«Մութ սենյակում սև կատու ենք փնտրում, չտեսնելով դռանը նստած վագրին»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է «Հանրապետություն» կուսակցության նախագահ ԱՐԱՄ Զ. ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

-Ձեր կարծիքով` ընտրությունների մեծ ցիկլի ավարտից հետո ընտրողն իր ակնկալածին հասա՞վ:
-Իհարկե ոչ: Հայաստանի ներկա քաղաքական իրավիճակում անհնարին է, որ ժողովուրդը հասնի իր նպատակներին, որովհետև քաղաքական դաշտը կայացած չէ և չի կատարում պահանջված գործառնությունները:
-Երկու տասնամյակը բավարար ժամանակ չէ՞ր կայանալու համար:
-Քաղաքական ուժերը կայանում են ընտրական գործընթացում` սեփական գաղափարները ներկայացնելով և այդ գաղափարների միջոցով համախոհներ ու համակիրներ ներգրավելով: Սա է քաղաքական գործընթացի կայացման դասական ձևը: Որո՞նք են հիմա Հայաստանի ուժեղ ու ազդեցիկ քաղաքական ուժերը: Նրանք, որոնք շատ փող ու մեծ բիզնես ունեն: Բիզնեսի քաղաքականություն ներթափանցման հետևանքով հասարակության համար արդեն բնական է դարձել, որ ամենահարուստ մարդիկ պարտավոր են երկրում ամենաուժեղ քաղաքական դեմքերը լինել: Հետևաբար ելքը մեկն է` եթե ուզում ենք Հայաստանի Հանրապետությունը որպես պետություն առողջացնել, շատ պարզ քայլեր պետք է անենք: Պետք է տարանջատվեն գործադիր, օրենսդիր ու դատական իշխանությունները, բիզնեսը պետք է տարանջատվի քաղաքականությունից: ՈՒ Հայաստանում ամեն ինչ իր տեղը կընկնի: Անկախ շրջափակումից: Ղարաբաղի հարցի լուծումից:
-Ես համաձայն եմ, որ դա այբուբենն է, ու ամեն ինչ սկսվում է այդտեղ, բայց Հայաստանում ամեն ինչ այդտեղ էլ ավարտվում է։ Ինչո՞ւ:
-Որովհետև ընտրությունների հիմքում ոչ թե ծրագրերի ու գաղափարների մրցակցությունն է, այլ նյութական միջոցների: Վճարում են և ստանում են կուսակիցներ, վճարում են և ստանում են իշխանություն: Վճարում են, և ստանում են արդարություն: Եթե մարդը կարող է կաշառք բաժանելով պատգամավոր ու նախագահ ընտրվել, ինչո՞ւ բժիշկը չի կարող կաշառք վերցնել վիրահատության համար, ինչո՞ւ իրավապահը չի կարող հանցագործին արդարացնել կամ անմեղին դատապարտել: Օրենքը չի գործում, հարգանք չկա պետական կառույցների նկատմամբ, հավատ չկա: Քաղաքացին հարկեր է վճարում, իսկ նրա վճարած հարկերով ապրող պետությունը գործում է նրա դեմ:
-Չինական պարիսպն էլ անցուղիներ ունի, հնարավոր չէ՞ վիճակ փոխել:
-Ոչ միայն հնարավոր է, այլև անհրաժեշտ է, հակառակ դեպքում պետությունն ինքն իրեն ոչնչացնելու է, Հայաստանի Հանրապետությունը գոյություն չի ունենա` թե՛ ժողովրդագրական, թե՛ բարոյահոգեբանական, թե՛ ֆիզիկական առումով: Նախկինում մենք ապրում էինք սովետական մեծ ընտանիքում իր բոլոր դրական և բացասական երևույթներով, հետո անցանք երկրորդ փուլին` անկախացանք և ընտրեցինք ժողովրդավարության ճանապարհը: Բայց մի քանի տարում ժողովրդավարությունը լճանալով` վերածվեց կեղծ ժողովրդավարության. ընտրությունների իմիտացիայի միջոցով պաշտոնները կա՛մ ամեն գնով պահվում են, կա՛մ փոխանցվում իրավահաջորդին: Վաղուց արդեն ժամանակն է երրորդ փուլի` անցում կեղծ ժողովրդավարությունից իրական ժողովրդավարության։ Այլ անցուղի հայկական քաղաքական պարիսպը չունի:
-2008-ը ավարտվեց մարտի 1-ով, 2013-ին բարևեցին-հեռացան, 2018-ին հնարավո՞ր է, որ փակ շրջանակից դուրս գանք:
-2008-ի ընդդիմադիր առաջնորդներին մեղադրում են, որ մարդկանց տարան կրակի բերան, 2013-ի ընդդիմադիր առաջնորդին մեղադրում են, որ առճակատման չգնաց, ո՞րն է լուծումը: Եթե հստակ է, որ գործող իշխանությունն ինքն իրեն ավելի է սիրում, քան երկիրը, մտադիր չէ ոչինչ փոխել, միակ միջոցը հասարակական լայն զանգվածների փողոց դուրս գալն է դառնում: Եվ դա, ի տարբերություն նախորդ ընտրությունների, պետք է արվի ոչ թե հետընտրական փուլում, երբ ամբողջ աշխարհը հորդորում է ընդդիմությանը դատական ճանապարհով լուծել խնդիրը, այլ նախընտրական: Ընդդիմությունը պետք է ճիշտ ախտորոշի իրավիճակը և հստակ ներկայացնի բուժման ճանապարհներն ու լուծումները: Ամենակարևորը այս պարագայում քաղաքական կամքն է, բոլոր խոսքերն արդեն ասված են` լավ կամ վատ. գործել է պետք:
-Քաղաքական էլիտայի փոփոխության անհրաժեշտություն տեսնո՞ւմ եք:
-21-րդ դարը քաղաքականությամբ զբաղվելու նոր մեխանիզմներ չի ստեղծել: Քաղաքականությունը գործընթաց է, հարափոփոխ գործընթաց, քաղաքական դեմքերն էլ ժամանակի մեջ փոխվում են: Բայց միանգամից ոչինչ չի լինում: Ճանապարհ պիտի անցնես, պայքարի փորձ պիտի ունենաս, դո՛ւ պիտի ճանաչես, քե՛զ պիտի ճանաչեն: Քաղաքական դաշտի փոփոխությունը պիտի որոնել ոչ թե անհատների, այլ ստեղծված իրավիճակներից դուրս գալու առաջարկվող լուծումների մեջ: Նոր գաղափարների, հին հարցերի նոր լուծումների: Խնդիրը ոչ թե էլիտայի փոփոխությունն է, այլ գործընթացների ծրագրումը և իրագործումը:
-Հայաստանի Հանրապետությունը սովորաբար իր ներքին հարցերը լուծում է արտաքին ներգործություններով: Արտաքին ազդեցությունները երկիրը դեպի ո՞ւր են տանում:
-Նայած ինչ նկատի ունեք: Ակնհայտ է, որ հետխորհրդային պետություններում կառավարման այս ձևն արդեն կորցնում է իր հենարանը: Թե՛ Սերժ Սարգսյանը, թե՛ Իլհամ Ալիևը մնալու են կեղծ ժողովրդավարությունից իրական ժողովրդավարության անցման փուլում: Նրանք չեն կարողանալու իրենց իրավահաջորդներն ունենալ:
-Ասվածը վերաբերում է նաև Ռուսաստանի՞ն:
-Ռուսաստանին ևս: Ռուսաստանը թե՛ զգուշանում, թե՛ վախենում է ժողովրդի կամքով կատարված որևէ փոփոխությունից, ուստի միշտ աջակցում ու աջակցելու է գործող վարչակարգերի ղեկավարներին: Բավական է, որ տարածաշրջանի որևէ ժողովուրդ իր սեփական կամքը կարողանա արտահայտել և պարտադրել իշխանությանը, որպեսզի Ռուսաստանում նորից կայծից հրդեհ բռնկի, ինչպես արդեն եղել է: Արևմտյան ուժերը տարածաշրջանում ունեն քաղաքական, տնտեսական շահեր, գումարներ են ներդրել և ուզում են շահ ստանալ, նրանց հենց այդ պատճառով պետք է ոչ թե ռիսկային, այլ խաղաղ ու զարգացող տարածաշրջան: Մեզ էլ ձեռնտու է հնարավորինս մեծ գումարներ ներգրավել, որոնք կվերածվեն աշխատատեղերի, նոր ձեռնարկությունների, աղքատության նվազման: Այս առումով տնտեսական-սոցիալական իրավիճակը փոխելու Եվրոպայի ու ԱՄՆ-ի դիրքորոշումները համընկնում են, ժողովրդավարության նրանց մոդելը նախընտրելի է և, իմ կարծիքով, Հայաստանի համար այլընտրանք չունի: ԵՄ-ի հետ ասոցիացման համաձայնագրի ստորագրումով ՀՀ իշխանությունների պարտավորություններն ավելի կխստանան, այդ համաձայնագրի շրջանակներում տնտեսությունը կարող է ավելի ազատականացվել` իրականորեն, և մոնոպոլիաները դաշտից դուրս մղել: Այս շրջանակում մեր ուժերով կարող ենք մեծացնել մեր ռազմական ներուժը, գնելով նոր և արդիական զինտեխնիկա: Այլ երկրներից սեփական քաղաքական նպատակների համար ՀՀ բերված ռազմական հզորությունը որքան անվտանգություն է ապահովում, նույնքան վտանգ է ստեղծում: Տեսեք` ռուսական «Իսկանդեր» հրթիռները Հայաստանում տեղակայող ռուսական իշխանությունները ասում են, որ այն ուղղված չէ Ադրբեջանի դեմ, այլ ուղղված է Թուրքիայի դեմ` իբրև ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրի: Իսկ դա նշանակում է, որ Թուրքիան Հայաստանի մեջ տեսնելու է իրական վտանգ: Մեզ համար ո՞րն է նախընտրելի:
-ՀՀ իշխանությունները պնդում են, որ համագործակցելու են և՛ Եվրամիության, և՛ Եվրասիական միության հետ, ընտրության խնդիր դրված չէ: Մինչդեռ Մաքսային միությունում դիտորդի կարգավիճակի հավակնող ՈՒկրաինային ԵՄ-ն անմիջապես առաջարկեց իր գերակայությունը ճշտել:
-Ես զարմանում եմ ՀՀ իշխանությունների վրա, որ ուզում են ցանկությունը համոզմունք դարձնել, երբեմն այնքան են համոզում, որ հավատում ու հավատացնում են: Համոզում են, որ արտագաղթի տեմպերը վտանգավոր չեն, որ Հայաստանը ակտիվ տնտեսական կյանքով է ապրում, գյուղատնտեսությունը վերելքի մեջ է (կարկուտը չհաշված), բարեկեցությունն աճում է օրեցօր, որ խնդիրը ոչ թե կամ-կամ է, այլ` և-և, գուցե դեռ մեկ այլ միության մեջ էլ կարող են ներգրավվել Աֆրիկայում կամ Ավստրալիայում: Իրականությունը բոլորովին այլ է: Երբ կարդում ես ռուսական որոշ վերլուծական կենտրոնների, պետական պաշտոնյաների վերլուծություններն ու ելույթները Հայաստանի Հանրապետության ու հայերի մասին, համոզվում ես, որ Հայաստանին վերաբերվում են իբրև երրորդ-չորրորդական երկրի, կցորդի, որի կարծիքն առանձնապես կարևոր էլ չէ, կհրամայվի` կկատարվի: Ընտրության խնդիր չկա: Եվրասիական միությունը մեզ ակնհայտ պարտադրում են: Եվրամիություն մենք ենք ուզում մտնել, որովհետև անդամակցելուց հետո մեր թե՛ տնտեսական, թե՛ քաղաքական վիճակը կարող է բարելավվել:
-Նոյեմբերին ստորագրվելո՞ւ է ասոցիացման համաձայնագիրը, թե՞ հերթական անգամ հետաձգվելու է:
-Ես կողմնակից եմ համաձայնագրի ստորագրմանը, բայց համոզված եմ, որ Սերժ Սարգսյանը չի ստորագրելու: Ես տեսնում եմ, թե ռուսական կայսրությունն ինչ ազդեցություն ունի Հայաստանի վրա, դա միայն տնտեսական ու ռազմական չէ, նաև քաղաքական է: Տեսեք` քաղաքական դաշտում ինչ ուժեր են ջատագովում Եվրասիական միությունը: Այդ ուժերն ունեն նյութական ու ֆինանսական լուրջ ռեսուրսներ (օրինակ` ԲՀԿ-ն), ոմանք նաև ընդդիմադիր համբավ (մասնավորապես` ՀԱԿ-ը), նաև ազգայնական հենք (օրինակ` ՀՅԴ-ն): Փաստացի` ներքաղաքական ազդեցիկ ներուժ ունի ռուսական կայսրությունը Հայաստանում: Այն ուժերը, որոնք կողմնակից են ասոցիացման համաձայնագրին, խաչաձև հարվածների տակ են` թե՛ իշխանության, թե՛ թվարկածս ուժերի կողմից: Նաև այս հանգամանքը հաշվի առնելով` Սերժ Սարգսյանը, եթե նույնիսկ ցանկանա էլ ստորագրել, որին խորապես կասկածում եմ, չեմ հավատում, որ կստորագրի համաձայնագիրը:
-Եվրոպան, որ տարածաշրջանում ունի իր շահերը, թեև մշակել ու իրագործում է Արևելյան հարևանության քաղաքականությունը, պիտի ընդունի՞ իր հետ «տունտունիկ» խաղալը:
-Իհարկե չեն հանդուրժելու: Թե՛ Եվրոպան, թե՛ ԱՄՆ-ը հասկանում են, որ Հայաստանի Հանրապետությունը որպես պետություն վաղուց արդեն դուրս է եկել «տունտունիկի» տարիքից և քաղաքական առումով դրան այլ անվանում են տալիս:
-Իսկ ի՞նչ կարող են անել:
-Նրանք ունեն երկու ճանապարհ. առաջին` քաղաքակիրթ աշխարհը իր հիմնական արժեք համարվող ժողովրդավարությունը պիտի աշխատի գերադասել առանձին պետական և որոշ դեպքերում նույնիսկ անձնական շահերից: Ակնհայտ է, որ անզեն, սեփական իրավունքների համար պայքարող ժողովրդին միշտ էլ հնարավոր է ճնշել ինքնաձիգներով ու տանկերով: Ոչ վաղ անցյալում նույն միջազգային հանրությունը համապատասխան իրավիճակներում համապատասխան քաղաքական խողովակներով, ուղղակի և անուղղակի հասկացնում էր տվյալ երկրի իշխանություններին և ուժային կառույցներին, որ ժողովրդավարության դեմ ուժ կիրառողները վերջ ի վերջո պատասխան են տալու առաջադեմ մարդկության ստեղծած միջազգային դատարաններում, ինչի արդյունքում ուժայինները տրված հրամանը չէին կատարում: Օրինակ` մեր հարևան Վրաստանը: Կա երկրորդ տարբերակը. սեփական շահերից ելնելով` աչք փակել քաղաքական գործընթացների վրա, ինչի հետևանքով վերջին ընտրություններում ընդդիմադիր դաշտն էլ, ընտրողն էլ արդեն տեսակետների առումով իրարից չէին տարբերում ԱՊՀ և եվրոպացի դիտորդներին: Իսկ ժողովրդին այլ բան չի մնում, քան արյունալի ապստամբությունը: Օրինակը` այսօրվա Սիրիան:
-Գուցե Եվրոպան ինքնապահպանման այնքան խնդիրներ ունի, որ մենք արդեն «գլոբուսից դո՞ւրս» ենք:
-Իր բազմամյա փորձով Եվրոպան գիտի, որ աշխարհը մի երկար փողոց է, և այդ փողոցում պետք է պահպանել բնակության, երթևեկության, առևտրի, անվտանգության կանոններն ու հավասարակշռությունը: Առճակատմամբ լուծումը որևէ երկրի ձեռնտու չէ: Խնդիրը միայն Հայաստան-Ադրբեջան փոխհարաբերությունները չեն: Պիտի լինի լուծում, որը չի կարող բոլորին բավարարել, բայց ամեն մեկը տարածաշրջանում այդ լուծման համար պետք է վճարի` տեսնելով իր շահը: Տարածաշրջանային կոնֆլիկտներն են, որ Եվրոպայի վերաբերմունքը այլ տարածաշրջաններից տարբերում են: Եթե Վրաստանն ունենար Ադրբեջանի հետ նույն կոնֆլիկտը, ինչ Հայաստանը, Վրաստանում «վարդերի հեղափոխություն» չէր լինի, բայց եթե տարածաշրջանը կեղծ ժողովրդավարությունից չանցնի իրական ժողովրդավարության, չլուծված կոնֆլիկտները ցանկացած պահի կարող են պայթյունի վերածվել:
-«Հանրապետություն» կուսակցությունը ո՞րն է համարում իր անելիքը այս իրավիճակում:
-«Հանրապետություն» կուսակցությունը, անկախ տարբեր գնահատականներից, իր ստեղծման օրից քաղաքական բոլոր գործընթացների ակտիվ մասնակիցն է եղել և հիմնական տոն տվողը, իսկ որտեղ չի եղել, իր բացակայությունը զգացվել է: «Հանրապետություն» կուսակցությունը հասկանում է, որ ինչքան շուտ դուրս գանք այս վիճակից, այնքան լավ երկրի համար: Հասկանում է նաև, որ այս վիճակից դուրս գալու հնարավորությունները, ժամանակից շուտ օգտագործվելու դեպքում, կարող են վարկաբեկվել: Ինչպես վարկաբեկվեց հեղափոխության գաղափարը, վարկաբեկվեց ընդդիմադիր լինելու գաղափարը, կուսակցության ու կուսակցականության գաղափարը: Թվում է` երկրի դժբախտությունը քաղաքական կուսակցություններն են, եթե կուսակցությունները չլինեն, ամեն ինչ իր տեղը կընկնի` քաղաքացիական հասարակության ուժերով: Մութ սենյակում սև կատու ենք փնտրում, չտեսնելով դռանը նստած վագրին: «Հանրապետություն» կուսակցությունը այսուհետ էլ վարելու է բաց, շիտակ քաղաքականություն, քաղաքական ասպարեզում իր խնդիրը համարելով բարոյահոգեբանական մթնոլորտի առողջացումը, համակարգային փոփոխությունը, անկախ պետության ամրապնդումը, ժողովրդավարության կայացումը, մարդու` իբրև բարձրագույն արժեքի գիտակցության արմատավորումը: Մեր ռազմավարությունն ու մարտավարությունը ներդաշնակ են, մենք բաց ենք համագործակցության համար այլ քաղաքական ուժերի հետ, իսկ մեր հիմնական դաշնակից տեսնում ենք ժողովրդին: Մենք համոզված ենք, ուզում ենք, պարտավոր ենք և կարող ենք 21-րդ դարը մերը դարձնել:

Զրուցեց
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ