«Գողերը չպետք է լինեն իշխանությունում, բիզնեսը` խորհրդարանում»

Հայաստանը դարձել է մի երկիր, որի քաղաքացիներից շատերը վարկային բեռի տակ կքած են, նույն վիճակում է նաև երկիրը: Տարեցտարի Հայաստանի պետական պարտքը նոր «նվաճումներ» է արձանագրում, սակայն դա չի խանգարում, որ կառավարությունը վարկային նոր համաձայնագրեր կնքի: ԱԺ այս արտահերթ նստաշրջանում ևս վարկային համաձայնագիր ներկայացվեց, որի դեմ խոսեց ՀԱԿ խմբակցության քարտուղար ԱՐԱՄ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԸ` նման քաղաքականությունը համարելով դավաճանական: Նրա հետ զրույցն այս թեմայի շրջանակում է:

-Դուք փաստեցիք, որ վարկային բեռի ավելացումն անթույլատրելի է ու դավաճանություն է քաղաքացու հանդեպ, մինչդեռ իշխանությունը հակադարձում է, թե անհնար է իրագործել սոցիալական, տնտեսական տարաբնույթ խնդիրներ առանց վարկային միջոցների: Դուք ունե՞ք պատասխան, թե ինչպես կարելի է խնդիրները լուծել առանց վարկերի:
-Խնդիրները լուծելու համար հարկավոր է լեգիտիմություն ունենալ: Լինել խելոք, ստեղծագործող ու փող ստեղծել, ինչով զբաղված են մեր բոլոր հարևանները: Վերջիններս լուրջ, ռազմավարական հեռահար ծրագրեր են առաջ քաշում և հետևողականորեն իրականացնում: Փող են բերում երկիր, տնտեսություն, պետություն են զարգացնում: Տարրական բան նշեմ. Իրանն աշխարհում ամենաշատ երիտասարդություն ունեցող երկիրն է, նրանց կրթությամբ է ապահովում, որպեսզի դառնան գիտնականներ և աշխատեն իրենց երկրի տարբեր բնագավառներում: Այսինքն, Իրանն իր այդ հեռանկարով տարածաշրջանում հաղթող է, մրցունակ, սա նշանակում է տնտեսության զարգացում, փող, զենք, ուժ, քաղաքականություն: Թուրքիան իր քաղաքականությունն է վարում, Բոսֆորը դարձրել է «ձրի», առանց հարկի գոտի, երեք-չորս կիլոմետրով նավերը սպասում են դատարկվելուն և բեռնվելուն: Թուրքիան այնպիսի պայմաններ է ստեղծել, որ աշխարհի բոլոր նավերի համար ձեռնտու է այդ տարածքով անցնելը: Մենք, օրինակ, մեծ քանակի տուրիստներ ներգրավելու լուրջ հնարավորություններ ունեինք: Երբ Եգիպտոսն ու Թուրքիան «փակվեցին» Ռուսաստանի առջև, ռուս միլիոնավոր տուրիստների համար Հայաստանը կարող էր դառնալ նոր շուկա: Եթե այնքան խելոք լինեինք, որ գոնե հինգ հարյուր հազար տուրիստ մտներ Հայաստան, գիտե՞ք, ինչ գումարներ կբերեին: Չարեցինք, որովհետև ավիատոմսերի թանկ լինելուց մինչև վատ ծառայությունների մատուցումն ու սպասարկումը մեզանում խնդիր է: Վրացիները, որ ռուսների հետ ունեն վատ հարաբերություններ, յոթ անգամ ավելի շատ տուրիստ ընդունեցին Ռուսաստանից, քան մենք: Խելոք է պետք վարվել, փողն ինքն իրեն կգա: Մենք գնում ենք լիովին այլ ուղղությամբ: Մտածում ենք՝ քանի դեռ կա պարտք վերցնելու հնարավորություն, վերցնենք, հետո ով կփակի, Աստված իր հետ: Թվերը սարսափազդու են: 2015-ի սկզբին մեր պարտքը եղել է 4,4 մլրդ դոլար, վերջին վարկային համաձայնագրերն էլ որ հաստատեն, այս պահին կունենանք 5,4 մլրդ դոլարի պարտք: Մեկ տարվա մեջ 1 մլրդ դոլարի պարտք ենք ավելացրել:
-Պատասխանատուները վստահեցնում են, որ մեր պետական պարտքի չափը վտանգավոր շեմին չի հասնում:
-Մեր պարտքը ոչ միայն վտանգավոր չափի է հասնում, այլև այդ չափն էլ է անցել: Մեր ՀՆԱ-ն 10,5 մլրդ դոլար է, պարտքերը՝ 5,4 մլրդ դոլար, այսինքն, 50 տոկոսն արդեն անցել ենք: Թիվը մի կողմ թողնենք, մենք մեր պետության հարստության 50 տոկոսն արդեն պարտք ենք վերցրել:
-Ձեր իշխանության տարիներին դրսի գումարների կարիք չունեի՞ք:
-Այդ ծանր տարիներին, երբ հետերկրաշարժյան դժվար օրեր էին, պատերազմ էր, խնդիրները տասնապատիկ էին, Տեր-Պետրոսյանի ղեկավարման ժամանակ պետական պարտքը եղել է 1,5 մլրդ դոլար, այսինքն՝ 4 անգամ քիչ, քան հիմա: Մենք չենք գնացել պարտքեր վերցնելու ճանապարհով: Այնպես չէր, որ պարտք տվողներ չկային, բանկերին ձեռնտու է, որ դու պարտքեր վերցնես, առավել ևս՝ մեծ տոկոսադրույքով: Այսօր իշխանությունը գնում է ոչ թե սեփական քրտինքը վայելելու, իմա` միջոցներ ստեղծելով ու դրա շնորհիվ տնտեսություն զարգացնելու, այլ ուրիշի փողերը մեծ տոկոսներով երկիր բերելու ճանապարհով: Իսկ այդ պարտքերն ու տոկոսները թողնում են սերունդների վրա: Ամեն տարվա բյուջեում վարկերի սպասարկման գումարը գնալով հսկայական թիվ է կազմում: Մեր տնտեսության նկատմամբ անհեռանկար, փնթի, դավաճանական վերաբերմունքի հետևանքն այն է, որ բնակչությունը նվազում է, արտադրություն չի ստեղծվում, սակայն մենք պարտքեր ենք վերցնում: Ստացվում է՝ պարտքեր մարողների քանակը քչանում է, իսկ պարտքի բեռն ավելի է ծանրանում: Պաշտոնական տվյալներն եմ վկայակոչում. այսօր մեկ քաղաքացու արտաքին պարտքի բեռը կազմում է 1800 եվրո: Այս պահին ծնված երեխան արդեն այդքան պարտք ունի: Սա՝ մարդահամարի տվյալներով, իսկ եթե իրական բնակչության վրա այդ պարտքի բեռը բաժանես, մեկ անձի համար կկազմի 2700-2800 եվրո: Սրան էլ գումարենք այն, որ երկրում մնացած մարդիկ էլ արտադրող չեն: Ավելին, 520 հազարը թոշակառուներ են, 620 հազարն էլ` ուսանողներ, աշակերտներ, ովքեր ևս արտադրող չեն:
-Ստացվում է, արդյունք չստեղծող պետությունն անհասկանալի տրամաբանությամբ վարկեր է վերցնում և «ժառանգում» սերունդների՞ն:
-Այո, արդյունք չստեղծող պետությունն ինչպե՞ս կարող է վարկ տալ: Մեզ մոտ մեկ աշխատողը (միջինացված) պահում է և՛ իրեն, և՛ ընտանիքին, և՛ թոշակառուին, և՛ պետական բյուրոկրատական մեծ ապարատը: Այս պայմաններում վարկ վերցնելը խիստ ռիսկային է դառնում: Պետական պարտքի թվերը ներկայացնելը չէ միայն վտանգավոր, այլ վճարունակության հեռանկարը, որն ավելի մռայլ է, քան այս վիճակագրությունը: Սարսափելին նաև այն է, որ ոչ մեկը հիմա չի ստեղծում այնպիսի միջավայր, որպեսզի հինգ տարի հետո տնտեսությունն այնպիսին լինի, որ մարվեն այդ պարտքերը:
-Ո՞րն է լուծումը, ինչպե՞ս դուրս գալ այս վիճակից: Տնտեսության կառավարիչների առաջնային գործը ո՞րը պետք է լինի:
-Նրանք չեն կարող ոչինչ անել, քանի որ այս ամենը նրանց մեղքով է: Այսօր ամենակոռումպացված մարդիկ կառավարությունում են: Պատահական չէր, որ հարկային նոր օրենսգիրքը հենց ԱԺ բերվեց, գործարարները «վեր թռան» ու սկսեցին բողոքել: Ակնհայտ է, որ դա իրենց բիզնեսին է խփում, մինչ այդ իրենք պատգամավոր չէի՞ն: Նրանք խորհրդարանում են որպես բիզնեսմեն, ձեռքի հետ էլ պատգամավորություն են անում: Այսինքն, երկիրը ղեկավարողներն են այսօր բիզնեսի տերը, ու նրանց մեջ են և՛ ստվերը, և՛ մենաշնորհը, և՛ կոռուպցիան: Այստեղից պարզ եզրակացություն՝ եթե նրանք մանդատը, աթոռն օգտագործում են իրենց բիզնեսի համար, ինչպե՞ս կարող են շարքային մարդկանց շահերին ծառայել: Հայաստանի ամենահարուստները պառլամենտում են և կառավարությունում: Այսպիսի տնտեսական պայմաններում ու կարճ ժամանակում Հայաստանում միլիարդներ կուտակելը, մեղմ ասած, հնարավոր չէ արդար քրտինքով: Այդ մարդկանց մոտ գողացած փողեր են: Գող մարդուց արդարություն ու հանրային շահի պաշտպանությո՞ւն ենք ակնկալում: Գողերը չպետք է լինեն իշխանությունում, բիզնեսը չպետք է լինի խորհրդարանում: Նորմալ ընտրություն պետք է լինի, որ քաղաքական գործիչը, ազնիվ մարդը գա խորհրդարան, ոչ թե գողը գա ու կոռուպցիայի դեմ պայքարի: Այս իրավիճակի ելքը, լուծումը արդար ընտրությունների անցկացումն է:
-Ասել է` բոլոր խնդիրները հետևանք են կեղծված ընտրությունների՞:
-Այո: Բոլոր խնդիրները քաղաքական, ոչ թե տնտեսական պատճառներ ունեն: Եթե տեսականորեն այսօրվա կառավարությունը դառնա իդեալական, այս խորհրդարանը չի թողնի դա, քանի որ օրենքներն այստեղ են դակվում` խորհրդարանում նստածների շահերից ելնելով: Իսկ երբ լինի արդար ընտրված ԱԺ, կարող է արդար կառավարություն ձևավորել:
-Վերադառնանք հարկային նոր օրենսգրքին. շատ գործարարներ մտավախություն ունեն, որ իրենց հաշվին են փորձում դատարկված բյուջեն լցնել: Ի՞նչ եք կարծում՝ ըմբոստացող գործարարները «զո՞հ» են:
-Իհարկե, իրենք մտահոգ են, քանի որ իրենց բիզնեսին խփում են: Բայց երանի թե այս նախագծի նպատակը խոշոր բիզնեսը հարկային դաշտ բերելը լիներ: Սրա արդյունքում ավելի շատ տուժելու են շարքային քաղաքացիները: Հարկային այս բարեփոխումների, թե չարափոխումների արդյունքում ավելանալու են ակցիզները, սպիրտի, վառելիքի, ծխախոտի, գազի գներ, ինչը շղթայական ռեակցիայով հանգեցնելու է բոլոր ապրանքների, ծառայությունների թանկացմանը: Ստացվեց, որ ոչ թե բիզնեսի, այլ քաղաքացու «քթից» են դուրս գալու այս «բարեփոխումները»: Հարկային այս փոփոխության ողջ փիլիսոփայությունն այն է, որ բիզնեսից բեռը տեղափոխվի շարքային քաղաքացու վրա: Այս նախագծով ոչնչացվելու է նաև միջին խավը՝ 200 հազար դրամ և ավելի աշխատավարձ ստացողի համար եկամտահարկը 20 տոկոսից դառնում է 28 տոկոս: Այսինքն, կիսով չափ ավելացնում են քաղաքացու եկամտահարկի բեռը: Իսկ 200, 300, 400 հազար դրամ ստացողները մեծահարուստները չեն, միջինից մի քիչ լավ ապրողներն են, ովքեր ինտելեկտուալ են և սեփական գիտելիքներով են գումար վաստակում: Նրանց աշխատավարձի դրույքը ինչո՞ւ ես 20-ից 30 դարձնում, նրանց ոչնչացնում ես, ախր: Սրա վկայությունն է նաև այն, որ փոքր ու միջին ձեռնարկություններն ուղղակի ոչնչացվում են, ի հաշիվ սուպերմարկետների, տարեկան 4-5 տոկոսով պակասում է փոքր ու միջին ձեռնարկությունների թիվը: Սուպերմարկետները կլանում, ոչնչացնում են բոլոր ՓՄՁ-ները: Այս քաղաքականության հետևանքով էլ միջին խավը, ՓՄՁ-ներն են ոչնչանում, իսկ հարկային բեռն ընկնում է շարքային քաղաքացու վրա:

Զրույցը` Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ