Արթնացումի ահազանգ

Ռուբեն Սևակը 20-րդ դարասկզբի արևմտահայ նշանավոր բանաստեղծներից է:

Նա ապրում ու ստեղծագործում էր մի ժամանակաշրջանում, երբ հայ ժողովուրդը գտնվում էր ոչ միայն

քաղաքական-սոցիալական ճնշման տակ, այլև կանգնած էր ֆիզիկական բնաջնջման` հայաջնջման սարսափի առաջ:

Ինչպես հայտնի է, այս շրջանում ազգի ողբերգության երգը, ստանում է քաղաքական-սոցիալական բովանդակություն, մինչև անգամ` համամարդկային ընդգրկում:

Ռ. Սևակը, ինչպես իր ժամանակակիցներ Սիամանթոն ու Վարուժանը, հայ ժողովրդի պատմական բախտը դարձնում է պոեզիայի առանցք, դառնում համապարփակ տառապանքի երգիչ, որի խոսքը հնչում է որպես բողոք` առհասարակ բռնակալության, «նորագույն ստրկության», անարդարության և անհավասարության դեմ: Միաժամանակ Սևակի երգը սիրո, պայքարի և ազատության ներբող է, և նպատակ ունի ոչ թե հուսալքելու, այլ զգաստացնելու, արիության ոգի ներարկելու, պայքարի ու ինքնապաշտպանության մղելու սերունդներին` սեփական ուժի և արժանապատվության պայծառ գիտակցմամբ: Այս իմաստով նրա պոեզիան ստանում է ազգային և համամարդկային բովանդակություն:

Բարեբախտաբար, Ռուբեն Սևակի մասին շատ են գրել. լույս են տեսել գրքեր, հրապարակ եկել մենագրություններ, հոդվածներ և այլն (Հ. Օշական, Մ. Պարսամյան, Մ. Թեոլեոլյան, Ա. Սևան, Ե. Պետրոսյան, Գ. Հատիտյան, Ստ. Թոփչյան, Էդ. Ջրբաշյան, Հր. Թամրազյան, Վ. Գաբրիելյան, Հ. Չիլինկիրյան, Վ. Պետրոսյան, Ս. Սրապիոնյան, Գ. Աթանեսյան և ուրիշներ):

Այսպես, Վլադիմիր Կիրակոսյանի «Ռուբեն Սևակ (կյանքը և ստեղծագործությունը)» աշխատությունը գիտական շրջանառության մեջ է դրվել 1972 թվականին և դարձել իր ժամանակի գրականագիտական հայտնությունը:

Գրականագետը գալիս է այն եզրահանգման, որ Ռուբեն Սևակը փառաբանում է մարդու հաղթանակը մահվան նկատմամբ, ստեղծում գեղեցիկի և նյութական իրականության հակադրության դրաման:

Նշենք, որ հետագայում Վ. Կիրակոսյանը կրկին անդրադարձել է Ռ. Սևակին` «մենազրույցի» մեջ մտնելով ներհուն բանաստեղծի հետ: «Մենազրույց նահատակ բանաստեղծի հետ» յուրօրինակ աշխատությունը լույս տեսավ 2005 թվականին: Գիրքը ողողված է գրականագետի անսպառ, անկեղծ սիրով, ջերմությամբ ու նվիրումով դեպի իր սիրելի հեղինակը: Միևնույն ժամանակ, նա ավելի հասուն, խորաթափանց մտքով «զրույցի է բռնվում» բանաստեղծի հետ, վերարժևորում, վերաիմաստավորում է նրա ազգային գաղափարախոսությունը, որ հավերժ արդիական է. «Քեզ համար մեր պատմության գլխավոր դասը միասնական անհրաժեշտությունն է` իբրև համազգային գիտակցություն: Իսկ այդ գիտակցումը ամենից առաջ ինքնաճանաչում է, արժանապատվություն ու հպարտություն: Այդ նպատակով դու ոգեկոչում ես մեր պատմության հերոսական ու փառավոր դրվագները, քաղաքակրթության պատմության մեջ մեր ցեղի հոգևոր ավանդները: Սակայն դա ազգային սնապարծություն չէ … Դա, քո մեկնաբանությամբ, այն ուժն է, որ հազարամյակների ընթացքում պաշտպանել է մեզ ինքնանվաստացման, ազգային թերարժեքության կործանարար բարդույթից, պիտի պաշտպանի այսօր և ապագայում» («Մենազրույց նահատակ բանաստեղծի հետ», Եր., 2005, էջ 50):

Գրականագետ Կիրակոսյանը գնում է հայտնությունների ճանապարհով: Ըստ նրա` «Զանգակնե՜ր, զանգակնե՜ր» հայտնի քերթվածում զանգակների լռությունը խորհրդանշում է «ընդվզումի կարկամած ոգին»: Նա թափանցում է բանաստեղծի տագնապահար եղած ներաշխարհը, որ «արթնացումի ահազանգ» է հնչեցնում, հուսահատության փոխարեն արդար ցասումի ու վրեժխնդրության կիրք բորբոքում:

«Ջարդի խենթը» հերոսը վրիժառության գաղափարատիպն է: Նա պայքարի ու ըմբոստ դիմադրության ոգին է` գալիք սերունդների մարտնչող ոգու պատգամաբեր: Սիամանթոյի, Վարուժանի երգերից տարբեր է Սևակի երգը` «վրիժառու պատգամի անարվեստ ու աներկմիտ անմիջականությամբ»: Գրականագետը գալիս է այն եզրահանգման, որ բանաստեղծի «վերածնության կանխագծումներում» վրեժի ու պայքարի գործնական բարոյականը, սակայն, համածավալ գոյաբանական իմաստ է ստանում անձնազոհության խորհրդով (Նույն տեղում, էջ 113), որ ընդհանրապես առանցքային դեր է խաղում նրա ազգային գաղափարախոսության մեջ. «Ե՞րբ այս ժողովուրդը պիտի սորվի մարդկորեն կատղիլ…Ու իրա՛վ, Մարդկորեն կատղի՜լ»:

Բանասիրական

գիտիտությունների թեկնածու

Նառա ՍԱՐԳՍՅԱՆ

«Ռուբեն Սևակի ստեղծագործությունը Վլադիմիր Կիրակոսյանի գնահատմամբ» (հոդված, հատվածներ)

Մեկնաբանություններ