Սպառազինության վերահսկողության համակարգի կոլապսը միայն մեկ ախտանիշ է

Ամեն տարի անվտանգության հարցերով Մյունխենի համաժողովը տագնապով խոնարհվում է դիվանագիտական թերապիայի կարիք ունեցող հիվանդի վրա` գրում է Էրիկ Գուերը շվեյցարական Neue Zürcher Zeitung-ում: Անցյալ տարի արաբական գարունից հետո Եգիպտոսն էր, նաև` Ուկրաինան ու ԱՄՆ-ը` անկանխատեսելի գերագույն գլխավոր հրամանատարից հետո: Այս տարի հիվանդը Եվրոպան է` իբրև անվտանգության, ավելի ստույգ` անանվտանգության գոտի: Շուտով Ռուսաստանը հայտնվելու է մի դիրքում, որտեղից կարող է Հին աշխարհին շանտաժ անել իր միջուկային զենքով: Հնարավոր սպառնալիքը ցույց է տալիս սցենարը` Ռուսաստանը շրջափակում է Բալթյան 3 պետությունները` հիմք ընդունելով, որ ԽՍՀՄ-ի մաս են եղել: ՆԱՏՕ-ն ստիպված է համակերպվել, ինչպես 2014-ին համակերպվեց երբեմնի խորհրդային Ղրիմի անեքսիայի հետ: Մոսկվան ուղղում է իր միջուկային հրթիռները Եվրոպայի վրա, իսկ եվրոպացիները հակադրելու ոչինչ չունեն: Այս օրինակը, բարեբախտաբար, ճշմարտանման չէ, բայց արդիական է ու էական:

Ռուսաստանի խախտած` փոքր ու միջին հեռահարության հրթիռների արգելման պայմանագիրը ԱՄՆ-ին կապում էր Եվրոպային, առանց պայմանագրի` ԱՄՆ-ը պատճառ չունի իրեն սահմանափակել ՙմիջուկային պարտավորություններով՚ Ատլանտյան օվկիանոսից այն կողմ: Ինչու՞ պիտի ԱՄՆ-ը միջուկային պատերազմի ռիսկի գնա, եթե կոնֆլիկտը սահմանափակվի Եվրոպայով: Որքան է Հին Աշխարհը դարձել օտար շահերի խաղալիք` բացատրեց Անգելա Մերկելը: Մյունխենում նա ցավով նկատեց, որ պայմանագիրը վերաբերում է Եվրոպայի անվտանգությանը, իսկ որոշումներն ընդունվում են Վաշինգտոնում ու Մոսկվայում: Կրեմլն ու Սպիտակ տունը հրաժարվել են ոչ միայն փոքր ու միջին հեռահարության հրթիռների արգելման պայմանագրից, այլև սառը պատերազմի տարիների սպառազինության վերահսկողությունից ընդհանրապես: Խոսքը միայն հասարակության աչքում սեփական դիրքերը ամրապնդելու մասին է` մեղքը մեկից մյուսի վրա գցելով:

Սպառազինության բազմակողմ վերահսկողությունը մերժեց և Պեկինը, որ Մյունխենում ընդգծեց ԱԳ նախկին նախարար Յան Ցզեչին: Մոսկվան հմուտ խաղում է հին վախերի վրա` տեղակայելով թևավոր միջուկային հրթիռներ: Նրանց երկար ստվերի տակ կողմերից յուրաքանչյուրը մտածում է` ինչպես արձագանքել Ռուսաստանի ռազմական կամ միայն քաղաքական ագրեսիային` հակազդեցությա՞մբ, թե՞, գուցե, քաղաքական խաղաղարարությամբ, ինչպես Մյունխենի համաձայնագրի դեպքում, երբ Մեծ Բրիտանիան զիջումների գնաց ու Հիտլերին հանձնեց Սուդետները: ՙՆոր Մյունխենը՚ չի բացառվում և այսօր, առավելևս եվրոպացիներն արդեն խաղաղարարության քաղաքականության վարժանք են անում: ԳԴՀ ՊՆ նախարար Ուրսուլա ֆոն դեր Լյայենը Մյունխենում հայտարարեց, որ ՆԱՏՕ-ն պետք է արձագանքի ռուսական սադրանքին համալիր միջոցառումներով, սակայն բացառեց միջին հեռահարության արևմտյան հրթիռների տեղակայումը, ինչպես 1980-ականներին: Պատճառն ազնիվ է` ոչ ոք չի ուզում սպառազինությունների նոր մրցավազքի ռիսկի դիմել: Ազնիվ էին և Բրիտանիայի վարչապետ Նևիլ Չեմբեռլենի նկատառումները, երբ 1938-ին ուզում էր Եվրոպան փրկել համաշխարհային պատերազմից: Պատմական զուգահեռներից հեշտ էր հրաժարվել, եթե արևմտյան աշխարհը սեփական շահերը պաշտպանելու ցանկության մեջ կասկածի տեղիք չտար: Սակայն այդպես չէ: Դոնալդ Թրամփի համար արտաքին քաղաքականությունը ներքին քաղաքականության կողմնակի վնասն է: ԱՄՆ Սենատի ու Ներկայացուցիչների պալատի պատվիրակություններն ամենամեծն էին համաժողովի պատմության մեջ, բայց ԱՄՆ-ը կենտրոնացել է ինքն իր վրա: Եվրոպայի մեծ տերությունները նույնպես իրենցով են զբաղված: Պատճառները տարբեր են` բրեկզիտ, ֆրանսիացի դեղին ժիլետներ, իտալացի պոպուլիստներ, կատալոնցի անջատողականներ կամ Մերկելի դարաշրջանի ավարտ: Բայց հետևանքները նույնական են: Բոլոր այս երկրները խեղդվում են քաղաքական ստագնացիայից: Եվրոպացիները վկաներն են սեփական անօգնականության ու միջազգային իրավակարգի փլուզման կողմնակի հանդիսատեսը: Իրավիճակը Եվրոպայում միայն մեծ կտավի մի հատվածն է: Եթե առաջ դիվանագետները զբաղվում էին առանձին ճգնաժամերով, ինչպես արաբական գարունը կամ Ուկրաինան, այսօր փլուզվում է փորձարկված ու խնդիրների լուծման իրեն արդարացրած ամբողջ համակարգը: Սպառազինության վերահսկողության համակարգի կոլապսը միայն մեկ ախտանիշ է, դրանից ավելի վատ էր Մյունխենի մոլորվածությունը, որ չէր կողմնորոշվում` ինչպես արձագանքել ստեղծված իրավիճակին:
Էրիկ Գուեր, Neue Zürcher Zeitung

Հ.Գ. Ինքնիշխանության վերահաստատման ժամանակներ են աշխարհում: Ամեն սերունդ անցնում է այդ ճանապարհը, ամեն երկիր` ինքնահաստատումը միջազգային ասպարեզում: Ընդամենը այդքանը, բայց նպատակին հասնելու միջոցների մեջ խտրություն չդնելու կարգախոսը միջնադարյան ճիզվիտներինն էր, որ ամեն դար պիտի իր միջոցներով հերքի:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ