­հր­դա­յին ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում մենք ստա­ցել ենք փայ­լուն կր­թու­թյուն, այդ հա­մա­կար­գի փլու­զու­մից հե­տո Արևմուտ­քը հնա­րա­վոր ա­մեն բան ա­րել է և ա­նում է, որ­պես­զի հետ­խոր­հր­դա­յին եր­կր­նե­րում ժո­ղո­վուրդ­նե­րը դեգ­րա­դաց­վեն, ա­պազ­գայ­նաց­վեն, այ­լա­սեր­վեն։ Կար­ծես թե նրանց շատ բան հա­ջող­վել է։ Եվ այս­տեղ մենք շատ մեծ խն­դիր ու բաց­թո­ղում ու­նենք, ինչն անդ­րա­դար­ձել է նաև ռազ­մա­կան մտա­ծո­ղու­թյան վրա։ Մենք գրե­թե քա­ռորդ դար ապ­րե­ցինք հաղ­թա­նա­կի դափ­նի­նե­րի վրա, վա­յե­լե­ցինք այդ հաղ­թա­նա­կի բերկ­րան­քը, մեծ-մեծ խո­սե­ցինք, ա­սե­լով, որ ե­թե թուր­քը նո­րից հար­ձակ­վի, ջարդ կու­տի, Բաք­վում էլ թեյ ու սուրճ կխ­մենք։
-Ա­յո, բայց Դուք ևս ինձ հետ հար­ցազ­րույ­ցում ա­սա­ցիք. «Մեր ամ­րոց­նե­րի պա­տե­րի տակ լավ ջարդ են ու­տում և ու­տե­լու են»։
-Ա­սում էի, ո­րով­հետև 90-ա­կան­նե­րին ես մեկ ան­գամ հաղ­թել էի, դրա­նից հե­տո զբաղ­վել եմ գոր­ծա­րա­րու­թյամբ և ապ­րում էի հաղ­թո­ղի հո­գե­բա­նու­թյամբ։ Մենք ու­նենք պե­տու­թյուն, կա­նո­նա­վոր բա­նակ, և մեզ ա­նընդ­հատ կե­րակ­րել էին այդ գա­ղա­փա­րով, որ մենք նո­րից ենք հաղ­թե­լու։ Եվ երբ ՀՀ երկ­րորդ նա­խա­գա­հը հարց է բարձ­րաց­նում, թե ին­չու՞ է թշ­նա­մին այս­քան լկ­տիա­ցել, կար­ծում եմ՝ թշ­նա­մին ցույց տվեց, թե ին­չու է լկ­տիա­ցել։ Մենք մա­տյան գն­դով, «սրե­րով» ու «ե­ղան­նե­րով» չէինք կա­րող կռ­վել «բայ­րաք­թար­նե­րի» դեմ, 5-րդ սերն­դի զենք-զի­նամ­թեր­քի կամ ՆԱ­ՏՕ-ի մա­կար­դա­կով պատ­րաստ­ված զոր­քի դեմ։ Այ­սինքն, մեր դեմ կռ­վում էին Թուր­քիան, Ադր­բե­ջա­նը և ե­թե ոչ ամ­բողջ ՆԱ­ՏՕ-ն, ա­պա պա­տե­րազմն ըն­թա­նում էր նրա լուռ հա­մա­ձայ­նու­թյամբ ու հո­վա­նա­վո­րու­թյամբ։ Ինչ­պես 1915-ին Արևմուտ­քի լուռ հա­մա­ձայ­նու­թյամբ թուր­քե­րը կո­տո­րե­ցին հայ ժո­ղովր­դին, այն­պես էլ հի­մա, նավ­թա­դո­լար­նե­րով սն­ված, նրանք զի­նե­ցին հա­կա­ռա­կոր­դին։ Ի դեպ, մենք մեր հա­կա­ռա­կոր­դից սո­վո­րե­լու շատ բան ու­նենք։ Օ­րի­նակ, քիչ ա­ռաջ նշածս սե­րունդ­նե­րի դաս­տիա­րա­կու­թյան քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը։
-ՈՒ­զում եք ա­սել, որ մենք այ­սօր պարտ­վե­ցինք, քա­նի որ ՀՀ ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հից մինչ օրս ճիշտ ռազ­մա­վա­րու­թյուն չի ի­րա­կա­նաց­վել, բա­նա­կում լուրջ ներդ­րում­ներ չեն ե­ղել։ Ե­թե ան­գամ ըն­դու­նենք, որ դա այդ­պես է, ա­պա ու­զում եմ հարց­նել՝ Շու­շին թուր­քին հանձ­նե­լու, ա­ռա­վել ևս Մեղ­րիից դե­պի Թուր­քիա ճա­նա­պարհ բա­ցե­լու հար­ցե­րը երբևէ քն­նարկ­ման ա­ռար­կա ե­ղե՞լ են նախ­կին նա­խա­գահ­նե­րի ժա­մա­նակ։ Ին­չու՞ հի­մա ո­րոշ­վեց թուր­քի հա­մար ճա­նա­պարհ բա­ցել դե­պի Հա­յաս­տան։ Ին­չու՞ այդ հար­ցը մեջ­տեղ ե­կավ։
-Այդ հար­ցի ար­մա­տը շատ խոր է. կար­ծում եմ՝ ապ­րի­լյան քա­ռօ­րյա պա­տե­րազ­մի դա­դա­րե­ցու­մը ևս ա­վան­տյու­րա էր։ Այն ժա­մա­նակ մենք ա­վե­լի նպաս­տա­վոր պայ­ման­նե­րում էինք գտն­վում, և թշ­նա­մին այս­չափ զին­ված չէր։ Դրան գու­մա­րած՝ ե­ղա­նա­կը ա­վե­լի բա­րեն­պաստ էր՝ գա­րուն էր։ Օ­րի­նակ, ին­չու՞ կանգ­նեց­վեց այդ պա­տե­րազ­մը, ի՞նչ խոս­տում­ներ տր­վե­ցին։ Չէ՞ որ նրանք հար­ձակ­վել էին՝ նպա­տակ ու­նե­նա­լով վե­րա­դարձ­նե­լու մեր ա­զա­տագ­րած տա­րածք­նե­րը։ Այ­սօր շատ անհ­րա­ժեշտ է ու­սում­նա­սի­րել, թե ին­չու այն ժա­մա­նակ պա­տե­րազ­մը դա­դա­րեց­վեց, իսկ հի­մա՝ ոչ։ Ինչ վե­րա­բե­րում է բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րին, ա­պա հա­սա­րա­կու­թյու­նը եր­բեք տե­ղե­կաց­ված չի ե­ղել այդ առն­չու­թյամբ։ Ան­գամ ես, 13 տա­րի Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի պատ­գա­մա­վոր լի­նե­լով, տե­ղե­կաց­ված չեմ ե­ղել։
-Ըստ Ձեզ՝ ին­չու՞ այն ժա­մա­նակ հնա­րա­վոր ե­ղավ կանգ­նեց­նել պա­տե­րազ­մը, իսկ հի­մա` ոչ։
-Կար­ծում եմ՝ այն ժա­մա­նակ պա­տե­րազ­մը կանգ­նեց­վեց երևի թե այն պատ­ճա­ռով, որ մենք ինչ-որ բան էինք խոս­տա­ցել, այդ խոս­տու­մը չէինք կա­տա­րել, և այ­սօր ար­դեն պա­տե­րազ­մը չկանգ­նեց, մինչև հայ­տն­վե­ցինք ջախ­ջախ­ման եզ­րին։ Եվ ըն­դու­նե­ցինք այն, ինչ թե­լադ­րեց Ա­լիևը։ Ի դեպ, երբ Փա­շի­նյա­նը ե­կավ իշ­խա­նու­թյան, խո­սակ­ցու­թյուն­ներ տա­րած­վե­ցին, որ հա­տուկ է ե­կել, որ­պես­զի տա­րածք­նե­րը հանձ­նի։ Ե­թե նա այդ նպա­տա­կով էր ե­կել, ա­պա ու­զում եմ հարց­նել՝ նա հա­տուկ ե­կե՞լ էր, թե՞ նրան բե­րել էին իշ­խա­նու­թյան։ Այն­պի­սի տպա­վո­րու­թյուն է, որ նա­խորդ իշ­խա­նու­թյուն­ներն ա­մեն ինչ ա­րե­ցին, որ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը Գյում­րիից քայ­լե­լով գա և իշ­խա­նու­թյու­նը վերց­նի։ Այս­տեղ շատ փա­կագ­ծեր կան, ո­րոնք բա­ցե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն ու­նեն։ Այդ ինչ­պե՞ս պա­տա­հեց, որ նրա հետ քայ­լող­նե­րը ա­մեն ինչ ջարդ ու փշուր էին ա­նում, բայց միայն Փա­շի­նյա­նի ձեռ­քը ա­րյու­նոտ­վեց։ Տե­սեք, հա­սա­րա­կու­թյու­նը իր հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րով, թե Նի­կո­լը ե­կել է հո­ղե­րը հանձ­նե­լու, նրան այն­քան սեղ­մեց և ան­կյուն մղեց, որ նա հայ­տա­րա­րեց, թե Ղա­րա­բա­ղը Հա­յաս­տան է, և վերջ։ Եվ այդ­պի­սով տեղ չթո­ղե­ցին նրան բա­նակ­ցե­լու հա­մար։
-Այ­սինքն՝ ժո­ղո­վու՞րդն է այս ա­մե­նի մե­ղա­վո­րը։
-Ժո­ղո­վուր­դը մե­ղա­վոր չէ, ժո­ղովր­դին ուղ­ղոր­դող­ներն են մե­ղա­վոր։ Այս խն­դի­րը շատ ա­վե­լի խոր­քա­յին է, քան մենք կար­ծում ենք։ Մենք այս ա­մե­նը տե­սել ենք նաև 90-ա­կան­նե­րին. հայ­տա­րա­րում էին, թե հո­ղե­րը ծա­խում են, սա­կայն մենք այն ա­զա­տագ­րում էինք, ստեղ­ծե­լով նաև անվ­տան­գու­թյան գո­տի։ Իմ հար­ցազ­րույց­նե­րից մե­կում, անդ­րա­դառ­նա­լով այս հար­ցին, ա­սել եմ՝ փառք ու պա­տիվ ՀՀ ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հին, ո­րը բա­ցեի­բաց ա­ռաջ քա­շեց իր փոխ­զիջ­ման ծրա­գի­րը, ո­րը չըն­դու­նեց հա­սա­րա­կու­թյու­նը, և նա, ա­ռանց մի կա­թիլ ա­րյուն թա­փե­լու, հե­ռա­ցավ։ Դրա­նից հե­տո ես ա­նընդ­հատ մտա­ծել եմ՝ ին­չու՞ Թուր­քիան, Կիպ­րո­սի մի մա­սը նվա­ճե­լով, հայ­տա­րա­րում է, որ այդ հար­ցը պետք է լուծ­վի եր­կու պե­տու­թյուն­նե­րի ստեղծ­ման՝ թուր­քա­կան և հու­նա­կան կիպ­րոս­նե­րի ճա­նա­պար­հով, և ին­չու՞ հայ ժո­ղո­վուր­դը ի­րա­վունք չու­նի ինք­նո­րոշ­ման։ Ի դեպ, ինք­նո­րոշ­ման հար­ցը հս­տակ ընդ­գծ­ված չէր ՀՀ ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հի ժա­մա­նակ։ Այ­սինքն, մենք 25-27 տա­րում չկա­րո­ղա­ցանք դի­վա­նա­գի­տա­կան ճա­նա­պար­հով հաս­նել Ղա­րա­բա­ղի ժո­ղովր­դի ինք­նո­րոշ­ման ճա­նաչ­մա­նը։ Ինք­նո­րոշ­ման հետ կապ­ված ա­մե­նա­մեծ մի­ջազ­գա­յին աղ­մու­կը բարձ­րա­ցավ այս պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քում, և մի քա­նի քա­ղաք­ներ ըն­դու­նե­ցին Ղա­րա­բա­ղի ինք­նո­րո­շու­մը։ Այ­սօր շատ կարևոր է հաս­կա­նալ՝ կկա­րո­ղա­նա՞նք ար­դյոք մեր զո­հե­րի, հո­ղե­րի կորս­տի ցա­վը սրտ­նե­րումս հաս­նել Ար­ցա­խի ինք­նո­րոշ­մա­նը, գո­նե դա կլի­նի մեր զո­հե­րի ա­րյան գի­նը։ Սա­կայն այ­սօր ան­քան խա­ռը ի­րա­վի­ճակ­ներ են, այ­սօր քա­ղա­քա­կան 17 ու­ժեր մի­տինգ­ներ են ա­նում...
-Բա պետք է ա­նեն, ժո­ղո­վուր­դը բո­ղո­քում է, հո­ղե­րը հան­ձն­ված են...
-Ա­յո, բայց դա ոչ թե հայ­րե­նի­քի ցա­վով տա­ռա­պող ու­ժե­րի կար­ծիք­նե­րի ար­տա­հայ­տումն է, այլ ըն­դա­մե­նը ա­թո­ռակ­ռիվ է։
-Պա­րոն Ղա­զա­րյան, եր­կու կարևոր հարց, որ բխում են Ձեր պա­տաս­խան­նե­րից։ Նախ, երբ Դուք ա­սում եք, որ Ար­ցա­խի ինք­նո­րոշ­ման հար­ցը լա­վա­գույնս ներ­կա­յաց­վեց այս պա­տե­րազ­մի 40 օր­վա ըն­թաց­քում, ին­չի ար­դյուն­քում ո­րոշ քա­ղաք­ներ ըն­դու­նե­ցին Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թյու­նը, հարց է ա­ռա­ջա­նում՝ իսկ ին­չու՞ պետք է չըն­դու­նեին։ Ըստ էու­թյան, աշ­խար­հը տես­նում էր ու գի­տեր, որ Ղա­րա­բա­ղը հան­ձն­վե­լու է ադր­բե­ջան­ցի­նե­րին, և ի՞նչ է նշա­նա­կում Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թյուն այս դեպ­քում, մի Ստե­փա­նա­կերտ է մնա­ցել, ին­չի ճա­նա­չու­մը մի­ջազ­գայ­նո­րեն շատ հեշտ է։ Երկ­րորդ, երբ Դուք ա­սում եք՝ ա­թո­ռակ­ռիվ, ըն­դու­նենք ա­թո­ռակ­ռիվ է։ Ես Ձեզ ճա­նա­չում եմ որ­պես ազ­գա­սեր, հայ­րե­նա­սեր և պար­կեշտ անձ­նա­վո­րու­թյան։ Հի­մա, մի կող­մից, ա­սում եք, որ Հա­յաս­տա­նի բո­լոր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը չեն նպաս­տել բա­նա­կի զար­գաց­մա­նը, մյուս կող­մից մե­ղադ­րում եք ընդ­դի­մու­թյա­նը։ Դուք, որ­պես ա­թո­ռի չձգ­տող մարդ, ի՞նչ եք ա­նում, որ­պես­զի այս դժ­վար կա­ցու­թյու­նից Հա­յաս­տա­նը դուրս գա։
-Ա­ռա­ջին հան­րա­պե­տու­թյան եր­կու տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում մենք ա­նընդ­հատ վար­չա­պետ­ներ ենք փո­խել և ոչ մի հա­ջո­ղու­թյան չենք հա­սել։ Որ­քան հիաս­թափ­ված եմ նախ­կին իշ­խա­նու­թյուն­նե­րից, այն­քան էլ հիաս­թափ­ված եմ ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թյու­նից և չեմ ու­զում ընդ­հան­րա­պես որևէ մե­կի ձայ­նը լսել։ Սա­կայն մենք պետք է ա­վե­լի ի­րա­տե­սա­կան մո­տե­ցում ցու­ցա­բե­րենք՝ ում ու­մով և ին­չը ին­չով փո­խենք։ Այն, որ փո­փո­խու­թյուն պետք է լի­նի, միան­շա­նակ է, բայց չեմ ցան­կա­նում ա­ռաջ­նորդ­վել է­մո­ցիա­նե­րով, ինչ­պես դա ե­ղավ այդ հա­մա­ձայ­նագ­րի ստո­րագր­ման գի­շե­րը։ Հա­մոզ­ված եմ, որ այդ տղա­նե­րից շա­տե­րը, ով­քեր մտել էին ԱԺ, կա­ռա­վա­րու­թյուն, երբևէ զենք չեն բռ­նել։ Ես կգ­նա­հա­տեի այդ քայ­լե­րը, ե­թե դա ա­նեին պա­տե­րազ­մից վե­րա­դար­ձած զին­վոր­նե­րը։ Բա­նա­կը կա­րող էր ռազ­մա­կան հե­ղաշր­ջում ա­նել՝ դա­վա­ճա­նու­թյուն տես­նե­լով։ Ինչ վե­րա­բե­րում է կոնկ­րետ իմ քայ­լե­րին, ես պատ­րաստ եմ իմ փոր­ձը կի­սե­լու, ե­թե դրա անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը մար­դիկ տես­նում են։ Այս պա­հին կա­րող եմ հս­տակ ա­սել՝ պետք է ժա­մա­նակ տր­վի, որ­պես­զի փոխ­վեն օ­րենք­նե­րը, ա­ռա­ջին հեր­թին՝ ընտ­րա­կան օ­րենս­գիր­քը, ստեղծ­վի նոր ընտ­րա­կան հանձ­նա­ժո­ղով, և ազ­գո­վին գնանք ընտ­րու­թյուն­նե­րի։ Քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րը թող ներ­կա­յաց­նեն ի­րենց տե­սա­կե­տը։ Ժո­ղո­վուր­դը որ քա­ղա­քա­կան ու­ժին ձայն կտա, նա էլ պետք է ղե­կա­վա­րի եր­կի­րը։ Մենք այ­սօր ու­նենք ժո­ղովր­դի կող­մից ըն­տր­ված իշ­խա­նու­թյուն, ո­րը ձա­խո­ղել է, սա­կայն հապշ­տապ քայ­լե­րի գնա­լը ևս ճիշտ չեմ հա­մա­րում։ Միևնույն ժա­մա­նակ, ես այ­սօր հրա­պա­րա­կում կռիվ տվող­նե­րի մեջ ոչ ո­քի չեմ հա­վա­տում, բո­լո­րին էլ տե­սել ենք։ Շա­տե­րը ձեռք­նե­րը շփում էին, մտա­ծե­լով, թե Հա­յաս­տա­նը հի­մա կպարտ­վի, և կա­սենք, որ Նի­կո­լը մեր եր­կի­րը և բա­նա­կը պար­տու­թյան տա­րավ։ Սա­կայն նման ի­րա­վի­ճա­կում պետք է խոր վեր­լու­ծու­թյուն ա­նել։ Ըստ իմ տե­ղե­կու­թյան՝ բա­նա­կում 20 տա­րի հրա­նո­թա­յին մարտ­կո­ցը նույն տե­ղում դր­ված է ե­ղել, որ­պես ռե­զեր­վա­յին միա­վոր։ 20 տա­րում տա­րին եր­կու ան­գամ ռևի­զիա, զո­րա­վար­ժու­թյուն­ներ են ե­ղել, իսկ այ­սօր նոր է պարզ­վում, որ այդ մարտ­կո­ցը չի աշ­խա­տել։ Հաս­կա­նու՞մ եք, մենք 20-25 տա­րի վա­յե­լել ենք հաղ­թա­նա­կի դափ­նի­նե­րը, բայց մեր բա­նա­կը չենք ար­դիա­կա­նաց­րել։
-Լավ, 2 տա­րի 7 ա­միս է նոր իշ­խա­նու­թյուն ու­նենք, թող ի­րենք ար­դիա­կա­նաց­նեին։ Չէ՞ որ հայ­տա­րա­րում էին, որ այս վեր­ջին 2,5 տա­րում ա­վե­լի շատ և ար­դիա­կան զենք ու զի­նամ­թերք է ձեռք բեր­վել, քան նա­խորդ 10 տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում։
-Ես էլ եմ ա­սում՝ 2,5 տա­րին բա­վա­կա­նին ժա­մա­նակ էր, որ­պես­զի հնա­րա­վո­րինս ար­դիա­կա­նաց­նեին բա­նա­կը։ Ա­սեմ ա­վե­լին, այս տար­վա մար­տին ամ­բող­ջու­թյամբ լսել եմ Ադր­բե­ջա­նի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, նա մեզ քն­նա­դա­տում է Սու-30 ինք­նա­թիռ­ներ ձեռք բե­րե­լու հա­մար։ Եվ որ­քան էլ ցա­վա­լի է, այ­սօր պարզ­վեց, որ մենք պետք է լսեինք նրան։ Այ­սօր այդ ինք­նա­թիռ­նե­րը պետք չե­կան։ Հարց է ա­ռա­ջա­նում՝ ին­չու՞ էինք 100 մլն դո­լա­րից ա­վե­լի տրա­մադ­րել այդ ինք­նա­թիռ­նե­րին, ո՞վ է հու­շել այդ գա­ղա­փա­րը այս իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին։ Այս­տեղ խն­դի­րը շատ խոր է, և չենք կա­րող մե­ղադ­րել մե­կին՝ դարձ­նե­լով քա­վու­թյան նո­խազ։ Այն մար­դիկ, ով­քեր ա­սում են, որ ռու­սա­կան բա­զան պետք է դուրս գա Հա­յաս­տա­նից, չեն կա­րող սթափ գնա­հա­տել ի­րա­վի­ճակը։ Մար­դը, ո­րը երբևէ իր ա­կան­ջի տակ լսել է փամ­փուշ­տի սու­լո­ցը, նման ա­ռա­ջարկ եր­բեք չէր ա­նի։ Հա­կա­ռա­կը, հա­մոզ­ված եմ, որ պետք է ա­վե­լի ու­ժե­ղաց­նել Հա­յաս­տա­նում այդ ռազ­մա­բա­զան։ Պա­տե­րազ­մի երկ­րորդ շա­բա­թում, երբ իմ ըն­կեր­նե­րը հարց­նում էին, թե ինչ պետք է լի­նի, ա­սել եմ` «Մխի­թար Սպա­րա­պետ» կի­նոն է լի­նե­լու, բա­նը բա­նից անց­նե­լու է՝ ռու­սա­կան զոր­քը մտ­նե­լու է։ Հի­մա ես չեմ ու­զում որևէ երկ­րի մե­ղադ­րել։ Ե­թե մենք ի վի­ճա­կի չենք մեր տու­նը պա­հե­լու, ին­չու՞ պետք է ռու­սին, ֆրան­սիա­ցուն, ա­մե­րի­կա­ցում կամ 1918-ից Բաք­վում իր նավ­թա­յին շա­հե­րը փնտ­րող անգ­լիա­ցուն մե­ղադ­րենք, որ Թուր­քիա­յին զենք է վա­ճա­ռում։ Է, դու՛ք առ­նեիք այդ զեն­քը։ Ա­սեմ ա­վե­լին, երբ Իս­րա­յե­լը մեզ հու­մա­նի­տար օգ­նու­թյուն էր ա­ռա­ջար­կում, Հա­յաս­տա­նի ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թյունն ա­սաց. «Տա­րեք տվեք ա­հա­բե­կիչ­նե­րին», դա քա­ղա­քա­կան գործ­չին հա­րիր չէ. քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը մի բան է, բա­կա­յին տղա­յա­կան խո­սակ­ցու­թյուն­նե­րը՝ այլ բան։ Զար­մա­նում էի, երբ մար­դիկ ինձ ա­սում էին. «Տե­սա՞ր ինչ դու­խով պա­տաս­խա­նե­ցինք Իս­րա­յե­լին»։ Եղ­բայր, սա «դու­խի» բան չէ, դու գործ ու­նես հայ­րե­նի­քի հետ։ Կամ ամ­բողջ աշ­խար­հին հայ­տա­րա­րե­ցինք. «Կույր մի ե­ղեք, ե­կեք մեզ փր­կեք»։ Երբ նա­վը սուզ­վում է, SOS է կան­չում, դա է փր­կու­թյան ազ­դան­շա­նը, ոչ թե ա­փին կանգ­նա­ծին հայ­հո­յում է ու պա­հան­ջում, որ ի­րեն փր­կի։ Նման դեպ­քում ա­փում կանգ­նա­ծը կա­սի՝ լո­ղալ չգի­տեիր, ջու­րը չմտ­նեիր։
-Պա­րոն Ղա­զա­րյան, Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը իր ե­լույ­թում ա­սաց, որ Հա­յաս­տա­նը պարտ­վեց, քա­նի որ կռ­վող­ներ չկա­յին, մար­դիկ չէին գնում պա­տե­րազմ։ Սա­կայն կան բազ­մա­թիվ դեպ­քեր, որ կա­մա­վոր­նե­րին չեն տա­րել, ա­սել են՝ երբ պետք լի­նի, մենք ձեզ հետ կկապ­վենք։ Նրանց մեջ ե­ղել են ծրագ­րա­վո­րող­ներ, «ա­նօ­դա­չու» խփող­ներ։ Ի՞նչ կա­սեք սրա մա­սին։
-Ան­կազ­մա­կերպ աշ­խա­տանք­նե­րից բո­ղո­քող­նե­րը շատ են։ Հի­մա ա­սում են, որ մո­բի­լի­զաց­ված ու­ժե­րը (ՄՈԲ) փա­խել են։ Մինչ­դեռ ես խո­սել եմ մարդ­կանց հետ, պարզ­վում է՝ 90 հո­գու տա­նում են նշա­նակ­ման վայր, և նրանց ու­ղեկ­ցո­ղը կար­ծես ան­հե­տա­նում է, չկա։ Եվ այս 90 հո­գին ո՛չ կապ ու­նի, ո՛չ հրա­մա­նա­տար։ Այ­սինքն, 90 թե 30-հո­գա­նոց լի­նեն այդ ու­ժե­րը, նրանք պետք է «գլուխ» ու­նե­նան, կազ­մա­կերպ­ված գոր­ծեն, մինչ­դեռ այս խմ­բե­րը գի­շեր-ցե­րեկ ռմ­բա­կո­ծու­թյան տակ են հայ­տն­վում։ Պատ­կե­րաց­նու՞մ եք դա ինչ է։ Երբ մի քա­նի շա­բաթ անձրևում է, մար­դիկ դեպ­րե­սիաի մեջ են ընկ­նում, պատ­կե­րաց­նու՞մ եք ա­միս ու կես ա­նընդ­հատ կրա­կում են... Մեր տղեր­քը, ա­ռանց գլխ­նե­րի վրա տա­նի­քի, ա­ռանց հան­գս­տի... Փառք ու պա­տիվ մեր զոր­քե­րին և զին­վոր­նե­րին, որ այս­քան էլ դի­մա­կա­յել են։ Ժա­մա­նա­կին, երբ մենք մի ամ­բողջ օր կռ­վել ենք, մեզ 8-10 ժամ հան­գիստ են տվել, հեր­թա­փոխ է ե­ղել։ Մեր տղեր­քը եր­կա­թից չեն, միս ու ա­րյու­նից են։ Ստաց­վում է, որ թուր­քա­կան կող­մը կռ­վել է մեզ հետ եր­կա­թե «զին­վոր­նե­րով», մենք՝ միս ու ա­րյու­նով։ Ինչ­պես Վար­դա­նանց պա­տե­րազ­մից հե­տո, այս պա­տե­րազ­մի մա­սին պատ­միչ­նե­րը կգ­րեն. «Մենք բա­րո­յա­կան հաղ­թա­նակ տա­րանք», հա­մե­նայն դեպս, Ար­ցա­խը ամ­բող­ջու­թյամբ չկորց­րինք, մի մա­սը կորց­րինք։
-Մի մա­սը ո՞րն է, մի փոք­րիկ Ստե­փա­նա­կերտ է մնա­ցել։
-Ինձ հա­մար բո­լո­րո­վին ըն­դու­նե­լի չէ, որ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը միանձ­նյա է այդ հա­մա­ձայ­նա­գի­րը կն­քել և հա­վա­նու­թյուն տվել այդ պա­հանջ­նե­րին։ Պետք է ԱԺ-ի կամ Անվ­տան­գու­թյան խոր­հր­դի փակ նիստ հրա­վի­րեր։ Ի վեր­ջո, հան­րա­պե­տու­թյու­նը ու­նի նա­խա­գահ՝ ան­կախ նրա­նից, թե ինչ լիա­զո­րու­թյուն­ներ նա ու­նի, այդ ինս­տի­տու­տը գո­յու­թյուն ու­նի։ Կա­րե­լի էր խոր­հր­դակ­ցել նա­խա­գա­հի հետ։
-Չե՞ք կար­ծում, որ այդ­պի­սի նիստ չի գու­մար­վել, ո­րով­հետև ուղ­ղոր­դող­ներ կա­յին, և այդ ուղ­ղոր­դողնե­րին հար­մար չի ե­ղել այլ ո­րո­շում, քա­նի որ հնա­րա­վոր էր այլ բան ա­ռա­ջարկ­վեր։
-Կար­ծում եմ՝ այդ հար­ցի պա­տաս­խա­նը ժա­մա­նա­կը կտա։ Հա­մե­նայն դեպս, այն, ինչ պա­հան­ջում են այ­սօր 17 քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րը, մեզ լավ բա­նի չի հասց­նի։
-Ա­մեն դեպ­քում, Դուք վտանգ չե՞ք տես­նում, որ Մեղ­րիով ճա­նա­պարհ է բաց­վում դե­պի Թուր­քիա։
-Դա ըն­դա­մե­նը հա­մա­ձայ­նագ­րի կե­տե­րից մեկն է, ո­րը պար­տադր­վել է մեզ Ա­լիևի և Էր­դո­ղա­նի կող­մից, ո­րոնց հետևից այլ «ա­կանջ­ներ» են երևում, իսկ թե ում ա­կանջ­ներն են դրանք, բո­լորս էլ գի­տենք։ Հի­մա մենք մտ­նում ենք բա­նակ­ցա­յին փուլ, և բո­լո­րո­վին էլ զուր չէ, որ Ֆրան­սիան և Ա­մե­րի­կան նշում են, թե բա­նակ­ցու­թուն­նե­րը պետք է շա­րու­նակ­վեն Մինս­կի խմ­բի շր­ջա­նակ­նե­րում։ Կար­ծում եմ՝ դեռևս ա­մեն ինչ կորց­ված չէ, հնա­րա­վոր է, որ մենք կա­րո­ղա­նանք հետ բե­րել Հադ­րու­թը, Ղա­րա­բա­ղի պատ­մա­կան տա­րած­քը։ Աշ­խար­հը տար­բեր բևեռ­ներ ու­նի, և հու­սանք, որ Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան միտ­քը ճկուն կգտն­վի։
-Շու­շին Ղա­րա­բա­ղի պատ­մա­կան տա­րածքն է, հետ կբեր­վի՞։
-Չգի­տեմ։ Դրա հա­մար կա քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց, և մենք այ­սօր այդ փու­լում ենք։


Զրու­ցեց
Ժաս­մեն ՎԻ­ԼՅԱ­ՆԸ

Դիտվել է՝ 58044

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ