«ԵՄ-ին ինտեգրվելը չպետք է գերագնահատել»

irates.am-ի հարցերին պատասխանում է Ռազմավարական և ազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի փորձագետ ԷԴԳԱՐ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԸ:

-Պարոն Վարդանյան, ինչո՞ւ է թե՛ քաղաքական կյանքում, թե՛ քաղաքացիական նախաձեռնություններում առաջացել վակուում: Չկա՞ հստակ ձևակերպված օրակարգ:
-Ես կարծում եմ, որ նորանկախ Հայաստանի պատմության ողջ շրջանում նման փուլեր եղել են պարբերաբար, կրկնվում են: Սա էլ նմանատիպ հերթական փուլն է: Երբ ընդդիմադիր հանրությունը մեծ հույսեր է կապում ինչ-որ գործընթացի հետ, նպատակ է դնում՝ կարճ ժամանակահատվածում հասնելու իշխանափոխության, դրանից հետո վրա է հասնում այս պահը: Երկրում ստեղծվում է հիասթափության որոշակի մթնոլորտ, նաև՝ ընդդիմադիր սուբյեկտները փորձում են զրոյից կառուցել իրենց հետագա քայլերը: Հիմա բոլորը փորձում են հասկանալ, թե ինչ է պետք անել:
-Նախկին կառույցներն ու գործիքները չե՞ն արդարացնում իրենց:
-Հին օրակարգով գործելն այլևս արդիական չէ, քանի որ չես կարող ապահովել ակտիվություն: Բնականաբար, կա մոտեցումները վերանայելու անհրաժեշտություն: Հիմա ես չգիտեմ՝ այս անգամ սխալներից դասեր կքաղե՞ն, կսովորե՞ն, թե՞ ոչ:
Այսօր մեր հասարակությունը պայքարի նոր ձեերի, նոր ձևաչափերի փնտրտուքի մեջ է, և հիմա հենց այն ժամանակահատվածն է, երբ տարբեր սուբյեկտներ փորձում են կայանալ: Սա երկար չի կարող տևել: Կայացման առաջին փուլը պետք է ավարտվի քաղաքական նոր «եթերաշրջանի» ի հայտ գալու հետ մեկտեղ, սեպտեմբեր ամսին: Եվ սեպտեմբեր ամսին մենք ավելի հստակ կտեսնենք ու կփորձենք հասկանալ, թե մոտ ժամանակներում ինչ քաղաքական զարգացումներ են սպավում:
Ընդդիմության համար եղել է գործողությունների երկու տարբերակ. կա՛մ հերթական ընտրությունների ժամանակ դնել իշխանափոխության խնդիրը, ստանալ ժողովրդի մեծամասնության քվեն և հետագայում կազմակերպել բողոքի գործողություններ՝ հույս ունենալով, որ դա կհանգեցնի իշխանափոխության, կա՛մ հույսը դնել արտահերթ ընտրությունների վրա:
-Չե՞ք կարծում, որ այդ տարբերակներն էլ արդիական չեն:
-Ե՛վ արտահերթ ընտրությունների, և՛ հերթական ընտրությունների միջոցով իշխանափոխություն անելու նպատակը նորմալ և ընդունելի է: Եթե հերթական ընտրություններ են, ապա ինչո՞ւ չմասնակցել և այդ ընտրությունները դարձնել իշխանափոխության գործիք: Նույնը վերաբերում է արտահերթ ընտրություններին: Խոսքն այստեղ ինչպես-ի, այն գործողությունների մասին է, որոնք կարող են հանգեցնել իշխանափոխության: Այդ ամենը պահանջում է ինքնակազմակերպման բարձր մակարդակ, հստակ տեխնոլոգիաներ, հստակ մեթոդոլոգիա: Պահանջվում է նաև մեծ ցանցի առկայություն: Ամբողջ հանրապետությունով պետք է գործի ակտիվ քաղաքացիների ցանց, որոնք համագործակցում են միմյանց հետ: Երկրորդը որոշումների կայացումն է, որոնք պետք է մշակվեն ներքևից վերև սկզբունքով: Սա՛ է մեզ պակասում: Մենք տեսել ենք, որ շատ հաճախ մեկ հոգու կամքից է ամեն ինչ կախված լինում:
-Հայաստանի քաղաքական օրակարգում ամենաշատ քննարկվող հարցերից մեկն այս պահին վերաբերում է առաջիկայում ՀՀ-ի կողմից ԵՄ ասոցացման համաձայնագրի ստորագրմանը: Ակնկալո՞ւմ եք, որ ԵՄ խաղի կանոններին ենթարկվելը ժամանակի ընթացքում մեր երկրում կարող է ջարդել քաղաքական և տնտեսական մենաշնորհները:
-Ընդհանրապես կան որոշակի օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պայմաններ, որոնք կա՛մ նպաստում, կա՛մ խոչընդոտում են երկրում արմատական փոփոխությունների իրականացմանը: Չի կարելի ասել, թե մեկ առանձին գործոն կարող է հանգեցնել արմատական փոփոխությունների: Այս դեպքում ես կարծում եմ, որ ԵՄ-ին ինտեգրումը նպաստող հանգամանք է: Սակայն այսօրվա պայմաններում ես չէի գերագնահատի այդ գործոնի դերը: Ներքին բազմաթիվ գործոններ է պետք աշխատեցնել, որպեսզի քաղաքական և տնտեսական ոլորտների օլիգարխացումը հնարավոր լինի վերացնել: Այդ բանակցությունները թեև վարում է մեր պետությունը, սակայն այդ պետության գլխին կանգնած են այն ուժերը կամ սուբյեկտները, որոնք, մեղմ ասած, շահագրգռված չեն, որպեսզի լուծվեն նշված խնդիրները: Ավելի շուտ հենց իրենք են օլիգարխները:
Որպեսզի Հայաստանն ինտեգրվի Եվրամիությանը, մեզ պետք է ոչ թե մեխանիկական իշխանափոխություն, այլ՝ արմատական, համակարգային փոփոխությունների իրականացում: Այս դեպքում, իհարկե, իշխանությունները կարող են հետապնդել իրենց նեղ անձնական շահերը և մտածելով, որ դա իրենց չի հարվածելու երկարաժամկետ կտրվածքով, փորձեն ինտեգրվել ԵՄ-ին՝ դրա փոխարեն ակնկալելով արտոնություններ, ֆինանսական միջոցներ:
-Շատ է խոսվում, որ ազատական գաղափարները Հայաստանում զգալի նահանջ են գրանցել, և ցաքուցրիվ ազատական գաղափարներ դավանող կուսակցությունները պետք է միավորվեն ու լուրջ հակակշիռ ձևավորեն այսօր իրականացվող քաղաքականությանը: Տեսնո՞ւմ եք այդ նախադրյալները:
-Ես ուսումնասիրել եմ միջազգային փորձը, որը վերաբերում է ժողովրդավարացման գործընթացներին: Այդ ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ որոշ հասարակություններում միավորման փորձը հաջողվել է, և նրանք կարողացել են հասնել համակարգափոխությանը կարճ ժամանակահատվածում: Օրինակ, վերցնենք հենց Չիլիի և Սերբիայի փորձը: Չիլիում 1988թ. եղել է իշխանափոխությունը, Սերբիայում՝ 2000-ին: Սերբիայում նույն իրավիճակն էր 2000 թ., ինչ որ՝ այսօր Հայաստանում. պառակտված ընդդիմություն, մանր, կլանային վերադասավորումներ, վերահսկվող քաղաքական և մեդիա դաշտ: Այն ժամանակ շատերը համարում էին, որ սերբ ժողովուրդն արժանի է, որպեսզի Միլոշևիչը իր կոշտ ձեռքով կառավարի: Ընդամենը մի քանի ամսվա ընթացքում ազատական ուժերը միավորվելով՝ կարողացան ընտրությունների արդյունքները օգտագործել և հասնել հաջողության: Պետք է ամեն դեպքում ինչ-որ մի նախաձեռնություն, սուբյեկտ, որն անձնապես հետաքրքրված չէ իշխանությամբ, բայց ուզում է հասարակությանը բերել որակական փոփոխություններ:
-Մեր հարևան Ադրբեջանում երկրի նախագահի պաշտոնին է հավակնում գործող նախագահ Իլհամ Ալիևի կինը՝ Մեհրիբան Ալիևան: Սպասելի՞ էր նման քայլ այդ պատրիարխիալ հասարակությունում:
-Պատրիարխիալ հասարակություններում եղել են նման դեպքեր, երբ առաջին դեմքը լինում է կին: Ուղղակի նա լինում է էլիտար շրջանակների ներկայացուցիչը: Սա նորմալ է: Պետք է հաշվի առնել, որ ժամանակակից բռնապետները փորձում են կիրառել նոր տեխնոլոգիաներ իրենց իշխանությունն ամրապնդելու համար: Նման քայլերն այդ տեխնոլոգիաների մեջ են տեղավորվում: Իրենց հաշվարկն այն է, որ աշխարհին ցույց տան՝ մենք ավտորիտար պետություն չենք: Դա ոչ մրցակցային պայմաններում նշանակում է էլիտայի վերարտադրություն: PR քայլ է նաև:

Թագուհի ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Քաղաքացիական անհնազանդության հայկական տարբերակ կամ՝ «Արժեքների հեղափոխություն»
• ԲՀԿ-ն վերահաստատում է իր գերիշխող դիրքը
• Մետաքսի ճանապարհ՝ Սալոնիկից մինչև Մեղրի
• «Չկա բարեփոխումների ծրագիր»
• «Քինդեր-սյուրպրիզ»՝ եվրասիականացման նախաշեմին
• «Հարցերը փողոցում չեն լուծվում»
• Գայ Ֆոքսը՝ Երևանում
• Ռեսուրսնե՞րն են հաշվարկում
• «Դիմակների երթից» մեկ տարի անց
• «Ոչ մի քաղաքական իմաստ այնտեղ պետք չէ փնտրել»
• «Ոչ միայն սահմանադրության, այլև ողջ հասարակության հարցն է»
• «Արտահերթ ընտրություններ չեն սպասվում»
• ԲՀԿ-ն՝ լուրջ փորձության առջև
• «Հոկտեմբերի 30-ն այլ իմաստ ունի»
• Նստացույցի հարցում դեռ չկա կոնսենսուս
• Երջանիկ Աբգարյանը կարծում է, որ պետք է լավատես լինել
• Որքան են թափանցիկ գործում ՀՀ-ում հավատարմագրված դեսպանությունները
• Վիզաների դյուրացում ՀՀ-ի և ԵՄ-ի միջև
• Մնացել են նույն դիրքորոշմանը
• «Լուսանցքային լինելը պատիվ է մեզ համար»

Մեկնաբանություններ