«Երուսաղեմի հարցի» թաքնված հանգամանքները

Երուսաղեմն Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելու և ամերիկյան դեսպանությունն այնտեղ տեղափոխելու մասին ԱՄՆ-ի նախագահ Դոնալդ Թրամփի դեկտեմբերի 6-ի որոշումը, որն այնպես պայթեցրեց աշխարհը, որ նույնիսկ ԱՄՆ-ի դաշնակիցները և Իսրայելի բազմամյա համակիրները (օրինակ՝ Մեծ Բրիտանիան), ներառյալ ԵՄ-ի ղեկավարությունը, անհանգստացած են և դատապարտում են Սպիտակ տան որոշումը, ծնունդ է առել, բնականաբար, ոչ այսօր, այլ այն ժամանակ, երբ նախագահի փեսա Ջարեդ Քուշներն սկսեց իր «մաքոքային» այցերն Իսրայել (նա հաճախ էր նշվում որպես Թել Ավիվում ԱՄՆ-ի դեսպանի հնարավոր թեկնածու): Սակայն պարզ է, որ ԱՄՆ-ի իշխանություններն սպասում էին, հիմա էլ սպասում են (դեսպան նշանակված Դեյվ Ֆրիդմանն այդպես էլ չի հաստատվել Կոնգրեսի կողմից, չնայած շատ անգամ է երդվել, որ ապրելու է բացառապես Երուսաղեմում) ինչ-որ արմատական հետևանքների, ոչ թե պարզապես մահմեդական աշխարհի վրդովմունքի փոթորկի ու Եվրոպայի և Ռուսաստանի անհանգստության հրապարակային դրսևորումների:
Այնուամենայնիվ, հետաքրքիր են հենց Մուհամեդ մարգարեի ծննդյան օրը Թրամփի ընդունած որոշման ակունքները, ինչպես նաև նրա հայտարարություններից մի քանի օր առաջ ընթացող խորքային իրադարձությունները: Սակայն համաձայնեք, որ արդեն այդ փաստում (Երուսաղեմի մասին խոսելը Մուհամեդի ծննդյան օրը) պարզ երևում է սադրանքը: Հասկանալի է, որ ամեն ինչ չես թվարկի, բայց առավել կարևոր բաները պետք է հիշել: Եվ Երուսաղեմի վերաբերյալ Թրամփի հայտարարությունից, և նույնիսկ Սոչիում Ռուսաստանի, Իրանի և Թուրքիայի նախագահների հանդիպումից շատ առաջ Իրանի ԱԳՆ-ն անակնկալ դիտողություն արեց, որ չնայած ահաբեկիչների դեմ պատերազմի մոտալուտ ավարտին, տարածաշրջանն արդեն նոր պատերազմի շեմին է: Ապա հետևեցին Իրանի պաշտպանության նախարար Ամիր Խաթամիի և Իրանի խորհրդարանի խոսնակ Ալի Լարիջանիի հայտարարությունները: Հիշեցնենք՝ Խաթամին նախազգուշացնում էր, որ չափից ավելի չուրախանան ԻՊ-ի նկատմամբ տարած հաղթանակի կապակցությամբ, քանի որ տարածաշրջանում կան «հիմնախնդիրներ», որոնք նոր պատերազմի սպառնալիք են: Իսկ Լարիջանին, ընդգծելով, որ «ահաբեկչության հարցը տարածաշրջանում չի լուծվել», «մնացած ահաբեկիչները նոր արկածներ են որոնում», ասաց. «Դրա համար էլ կարևոր է ամրապնդել Ռուսաստանի և Իրանի համագործակցությունն անվտանգության ոլորտում»:

Նոյեմբերի 29-ին «Ֆարս նյուզ» գործակալությունը հաղորդեց. «ԶԼՄ-ները հայտնել են, որ իսրայելցի գեներալը պատմել է, որ իսրայելական լրտեսական գործակալությունները պլանավորում են սպանել Իրանի ԻՀՊԿ-ի «Կոդս» ուժերի հրամանատար, գեներալ-մայոր Կասեմ Սոլեյմանիին: Զարմանալիորեն, այդ հաղորդումը համընկավ նախ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Ավիգդոր Լիբերմանի այն հարկադրյալ խոստովանությանը, այն էլ՝ իսրայելական հեռուստատեսությամբ, որ «Սիրիայում իրանցիներ չկան, հակառակ այն բանի, ինչ ասվում է: Այո, կան բազմաթիվ փորձագետներ, խորհրդականներ և այլ մասնագետներ: Իրանն առայժմ ներկա չէ Սիրիայում, ռազմական բազաներ չի ստեղծել, և մեր գլխավոր խնդիրն է կանխարգելել նրա՝ որպես իրական ռազմական ուժի ներկայությունը», երկրորդ, այն բանին, որ Իրաքի սուննիների բարձրաստիճան ներկայացուցիչ, հակաամերիկյան սուննի կամավորների ղեկավարներից մեկը՝ Աբդոլղադեր Հասանին, Իրանի Գերագույն առաջնորդ, այաթոլահ Ալի Խամենեիին նամակ է հղել. «ԻՊ-ի դեմ պատերազմում Ձեր պատմական դիրքորոշումն արդյունավետ էր Իրաքի ժողովրդի համար և Իրանի ու Իրաքի ժողովուրդների բարեկամության ստեղծման հնարավորություն տվեց: Իրանի և Իրաքի միասնությունը դրական ազդեցություն է գործում և՛ տարածաշրջանի, և՛ ամբողջ աշխարհի վրա»:

ԱՄՆ-ում և Իսրայելում ոմանք, հավանաբար, հենց այդ նամակը գնահատեցին որպես արդեն Իրաքի սուննիների «հավատարմության երդում» Իրանի բարձրագույն հոգևորականությանը: Ամերիկացիները հանկարծակի հայտարարեցին սիրիական Ռաքքայից իրենց ավելի քան 400 հատուկջոկատայինների տարհանման մասին: Իհարկե, ամերիկացի զինվորականները հայտարարեցին, որ թվակազմի կրճատումը «կապված է Ռաքքայի ազատագրման հետ»: Նույնքան հանկարծակի դեկտեմբերի 1-ին իրանական կողմը հայտնեց աշխարհին, որ ԱՄՆ-ի ԿՀՎ-ի ղեկավարը նամակ է հղել «Կոդսի» հրամանատար Սոլեյմանիին, երբ վերջինս գտնվում էր Սիրիայում, սակայն իրանցի գեներալը նույնիսկ չի բացել նամակը: «Մեր հրամանատարը չի վերցրել նամակը և հայտարարել է, որ մենք խոսելու որևէ ընդհանուր բան չունենք,- պատմել է Իրանի Գերագույն առաջնորդի շտաբի պետ Մոհամադ Գոլփայեգանին և բարձր գնահատել գեներալ Սոլեյմանիի այդ քայլը,- այդպիսի մարդիկ իրանական հեղափոխության պտուղներն են»: Նշենք, որ ԱՄՆ-ի ԿՀՎ-ն տաք հետքերով ոչ մի կերպ չի մեկնաբանել այդ նամակի մասին իրանական ԶԼՄ-ների «արտահոսքը»: ԿՀՎ-ի արձագանքը հետևել է միայն դեկտեմբերի 3-ին, այսինքն՝ արդեն այն բանից հետո, երբ ամերիկյան ու իսրայելական ԶԼՄ-ները, Սպիտակ տան մատուցումից հետո, սկսեցին հաղորդել շուտով Թրամփի կողմից Երուսաղեմն Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելու մասին: Բերենք նաև ԿՀՎ-ի մեկնաբանությունը այդ նամակի կապակցությամբ: «Ռոյթերսը» հաղորդել է, որ ԿՀՎ-ի ղեկավար Մայք Փոմփեոն գեներալ Սոլեյմանիի անունով նամակ է գրել Իրանի իշխանություններին, որում նախազգուշացրել է Իրաքում ամերիկացի զինվորականների վրա ցանկացած հարձակման համար պատասխանատվության մասին: Փոմփեոյի խոսքով, ինքն այդ նամակը որոշել է գրել այն բանից հետո, երբ Իրանի բարձրաստիճան զինվորականներից մեկը հասկացրել է, որ Իրաքում ամերիկացի զինվորականները կարող են հարձակման ենթարկվել. «Այդ նամակում մենք գրել ենք, որ անձամբ նա և Իրանը պատասխանատվություն կկրեն Իրաքում ամերիկյան շահերի նկատմամբ ցանկացած ոտնձգության համար: ՈՒզում եմ համոզված լինել, որ Իրանում ամեն ինչ առավելագույնս պարզ են հասկացել»: Փոմփեոն նաև խոստովանել է, թե իրեն հայտնի է, որ Սոլեյմանին չի կարդացել այդ սպառնալիքները: «Նամակում ես անհանգստություն էի հայտնել Իրաքում Իրանի սպառնալիքի աճի առիթով, բայց իրանցի գեներալը հրաժարվել էր այն կարդալուց: Անկեղծ ասած, ես վշտացած չեմ»,- ասել է Փոմփեոն պաշտպանության հարցերով հանդիպումներից մեկում:

Այդ տարօրինակ ու հակասական դրվագը, ինչպես նաև իրանական ԶԼՄ-ներում նամակի մասին «արտահոսքի» առնչությամբ ԿՀՎ-ի զսպվածությունը առաջինը համոզեցին, որ շատ ավելի հավաստի է միջադեպի իրանական մեկնաբանությունը: Ահա թե ինչու: Աշխարհին հայտնի է, որ դեռ շատ տարիներ առաջ Սոլեյմանիի գլխավորած իրանական հատուկ ջոկատը զգալիորեն «գզգզել էր» Իրաքում գտնվող ամերիկյան զորքերը, ինչը Կոնգրեսում ելույթի ժամանակ խոստովանել էր նույնիսկ ԱՄՆ-ի նախկին նախագահ Ջորջ Բուշ Կրտսերը: Սոլեյմանիին հիշում է և ԿՀՎ-ի նախկին տնօրեն Դևիդ Փեթրեուսը, որին 2008 թ. փոխանցվել է անձնական ուղերձ. «Գեներալ Փեթրեուս, Դուք պետք է իմանաք, որ ես՝ Կասեմ Սոլեյմանիս, Իրանի քաղաքականության պատասխանատուն եմ Իրաքում, Սիրիայում, Լիբանանում, Գազայում և Աֆղանստանում»: Որոշ տվյալներով, գեներալ-մայոր Սոլեյմանին սեփական գործակալներ ունի հենց ԿՀՎ-ում, և նրա ուղերձներից մեկը հիշյալ Փեթրեուսին հանձնվել է «անսպասելի և անհասկանալի ձևով»՝ ուղիղ վերջինիս աշխատասեղանին: Երկրորդ, տրամաբանորեն դա հիշեցրին և միջազգային հարցերով այաթոլահ Խամենեիի գլխավոր խորհրդական, Իրանի ԱԳ նախկին նախարար Ալի Վելայաթիի երկու հայտարարությունները: Առաջինում նա, դեռ նոյեմբերի 21-ի հեռուստատեսային հարցազրույցում, սիրիացիներին շնորհավորելով Աբու Քեմալի (Ալ Բուքամալի) ազատագրման առթիվ, մտահոգություն հայտնեց «տարածաշրջանում ԻՊ-ը լիովին վերացնելուց հետո նոր, ապակայունացնող դավադրությունների, ահաբեկիչների, հովանավորների և կազմակերպիչների առնչությամբ». «Նրանք (այսինքն՝ ԱՄՆ-ը և ահաբեկիչների մյուս հովանավորները-Ծ.հ.) Մերձավոր Արևելքը փոփոխելու պլանների մասին խոսել են մի քանի տարի առաջ: Նոր Մերձավոր Արևելք ստեղծելու նրանց մտադրության նպատակն է եղել փոփոխել սահմանները և դիմադրությունը թուլացնել այնքան, որ իսրայելական վարչակարգն իրեն անվտանգ և հանգիստ զգա: Այդ պլանը ֆինանսավորել է Սաուդյան Արաբիան, իսկ ոգեշնչողը եղել է Իսրայելը»: Երկրորդ հայտարարության մեջ Վելայաթին, դատապարտելով Սիրիայում բազաները և ռազմական ներկայությունը պահպանելու ԱՄՆ-ի մտադրությունը, կանխատեսում էր այն, ինչն արդեն սկսել է իրականանալ, այսինքն՝ Ռաքքայից ամերիկացիների հեռանալը. «Նրանք պետք է իմանան, որ շուտով վռնդվելու են նաև Ռաքքայից, այնպես, ինչպես կարծում էին, թե կմնան Աբու Քեմալում, բայց որտեղից արդեն վռնդվել են»:

Իրանի ղեկավարությունը և ռազմական հրամանատարությունը ճիշտ էին. ամբողջ տարածաշրջանում նոր պատերազմներ հրահրելու փորձեր են արվել: Դիմենք փաստերին: Եմենում նախկին նախագահ Ալի Աբդալլա Սալեհը, չհասցնելով հրապարակավ հերքել Եմենում պատերազմին իրանական զինվորականների ուղղակի մասնակցության մասին ԱՄՆ-ի, Իսրայելի և Սաուդյան Արաբիայի պնդումները, իսկույն գնաց տեղացի շիա-հուսիների նկատմամբ դավաճանության: Թե ինչ և ինչպես է կատարվել հետագայում, տեղեկությունները ծայրաստիճան հակասական են, բայց դեկտեմբերի 3-ին Սալեհն սպանվեց: Իսկ Իրանն ու եմենցի շիա-հուսիները հայտարարեցին դավադրության խափանման մասին: Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանին Սոչիի հանդիպմանը խնդրում էր, չէ՞, որ ապահովվի Սիրիայի երկնքի փակ ռեժիմը բոլոր երկրների համար, բացի Սիրիայից ու Ռուսաստանից: Եվ ահա դեկտեմբերի 2-ին, երբ Իսրայելը հրթիռային հարձակում կատարեց Դամասկոսի արվարձանի հետազոտական կենտրոնի վրա, «սիրիական ՀՕՊ-ը պատասխան կրակ բացեց և հետ մղելով հարձակումը՝ խոցեց երեք թիրախ»:

Մեր կարծիքով, այդտեղ աշխատել են Սիրիայի ՀՕՊ-ի ուժերից ավելի բարձրակարգ զենիթա-հրթիռային համալիրների (ԶՀՀ) համակարգեր, որոնք հայտնի են նաև որպես հակահրթիռային պաշտպանության (ՀՀՊ) արդյունավետ զենք: Հիմա Սիրիայում կան այդպիսիք՝ C-300-ի և C-400-ի վերափոխված տեսակներ, բայց դրանց հսկողությունն իրականացնում է Ռուսաստանը: Արդյունքը ռազմաճակատ ստեղծելու երկու անհաջող փորձերն են՝ Եմենում և Սիրիայում, Դամասկոսի շրջանում, այսինքն՝ հարավին մոտ, որտեղ Էթ Թանֆի ամերիկյան բազան սիրիական բանակի և շիա կամավորների շրջապատման մեջ է: Առայժմ դեռ հայտնի չէ, թե իրանցի որ բարձրաստիճան զինվորականն է սպառնացել, որ հարձակումներ կլինեն Իրաքում ամերիկացի զինվորականների վրա, բայց, հիշելով ԿՀՎ-ի նախկին տնօրեն Փեթրեուսին գեներալ Սոլեյմանիի ուղերձը, որում «Կոդս»-ի հրամանատարն իրեն Իրաքում Թեհրանի պատասխանատու էր հայտարարել, 100 %-ով կարելի է համոզված լինել, որ խոսքը հենց գեներալ-մայոր Սոլեյմանիի մասին է: Մյուս կողմից, «ամերիկացիներին Ռաքքայից վռնդելու» մասին այաթոլահ Խամենեիի գլխավոր խորհրդականի սպառնալիքը միանգամայն լուրջ է ընդունվել, քանի որ ԱՄՆ-ը այդ քաղաքից հանել է իր ավելի քան 400 հատուկջոկատայիններին: Այսինքն՝ Ռաքքա նահանգում առայժմ նոր պատերազմի հեռանկար չկա:

(շարունակելի)

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ