Ե՞րբ և որտե՞ղ կհանդիպեն Պուտինն ու Էրդողանը

Կատարվեց՝ ինչ կանխատեսված էր: Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը հատուկ նամակ գրեց ռուս գործընկերոջը և հերթական անգամ վերահաստատեց իրավիճակի կարգավորման իր շահագրգռվածությունը՝ ռուսական ռազմական ինքնաթիռի կործանման հետևանքով, և երկու երկրների ռազմավարական գործակցության վերականգնմամբ: Բայց գլխավորը, ինչպես ընդգծեց ՌԴ նախագահի մամլո քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը, Թուրքիայի նախագահը հնչեցրեց ռուսական կողմի ակնկալած ներողությունը, որ ազդանշան է՝ Անկարան պատրաստ է քննարկել համապատասխան նյութական փոխհատուցումների հարցը:

Անկարայի ու Մոսկվայի հրապարակային «նուրբ» ակնարկները փոխհարաբերությունների նորմալացման սկսված գործընթացի, ապա նաև երկու երկրների դիվանագետների չբարձրաձայնվող աշխատանքները տվեցին դրական արդյունքներ: Բայց ինչքան էլ փորձես, Էրդողանի քայլը հնարավոր չէ ըստ արժանվույն գնահատել՝ կտրելով իրավիճակի ենթատեքստից, որ ձևավորվել է գլոբալ քաղաքականության մեջ ԵՄ-ից Մեծ Բրիտանիայի դուրս գալու հանրաքվեից հետո: Աշխարհը փոխվում է և փոփոխություններին պետք է հարմարվել: Տևական ժամանակ Թուրքիան, փորձելով ձևավորել ազգային շահերից բխող արտաքին քաղաքականություն, հայտնվում էր իր արևմտյան գործընկերների քաղաքականության հետնաբակերում, որ հաստատվեց արաբական գարնան ժամանակ, հետո՝ սիրիական ճգնաժամի: Սադրանք սարքելով ռուսական ռմբակոծչի հետ՝ Անկարան կորցրեց Ռուսաստանի լուրջ աջակցությունը և տարածաշրջանի ճգնաժամային իրողությունների արձագանքման մեջ, և ահաբեկչության դեմ պայքարում, որտեղ հաճախ մնում էր մենակ: Վաշինգտոնը և Բրյուսելը միշտ ցավագին են արձագանքում ռուս-թուրքական քաղաքական-տնտեսական ալյանսին, իսկ երբ փլուզվեց, նրանք Անկարայի ակնկալած աջակցության փոխարեն ուժեղացրին աննախադեպ ճնշումը: Էրդողանը գիտակցեց, որ Պուտինի աջակցությունն իրեն պետք է արտաքին քաղաքականության նոր սցենար սկսելու համար: Անտեսելով անձնական ամբիցիաները, նա նախապատվությունը տվեց երկրի ազգային շահերին՝ գրագետ ու ժամանակին քայլ արեց: Հիմա հավանաբար Սոչիում նախապատրաստվող ՍԾՏՀ երկրների ԱԳ նախարարների հանդիպմանը, ուր հրավիրված է և Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն, հաշտեցման երկխոսությունը կշարունակվի, հատկապես՝ երկու նախագահների հանդիպում կազմակերպելու ուղղությամբ: Նրանք, բացի ավանդական թեմաներից ու պրոբլեմներից, քննարկելու բազում հարցեր ունեն, հատկապես երբ անհետանում է ԵՄ-ին Թուրքիայի ինտեգրման հեռանկարը:

Թուրքիայի պաշտպանության նախարարը, մեկնաբանելով Էրդողանի նամակը Պուտինին, վստահորեն հայտարարեց, որ «Անկարային ու Մոսկվային հիմա սպասում է նշանակալից առաջընթաց փոխհարաբերություններում»: Brexit-ից հետո Գերմանիան ու Ֆրանսիան առաջարկել են Եվրամիությունը փոխարկել միասնական սուպերպետության: Գերմանիայի ԱԳ նախարար Ֆրանկ -Վալտեր Շտայնմայերը մտադիր է 9- էջանոց փաստաթուղթ ներկայացնել Պրահայում Վիշեգորոդյան քառյակի իր գործընկերների հետ հանդիպմանը: Այդ նախագծի համաձայն՝ անդամ երկրները չեն ունենա սեփական բանակ, հատուկ ծառայություններ, առանձին Քրեական օրենսգիրք, ազգային տարադրամ, կորցնում են իրենց սահմանների, փախստականների ընդունման և տեղաբաշխման վերահսկողությունը: Նախագիծը առաջարկում է միասնական վիզային համակարգ, ընդհանուր արտաքին քաղաքականություն, ՆԱՏՕ-ի դերի սահմանափակում եվրոպական մայր ցամաքում: Այդպիսի նվազումով պե՞տք է Թուրքիային ՆԱՏՕ-ն և չի՞ գալիս ալյանսի հետ փոխհարաբերությունները վերանայելու պահը: Դեպի ո՞ւր գնալ՝ նորի՞ց Արևմուտք, թե՞ Արևելք, որ հնարավոր չէ առանց Ռուսաստանի հետ իրական ռազմավարական ալյանսի: Շուտով կլինեն և այս հարցերի պատասխանները:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM

Հ.Գ. Եթե ռուս-թուրքական եղբայրությունը վերականգնվում է ողջ ծավալով և Կրեմլը խորապես թքած ունի, որ, ինչպես ինքն էր լուսանկարներով ապացուցում, Անկարան գորակցում է «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորման հետ, եթե չեղյալ են հայտարարվում ռուս-թուրքական հակասությունները Սիրիայում, եթե Մոսկվան կայուն ու զարգացող հարաբերություններ ունի Իսրայելի հետ, իսկ Անկարան վերականգնում է Թել Ավիվի հետ կապերը, տարածաշրջանում ստեղծվում է ուժերի նոր դասավորություն: Բնականաբար՝ մնում է պարզել Իրանի վերաբերմունքը: Բրյուսելն ու Վաշինգտոնը, հարկավ, արագ կարձագանքեն: Ակնհայտ է, որ ռուսները շատ են շտապում վերջին քարը դնել Եվրամիության շիրմին, կառույցը կա և չի շտապում ինքնափլուզվել՝ ինչպես երազում են Մոսկվայում ու Անկարայում: Նորություն է, որ Թուրքիան կարող է հրաժեշտ տալ ՆԱՏՕ-ին, բայց ոչ բոլոր նորություններն են իրականությանը համապատասխանում: Եթե իրավ Անկարան որոշի սահմանափակել մասնակցությունը ալյանսին կամ, որ գրեթե անհնար է, հեռանա, իբրև ՆԱՏՕ-ի հենակետ տարածաշրջանում «բերելու է» Վրաստանի բախտը: Եվ, այնուամենայնիվ, ի՞նչ երազներ են Մոսկվայում տեսնում: Անկարային դեպի Արևելք մղելու դեպքում պետությունների մի երկար շարք պիտի վերաիմաստավորի իր քաղաքականությունը տարածաշրջանում, և դա միայն Իրանը չէ, Սիրիան, Լիբանանը, Իրաքը, Թունիսը, Սոմալին, Սաուդյան Արաբիան, Եգիպտոսը, ԱՄԷ-ն, Քուվեյթը, Բահրեյնը՝ նշված ու չնշված երկրներ, որոնց ներքին գործերին Անկարան այս ընթացքում փորձել է միջամտել՝ հաստատելու տարածաշրջանում առաջատարի դիրքեր: Արևելքում Թուրքիան անելիք չունի:

Թուրքիան անելիք չունի և Արևմուտքում: Բայց այս հարցերը թողնենք տարածաշրջանին: Եթե իրավիճակ է փոխվում և այլևս Անկարան Մոսկվայի թույն թշնամին չէ, Ռուսաստանի ինչի՞ն է պետք Հարավային օկրուգում ՀՕՊ համակարգի ուժեղացումը, Մոսկվայի ինչի՞ն է պետք Գյումրու ռազմաբազան, եթե թիրախը ՆԱՏՕ-ն էր ու, իբր, Հայաստանի պաշտպանությունը Թուրքիայի ագրեսիայից: Եթե Ռուսաստանի Դաշնությունը բարեկամանում է Հայաստանի Հանրապետության «թշնամի» Թուրքիայի հետ (որին ինքն էր թշնամի ներկայացնում իր շահերից ելնելով), եթե Ռուսաստանի Դաշնությունը ռազմավարական համագործակցության մեջ է Ադրբեջանի հետ (որն ինքն է Հայաստանին իր թշնամին հայտարարել), Հայաստանը պիտի շարունակի՞ ինքնաբերաբար «թշնամի» դառնալ Ռուսաստանի «թշնամիներին» և այդ պատճառով խաղա «ոչ մի բարեկամ տարածաշրջանում» խաղը: Միասնական ՀՕՊ համակարգը նոր իրավիճակում ոչ թե ռազմականորեն ամրապնդում, այլ աշխարհաքաղաքականորեն խոցելի է դարձնում Հայաստանին, ու համաձայնագրի ընդունումը պետք չէ պայմանավորել Հայաստանին վարկով զենքի հատկացման հետ: Պատրվակ է դա, շանտաժ, կվավերացնենք, նոր պայման կդրվի: Տարասովը ճիշտ է՝ փոփոխություններ են կատարվում, բայց ոչ թե պետք է այդ փոփոխություններին հարմարվել, այլ սեփական անվտանգությունն ու շահերը գնահատելով՝ սեփական քայլերն անել: Մոսկվան օրը մեկ ծրագրեր ու նպատակներ է փոխում, ձեռնոցների պես, Հայաստանը չի կարող իրեն թույլ տալ «ձեռնոց» լինելու թեթևամտությունը:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ