«Չեմ պատկերացնում, թե դարավոր բարեկամն ինչ-որ շահի համար կարող է Ղարաբաղի հարց շահարկել»

«ՄԵՆՔ ԿԱՐԻՔ ՈՒՆԵՆՔ ՔԱՂԱՔԱԿԻՐԹ ՔԱՂԱՔԱԿՐԹՈՒԹՅԱՆ»
ՀՐԱՉՅԱ ՍԱՐՈՒԽԱՆԻ քնարերգությունը ներանձնական և անանձնական թեմաների ներդաշնությունից ստեղծված խճանկար է, որն անպայման գտնում է ընթերցողի հոգին բացող բանալին: Մեր զրույցը ՀԳՄ վարչության Լոռու բաժանմունքի նախագահ պոետի հետ առօրյա պրոզայի մեկնության փորձ է:
«ՄԵՐ ԵՎ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՇԱՀԵՐԻ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅԱՆ ԵՂԵՐԱԿԱՆ ԴԱՇՏՈՒՄ ԲՆԱՎ ԷԼ «ԳՈԼԱՅԻՆ» ՉԷ»
-Վարպե՛տ, Հայաստանին ի՞նչ տվեց կամ ի՞նչ կտա «ֆուտբոլային դիվանագիտության» ձևաչափով կայացած Սարգսյան-Գյուլ հանդիպումը:
-Ես քաղաքագետ չեմ, բանաստեղծ եմ: Սակայն չեմ կարող անտարբեր մնալ այն քաղաքականության նկատմամբ, որն անմիջականորեն վերաբերում է իմ երկրի ճակատագրին: Սերժ Սարգսյանի քայլը ողջունում եմ, և շատ լավ էր, որ հրավերն ընդունեց Աբդուլլահ Գյուլը: Դա համարում եմ այն դիվանագիտական քայլերից մեկը, որի նախաձեռնողը եղավ Հայաստանը: Մեր և թուրքերի շահերի հարաբերակցությունը հիշողության եղերական դաշտում բնավ էլ «գոլային» չէ… Եթե թուրքերն այդ հանդիպման փաստն ի չարն են գործադրելու՝ հօգուտ իրենց մեկնաբանելով, ես կցանկանայի, որ մեր պատկան կառույցները դրան հստակ պատասխաններ տային: Մեր նախագահը, մեր կառավարությունը պետք է համարժեքորեն արձագանքեն այդ հանդիպման առիթով թուրքերի հնչեցրած տեսակետներին:
-Իրականում որքանո՞վ է անհանգստացնող Ադրբեջանից ակնկալվող գազի դիմաց Ռուսաստանի կողմից Ղարաբաղի հարցում զիջումների գնալու հավանականությունը:
-Իմ անձնական կարծիքն այն է, որ Ռուսաստանին չպետք է կասկածել: Ես երբեք չեմ կասկածել Խաչատուր Աբովյանի մարգարեությանը… Դա, երևի, պայմանավորված է ռուսական մշակույթի հանդեպ տածած իմ սիրով: Այդ մշակույթով եմ նաև դաստիարակվել, սնվել դեռևս պատանի հասակից: Ապրել եմ նրանց մեծերի դասերով: Չեմ պատկերացնում, թե դարավոր բարեկամն ինչ-որ շահի համար կարող է Ղարաբաղի հարց շահարկել:
-Աշխարհում ամեն բան շաղկապված է: Ձեզ, օրինակ, որքանո՞վ էին հուզում ԱՄՆ-ում սպասվող նախագահական ընտրությունները, հանրապետակա՞ն, թե՞ դեմոկրատական թեկնածուին էիք համակրում:
-Իմ համակրանքը Բարաք Օբամայի կողմն էր: Հեռուստատեսությունը, փա՛ռք Աստծո, կա, հնարավորություն ունենք իմանալու, թե ինչ է կատարվում աշխարհի տարբեր անկյուններում: Տեսնելով, լսելով երկու թեկնածուներին էլ, և՛ իբրև մարդու, և՛ իբրև քաղաքական գործչի հավանում էի Օբամային ու ցանկանում հենց նրան տեսնել ԱՄՆ-ի նախագահի աթոռին:
«ՔՍԱՆ ՏԱՐԻ Է ԱՆՑԵԼ ԵՐԿՐԱՇԱՐԺԻՑ, ԲԱՅՑ ՎԱՆԱՁՈՐԻ ՎՐԱ ՄՆՈՒՄ Է ԱՂԵՏԻ ԴՐՈՇՄԸ»
-Վերջերս Վանաձորում քաղաքապետի ընտրություններ եղան. Դուք պասի՞վ դիտորդ էիք, թե՞ ունեցաք մասնակցության Ձեր բաժինը:
-Առաջին անգամ էի կյանքումս ներգրավվել նախընտրական աշխատանքի մեջ: Համենայն դեպս, իմ նախընտրած թեկնածուին` Էդվարդ Խլղաթյանին, «բախտը չժպտաց»:
-Թեև երկրաշարժի հասցրած վնասները Վանաձորին այնքան մեծ չէին, որքան Սպիտակին և Գյումրուն, այնուամենայնիվ, Վանաձորը ևս համարվում է աղետի գոտի: Աղետյալի կարգավիճակը հաղթահարվա՞ծ է այսօր, թե՞ այդ դրոշմը շարունակում է մնալ քաղաքի վրա:
-Դրոշմը մնում է: Ես իմ աչքով եմ տեսնում: Մեզ մոտ դեռևս կան, այսպես կոչված, տնակային թաղամասեր, որտեղ մարդիկ ապրում են խոնավ, նեղլիկ, տարրական պայմաններից զուրկ «վագոններում»: Դա մեր ամոթն է, խարան է մեր ճակատին: Արդեն քսան տարի է անցել երկրաշարժից: Քսան տարվա մեջ նորմալ հասարակությունը, նորմալ ժողովուրդը պիտի այդ բաները վերացրած լիներ, քաղաքում աղետից որևէ հետք անգամ չպիտի լիներ: 50-ական թվականներին մենք ապրում էինք Կիրովականի «Էվակոբազա» կոչվող թաղամասում: Այդտեղ ապրում էին հայրենադարձները, աքսորից վերադարձածները, շարքային ծառայողները: Հայրս էլ, 48 թվին գյուղից գալով, բնակվել է այդտեղ՝ փայտե երկհարկանի տներից մեկում, ու պահակություն արել: Այդ թաղամասում, այդ անշուք կացարաններում անգամ ավելի լավ պայմաններ էին, քան այսօրվա տնակային թաղամասերում:
«ՄԻՇՏ ԷԼ ԿԵՂԾ ԵՄ ՀԱՄԱՐԵԼ ԱՅՆ ՄՏԱՅՆՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԹԵ ԱՐՎԵՍՏԱԳԵՏԸ ՊԵՏՔ Է ԱՆՊԱՅՄԱՆ ԸՆԴԴԻՄԱԴԻՐ ԼԻՆԻ»
-Որոշակիորեն կարո՞ղ եք ձևակերպել Ձեր քաղաքական դիրքորոշումը. իշխանամե՞տ եք, թե՞ ընդդիմադիր:
-Միշտ էլ կեղծ եմ համարել այն մտայնությունը, թե արվեստագետը պետք է անպայման ընդդիմադիր լինի: Արվեստագետը կարող է շա՜տ-շատ հարցերի հետ համաձայն չլինել, բայց ընդդիմադիրի այդ պիտակավորումը, որ պարտադիր ուզում են արվեստագետին կպցնել, ճիշտ չէ: Նույնիսկ մեծն Դոստոևսկին ընդդիմադիր չի եղել, ժամանակին անգամ եռանդուն լրագրողական աշխատանք է կատարել՝ մշտապես նկատի ունենալով միայն ՀԱՆՈՒՆԸ։ Ես ողջունում եմ մեր ընդդիմադիր կուսակցությունների դաշնությունը Հայ ազգային կոնգրեսում: Այդ նորաստեղծ կառույցը, կարծում եմ, շատ բան կփոխի ընդդիմության գործունեության մեջ: Նրանց որդեգրած այս նոր մարտավարությունը, վստահ եմ, չի տանի փակուղի, այլ կօգնի գտնել մեզ համար կարևոր խնդիրները լուծելու բանալին: Վճռական լինել, չի նշանակում անհամբեր լինել, առանց մտածելու հապշտապ քայլեր անել: Մենք կարիք ունենք, որ մեր մեջ սերմանվի, դաստիարակվի ու ձևավորվի քաղաքականության մշակույթ: Գիտենք, որ և՛ կոռուպցիա կա երկրում, և՛ հազար ու մի անարդարություն: Բայց ես կողմ եմ հանդարտ, էվոլյուցիոն ճանապարհով հարցերը լուծելուն: Որևէ հեղափոխություն որևէ օգուտ չի բերել մարդկային պատմությանը: Հարցերը պետք է կարգավորել աստիճանաբար, քայլ առ քայլ: Եթե որևէ գործողություն տանում է փակուղի, անիմաստ բան է դա և ժողովրդի համար չարչարանքի, տառապանքի պատճառ է դառնում: Բայց երբ քաղաքականությունը ձեռք է բերում մշակույթի որակ, այդ դեպքում ասված խոսքը, հնչեցրած բողոքը ևս արժեք են ձեռք բերում։ Պետությունը, իշխանությունն առանց այդ հակակշիռ ուժի չեն կարող գոյություն ունենալ: Եվ այդ ուժն ինչքան գրագետ ու խոհեմ լինի, ինչքան շրջահայաց ու հեռատես լինի, ինչքան քիչ խաղա մարդկանց նուրբ լարերի վրա, այնքան իր արածի արդյունքը մեծ ու շոշափելի կլինի: Ես հույս ունեմ, որ մեր հանրապետության համախմբված ընդդիմադիրներն այնպիսի գործունեություն կծավալեն, որ կնպաստեն թե՛ սոցիալական, թե՛ բարոյահոգեբանական հարցերի լուծմանը: Այսինքն, հետամուտ կլինեն առկա հիմնախնդիրներին, կիրագործեն իրենց վերապահված առաքելությունը: Ընդհանրապես, դեմ չեմ բազմակուսակցությանը, սակայն մի քանի մարդով հավաքվել, կուսակցություն հիմնել, գրասենյակներ ունենալ, փողեր քամուն տալ` ընդամենը խմբակային անհեթեթություն է… Ես կողմ եմ այն կայացած կուսակցություններին, որոնք ոչ թե կխանգարեն իրար, այլ կգործեն ի շահ ժողովրդի։
«ՄԱՐՏԻ 1-Ի ԴԵՊՔԵՐԸ ՄԵԶ ԱՇԽԱՐՀՈՎ ՄԵԿ ԽԱՅՏԱՌԱԿԵՑԻՆ»
-Ինչքանո՞վ էր մայրաքաղաքից հեռու Վանաձորը տեղյակ մարտի 1-2-ի դեպքերին:
-Իրազեկ էինք այնքանով, որքանով իրազեկում էին հեռուստատեսությունը, «Ազատություն» ռադիոկայանը: Իհարկե, չգիտեմ, թե այդ առիթով կազմված հանձնաժողովներն ինչ կպարզեն, ինչ չեն պարզի: Բայց ամեն դեպքում շատ ցավալի էր, որ նման բան տեղի ունեցավ Երևանում: Ես չէի պատկերացնում, որ կարող են կրակոցներ լինել խաղաղ ցուցարարների վրա, կարող են մարդիկ սպանվել… Եթե մի բան կատարվել է, ուրեմն, կատարողներ են եղել, ուրեմն, հրաման է կատարվել։ ՈՒզում եմ անպայմանորեն հավատալ փաստահավաք խմբի գործունեությանը, որն իսկապես առաքելություն կդառնա, եթե ճշմարտացիորեն նպաստի պետության ու ժողովրդի համահեղինակությանն ու փոխադարձ վստահությանը:
-Կգտնվե՞ն իսկական հեղինակները, թե՞ ճշմարտությունը կքողարկվի:
-Ինչպես ընդունված է ասել, դա մեր երկրի ղեկավարների բարի կամքից է կախված: Մեր կառավարության, Ազգային ժողովի համար դժվար չի լինի հայտնաբերել իսկական մեղավորներին, եթե ցանկություն ունենան: Համենայն դեպս, մարտի 1-ի դեպքերը մեզ աշխարհով մեկ խայտառակեցին:
-Ինչպե՞ս ընկալեցիք Աբգար Ափինյանին Հայաստանի գրողների միությունից հեռացնելու փաստը և Չարենց-Ափինյան զուգահեռը:
-Այդ հավակնոտ զուգահեռն արժանի չէ որևէ մեկնաբանության: Ինչ վերաբերում է Հայաստանի գրողների միությունից հեռացվելու փաստին, ապա ՀԳՄ յուրաքանչյուր անդամ հավանություն կտար միայն մի դեպքում. եթե հեռացվողը դատարանի վճռով ժողովրդի թշնամի կամ հայրենիքի դավաճան է։ Որևէ այլ հիմնավորում բացարձակապես անհիմն է:
«ԱՎԵԼԻ ԼԱՎ Է ՄԱՐԴՆ ԻՐ ՀԱՅՐԵՆԻՔՈՒՄ «ՄԱՏԱՂԱՑՈՒ» ԼԻՆԻ»
-Ձեր քնարերգության մեջ քաղաքացիական շեշտադրումներն ակնհայտ են: «Կրկնաղերս» բանաստեղծությունն ուղղակի կարելի է կոչել արտագաղթի դեմ ուղղված մանիֆեստ: Ի՞նչ եք կարծում, 90-ականների համեմատությամբ այսօր Հայաստանից արտագաղթողների թիվը նվազե՞լ է:
-Նախ` ասեմ, որ արտագաղթի թեման չէ, որ արծարծել եմ «Կրկնաղերսում»: Այդ բանաստեղծությունը հայրենիքում մնալու, հայրենիքին նվիրվելու գաղափարն է շեշտադրում: Իմ տեսակն այնպիսին է, որ հայրենիքից դուրս ոչ մի տեղ, ոչ մի փառքի ու շքեղության մեջ չի կարող ապրել: Իհարկե, ես գնացողներից որևէ մեկին չեմ մեղադրել, որովհետև այդ որևէ մեկին ինքս չեմ կարող սատարել այստեղ՝ ո՛չ բարոյապես, ո՛չ նյութապես: Բայց կարծում եմ, որ ավելի լավ է մարդն իր հայրենիքում ապրի, իր հայրենիքում «մատաղացու» լինի, ինչպես գրել եմ, քան դրսում՝ «եսիր»: Երբեմն էլ արտագաղթելու պատճառներն ինձ այնքան են վրդովում, որ շատ խիստ եմ արտահայտվում դրանց դեմ, նույնիսկ «խրախուսում» գաղթի ճամփան բռնողին։ Բանաստեղծություններիցս մեկում գրել եմ, թե՛ ցանկանում եմ գնացողին «գաղթացուպ նվիրել»: Հիմա էլ թե՛ գնացողներ կան, թե՛ եկողներ: Չեմ կարող ասել՝ գնացողները շատացել են, թե քչացել, բայց, թերևս, դեռ ժամանակը չէ վերադառնալու: Հիմա անընդհատ ասում են՝ թող բոլորը վերադառնան, թող ուրիշ երկրի փոխարեն գան հայրենիքը շենացնեն: Բայց դա ասելուց, այդպիսի կոչեր անելուց առաջ պիտի լուրջ ուսումնասիրություններ կատարվեն, թե որքան բնակելիներ, որքան աշխատատեղեր ունենք: Այդ մարդիկ որ եկան, պիտի կարողանա՞նք նրանց տեղավորել, աշխատանք տալ: Այդ պատճառով էլ մտածում եմ, որ վերադարձի հորդորները մերկապարանոց ու ժամանակավրեպ են: Երբ այդպես հախուռն խոսում են ու ոգևորված ճառեր ասում, միմիայն սխալմունքն է շահում։
-Վարպե՛տ, ինչի՞ մասին եք գրում հիմա: Կկարդա՞ք Ձեր նոր բանաստեղծություններից մեկը:
-Նոր բանաստեղծություններս վերջերս տպագրվել են «Երկունք» պարբերականում և «Նարցիս» հանդեսում: Կփորձեմ դրանցից դուրս որևէ նոր բան հիշել: Վերնագրված է «Հուսկ հոգենշան».
Երբ անմահական
Հրի փոխարեն
Հոգուդ խորքերից
Հոգոց է բխում,

Հոգոցով մխում՝
Հոգոց ես ծխում
Եվ քո հոգևոր
Հացի փոխարեն
Քո հոգեհացն ես
Հոգոցով թխում:

Զրուցեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ