Լևոն Ներսիսյան՝ մարդ, ով բացում էր ճանապարհներ

Այսօր կլիներ 94 տարեկան

Սա ոչ միայն անհատական հուշ է,

այլ ժամանակի փաստաթուղթ՝

ծնված լսարանների մեջ,

այն մարդկանց ներքին հիշողության մեջ,

ովքեր կլանված էին նրա դասախոսությունների խորությամբ

և ձայնի մտավոր խրոխտությամբ։

Լևոն Ներսիսյանը այն հազվագյուտ մտավորականներից էր,

ում դասախոսությունները վաղուց դուրս էին եկել

լսարանի պատերից։

Նրա խոսքը կրթում էր ոչ միայն գրական գիտելիք,

այլ մտածողություն,

լսելու կարողություն,

տեքստի ներքին շերտերը զգալու մշակույթ։

Այս հիշողությունը ծնվել է

մաթեմատիկայի ֆակուլտետի ուսանողի հայացքից՝

մի մարդու մասին,

ով գրականությունը դասավանդում էր

ոչ որպես առարկա,

այլ որպես կենդանի փորձառություն

և մտածողության ճանապարհ։

Սա սովորական հուշ չէ։

Այն պատկանում է այն ուսանողների ներքին հիշողությանը,

ովքեր նրա դասախոսություններին չեն մասնակցել,

այլ ապրեցրել են դրանք իրենց ներսում։

Լևոն Ներսիսյանի լսարանը տարածք չէր։

Այն վիճակ էր։

Այնտեղ խոսքը չէր հնչում՝

այն ներթափանցում էր,

սթափեցնում զգայությունը

և ստիպում լսել

ոչ թե ականջով,

այլ ամբողջ ներքին լարումով։

Նրա ներկայացումը խորն էր ու արմատական՝

առանց արտաքին թատերականության,

բայց լի ներքին դրամատիզմով։

Խոսքի մեջ կար խրոխտ ուժ՝

ոչ ձայնի բարձրությունից,

այլ մտքի վստահությունից,

բառի նկատմամբ ունեցած

բարոյական պատասխանատվությունից։

ՈՒսանողները նստած չէին լսարանում։

Նրանք ներգրավված էին մի ընթացքի մեջ,

որտեղ գրականությունը դառնում էր

փորձություն,

հանդիպում,

և երբեմն՝ ներսից փոխող ցնցում։

Այս տողերը գրվել են

այդ ներգրավվածության հիշողությամբ,

այդ ձայնի արձագանքով,

որը մինչ օրս

չի լռել։

Ես սովորում էի մաթեմատիկայի ֆակուլտետում։

Թվերի աշխարհը սիրում էի՝

իր մաքրությամբ,

իր ճշգրտությամբ,

իր անսխալական օրենքներով։

Բայց մի օր հասկացա՝

նույնիսկ թվերն են մի կողմ դրվում,

երբ հանդիպում ես մեկին,

ով բացում է ոչ թե դասագիրք,

այլ աշխարհ։

Լևոն Ներսիսյանի լսարանն այդպիսին էր։

Ես հաճախ թողնում էի իմ դասերը,

միայն թե հասցնեմ նստել վերջին շարքում

և լսել նրա ձայնի

առանձնահատուկ հնչողությունը։

Նա գրականության մասին չէր խոսում։

Նա ապրում էր գրականությամբ։

Երբ մեկնաբանում էր մի տող,

թվում էր՝

հեռանում է իրականությունից

և անցնում այն լռության միջով,

որտեղ ծնվում է

արվեստի իրական շունչը։

Ներսիսյանի խոսքը չէր բարձրաձայնվում՝

այն բացվում էր։

Ձայնը մեղմ էր, բայց հաստատուն։

Նա տեսնում էր այն,

ինչ ուրիշները պարզապես անցնում էին էջերով՝

գրողի ներքին շերտերը,

բառերի ստվերներում թաքնված

անլսելի ճշմարտությունները։

Հաճախ մտածում էի՝

եթե հեղինակը ներկա լիներ,

կզարմանար,

թե ինչպես կարելի է այդքան ճշգրիտ լսել

իր մտքի հուշահողմը,

իր դեռ չասված խոսքի շունչը։

Լևոն Ներսիսյանը չէր վերլուծում գրականությունը։

Նա վերաբանում էր այն։

Բացում էր շերտեր,

որոնք երկար սպասել էին,

որ մեկը վերջապես զգա

տողի անտեսանելի դողը։

Ես՝ մաթեմատիկայի ուսանողս,

հասկանում էի,

որ թվերի աշխարհից դուրս

կա մեկ այլ ճշգրտություն՝

խորության,

մտքի,

հոգու ճշգրտություն։

Նրա դասերը դասեր չէին։

Դրանք ապրումներ էին,

որոնք չեն ավարտվում զանգով,

չեն մարում ժամանակի մեջ,

այլ նստում են մարդու ներսում՝

որպես լուռ լույս։

Եվ այսօր, հիշելով այդ լսարանը,

զգում եմ՝

որքան հազվադեպ են մարդիկ,

որոնք չեն անցնում կողքովդ,

այլ աննկատ կերպով

փոխում են կյանքի հունը։

Լևոն Ներսիսյանը հենց այդպիսին էր՝

ուսուցիչ,

ով բացում է ճանապարհ

ոչ միայն գիտելիքի,

այլ դեպի ներսի լույսը,

դեպի ավելի խորը,

ավելի ճշմարիտ,

ավելի մարդկային աշխարհ։

Հուշագրական վկայություն՝

Մարի ԳՐԳՈՋԱՅԱՆ

Հ․Գ․

Շնորհակալություն Հրաչյա Ներսիսյանին՝

այսպիսի արժեքավոր և ժամանակից վեր

ժառանգություն թողնելու համար։

Այսօր շատերը կհիշեն Լևոն Ներսիսյանին։

Կուզեի, որ յուրաքանչյուրդ մի պահ կանգ առնեք այդ հիշողության առաջ

և կիսվեք նրանով՝

մի փոքրիկ հուշ,

մի լսած միտք,

կամ պարզապես երկու բառ,

որոնցով դուք կբնութագրեք նրան։

Մեկնաբանություններ