Միացյալ Նահանգների համար Եվրոպան իր նախկին նշանակությունը չունի այլևս

ԵՄ-ի կայունությունն ու բարգավաճումը ապահովելու համար ժամանակին շատ կարևոր ու արմատական նշանակություն է ունեցել երկու հիմնական հանգամանք.

1․ ԱՄՆ-ի հովանավորության և պաշտպանության տակ գտնվելն ու ռազմական ծախսերը նվազագույնի հասցնելը

2․ Ռուսաստանի կողմից էժան էներգակիրներ ստանալը

Պարզ է նաև, որ ԵՄ-ի մեծ ու փոքր բոլոր պետություններն ունեն իրենց շահերը, որոնք այս կամ այն չափով հակասությունների մեջ են մյուսների շահերի հետ, բայց որոնք զսպվել են նաև ԱՄՆ-ի ճնշման տակ, և, բացի դրանից, մարդկանց ընդհանուր բարեկեցությունն ու այն կորցնելու ռիսկը նման հակասությունները մեղմող հանգամանքներ են։

Վերջին 30-40 տարիներին տեղի ունեցած իրադարձությունների շղթան, սկսած Գորբաչովի իշխանության գալուց և, հնարավոր է, դրանից էլ առաջ, մինչև ուկրաինական պատերազմն ու Թրամփի իշխանության գալը, արմատապես փոխել են ուժերի ու հզորությունների դասավորությունն աշխարհում՝ ստեղծելով անկայուն վիճակ, որից դուրս գալը և դեպի նոր ուժային հավասարակշռություն գնալը կարող է անճանաչելիության աստիճան փոխել աշխարհի պատկերը։

Ինչպես Չարենցը կասեր՝

Ուրիշ բլբուլ կգա կմտնի բաղը,

Ուրիշ աշուղ կասե աշխարհի խաղը,

Ինչ որ ես չեմ ասել - նա կասե վաղը,

Օրերը ծուխ կըլին, տարին կմնա։

Ընդհանուր առմամբ, աշխարհաքաղաքական լուրջ խաղացողների հզորությունն ունի մի շարք բաղադրիչներ, որոնցից ամենակարևորը սեփական սուվերենիտետը ապահովող ուժն է։

Այս իմաստով, բարեկեցիկ կյանքով ապրող և հզոր տնտեսություն ու քաղաքակրթական մեծ արժեք ունեցող որևէ մեկը, եթե նա չունի այդ արժեքները պաշտպանող սեփական ուժ, վաղ թե ուշ կարող է գնալ դեպի անկում։

Ներկայում ճիշտ նման վիճակում է գտնվում ԵՄ-ը, որի անկման պրոցեսի արմատները առաջին աշխարհամարտի ավարտից են գալիս, իսկ երկրորդ աշխարհամարտից հետո էլ այն ակնհայտ դարձավ, երբ Եվրոպան, ըստ էության, դարձավ օկուպացված տարածք և կիսվեց ԱՄՆ-ի ու ԽՍՀՄ-ի միջև։

Դրանից հետո էլ ԱՄՆ-ին ձեռնտու էր Արևմտյան Եվրոպան պատվար դարձնել ԽՍՀՄ-ի դեմ և, բացի դրանից, հաշվի առնելով, որ երկու աշխարհամարտերն էլ սկսվել են Եվրոպայում, որն էլ խոսում է նրա ներսում շահերի անհաշտ բախման ու անկայունության մեծ պոտենցիալի մասին, Միացյալ Նահանգները հարցի լուծումը տեսավ Եվրոպան միասնական օրգանիզմ դարձնելու մեջ, և այդպես ստեղծվեց ԵՄ-ը։

Ներկայում, երբ Չինաստանն ու Ռուսաստանը զգալի աշխարհաքաղաքական և քաղաքակրթական հզորություններ են ձեռք բերել, ինչն էլ հանգեցրել է աշխարհում ուժերի դասավորության վճռական փոփոխությունների, ԱՄՆ-ի առաջ ծառացած խնդիրները արմատապես փոխվել են, և այլևս Եվրոպան իր նախկին նշանակությունը չունի նրա համար։

Այս ամենը հասկանալուն խիստ նպաստեց ուկրաինական պատերազմը, որն էլ ուռուցիկ ձևով ցույց տվեց Արևմտյան Եվրոպայի ներկա պոտենցիալ անկայուն վիճակը՝ իր արդյունաբերական անկումով առանց Ռուսաստանից եկող էժան էներգակիրների և առանց ԱՄՆ-ի վճռական դերի նրա կյանքում։

ԵՄ-ի թուլացման հարցում կա նաև մեկ այլ կարևոր հանգամանք, որի պատճառը նրա տևական ենթակա վիճակն է եղել։

Լավ հայտնի փաստ է, որ դոմինանտ ուժի կողմից իրեն ենթակա որևէ ստրուկտուրայի կառավարելիության բարձրացման ճանապարհը այդ ստրուկտուրայի տարբեր մասերի կառավարումը տալն է լոյալ և ոչ շատ ուժեղ անհատականություն ունեցող մարդկանց։

Բայց մյուս կողմից էլ, նման բանը արդարացված է միայն այն դեպքում, երբ դոմինանտ ուժը ներկա է, իսկ եթե նա չկա կամ էլ մասամբ զբաղված է ավելի կարևոր գոյաբանական գործերով, պարզվում է, որ նոր իրավիճակում լոյալ և ոչ շատ ուժեղ անհատականություն ունեցող մարդիկ պարզապես չգիտեն, թե ինչ անեն։

Այդ է պատճառը, որ իրենց բարեկեցության աղբյուր Ռուսաստանի հետ լեզու գտնելու փոխարեն նրանք զարկ են տալիս անպտուղ ու անհեռանկար կեղծ միլիտարիզմին։

Եվրոպայի դեպքում կա նաև մեկ այլ հանգամանք, այն, որ մեկից ավելի տերերի և դոմինանտ ուժերի դաշտում հնարավոր է, որ նման իրավիճակում սկզբունքորեն հնարավոր չլինի շատ թե քիչ տանելի լուծումներ գտնել։

Խառնակ աշխարհաքաղաքական վիճակներում նման ճակատագիրը սպառնում է ոչ միայն Եվրոպային, այլ նաև բազմաթիվ այլ միամիտ քաղաքական թզուկների, որոնք, կամա թե ակամա, գտնվում են ուժային հզոր բախումների՝ ոչ մեկին չխնայող էգոիստական դաշտում

Պավել Բարսեղյան

Մեկնաբանություններ