Մակընթացություն լիալուսնի տակ

Պաթոսը, շոուն և իրականությունն անցյալ շաբաթ շրջապատել էին մեզ` համոզելու, որ անկեղծ են ու հաստատակամ, մինչև վերջ մեզ հետ են մնալու: Պաթոսը կոչված էր հայրենասիրական ջիղը արթնացնել, բայց սղոցում էր: Շոուն պիտի տպավորիչ լիներ ու պատասխաներ տրված ու չտրված հարցերին, բայց հարցեր էր առաջացնում:

Իրականությունը հանգիստ սպասում էր` մեկ է, ոչ ոք իրենից չի փախչի: Մտադրությունների և ուժերի ցուցադրության քաղաքական դեֆիլեն պաշտոնական մասով հասավ միջանկյալ կանգառին ու կշարունակի ընթացքը նույն հաջողությամբ: Սատանա չորոնելով` հասկանանք մանրամասները:
Մարտի 18-ի ընտրություններից 17 օր առաջ` ՌԴ նախագահ, նախագահի թեկնածու Վլադիմիր Պուտինը 2 ամիս ուշացումով Դաշնային ժողովին հղեց ամենամյա ուղերձը: Երկմասանի, ու` բազմիմաստ: Նա ընդունում է, որ ՌԴ-ն պետք է լինի աշխարհի առաջ բաց, դինամիկ զարգացող պետություն, և ընդունում է, որ ՌԴ-ն հետամնաց երկիր է: Ընտրությունից առաջ նա պիտի տնտեսության զարգացման, արդիականացման ու սոցիալական վիճակի բարելավման խոստումներ տար: Լիուլի տվեց: Պաթոսի ու իրականության հետ հարցերը լուծելով` անցավ շոուին` մեծ էկրանի վրա ռազմական նոր տեխնիկայի ցուցադրությանը: Ամեն անգամ շեշտելով, որ աշխարհում ոչ ոք չունի նման զենք: Երկնքում: Երկրի վրա: Ջրի տակ: «Ֆանտաստիկա»` չդիմացավ ու հիացավ ՌԴ նախագահը: Տեխնիկական պարամետրերի հրապարակումից զատ` Պուտինը քաղաքական հայտարարություն արեց` սա պատասխան է. ՌԴ-ն առաջինը պատերազմ չի սկսի: Գերժամանակակից միջուկային զինատեսակները պաշտպանվելու համար են: ՌԴ ռազմական հայեցակարգով` ՌԴ-ի ու դաշնակիցների դեմ միջուկային կամ զանգվածային ոչնչացման այլ զենքի կիրառման դեպքում Մոսկվան միջուկային հարված է հասցնելու: Շոուն ուղղված էր ԱՄՆ-ին ու ԵՄ-ին: Եվրոպան պաշտոնապես չի արձագանքել, միայն հեռախոսել են Մերկելը, Մակրոնը, Թրամփը: ԱՄՆ-ը Պենտագոնի ու պետքարտուղարության մակարդակով պատասխանեց: «Պենտագոնը պատրաստ է դիմակայել ցանկացած սպառնալիքի»` ասաց Դանա ՈՒայթը՝ հավելելով. «ԱՄՆ-ի հակահրթիռային համակարգը երբեք ուղղված չի եղել Ռուսաստանի դեմ, և Ռուսաստանը քաջատեղյակ է»: ԱՄՆ-ը մտադիր չէ փոփոխել իր միջուկային ռազմավարությունը: Պետքարտուղարության խոսնակ Հիզեր Նոյերթը ասաց` Պուտինն ապացուցեց, որ Ռուսաստանը խախտել է գործողության միջին և կարճ շառավղով հրթիռների ոչնչացման համաձայնագրով պարտավորությունները: Նա քննադատեց ՌԴ նախագահի ելույթի անիմացիոն պատկերները. «Իհարկե, տհաճ էր դիտել անիմացիան, որը պատկերում էր միջուկային հարձակում ԱՄՆ-ի դեմ: Մենք դա չենք ընդունում որպես պատասխանատու միջազգային խաղացողի պահվածք»: ՈՒղերձից հետո Վլադիմիր Պուտինը ԱՄՆ-ի NBC-ին տված հարցազրույցում հերքում էր սառը պատերազմի վերսկսման պնդումները, ասելով, որ այդ հրապարակումները ոչ թե վերլուծություն են, այլ քարոզչություն: Սպառազինության մրցավազքի մեղադրանքին ի պատասխան՝ Պուտինն ասում էր, որ առաջին քայլն արել է ԱՄՆ-ը 2002-ին, երբ դուրս եկավ հակահրթիռային պաշտպանության համաձայնագրից: Որո՞նք են Հայաստանի վտանգները: 1-ին ու ակնհայտ իրողությունը. ծանր ժողովրդագրական վիճակում գտնվող Ռուսաստանին պետք են աշխատուժ և այլազգիների միջոցով ժողովրդագրական հարցի լուծում: ԵԱՏՄ-ում ազատ տեղաշարժի կանոնը դրա համար է հնարված` վերաբնակեցնել ռուսական դատարկվող քաղաքներն ու գյուղերը, հատկապես Սիբիրը` ընդդեմ չինական էքսպանսիայի: Եթե Պուտինը կատարում է հետամնացության հաղթահարման խոստումը և կայուն եկամուտով աշխատատեղեր է ապահովում աշխատանքային միգրանտների համար, նրանք ընտանիքներով են տեղափոխվելու Ռուսաստան: 2040-ին Հայաստանում 4 միլիոն հայ ունենալու գերկարևոր ու ռազմավարական հարցի լուծումը դառնում է ապրիորի: Երկրորդ` ովքե՞ր են ՌԴ դաշնակիցները, որոնց պատրաստ է պաշտպանել միջուկային զենքով:

Կա՞ որևէ պետություն, որ ի զորու է Հայաստանի դեմ ատոմային զենք կիրառել: Ոչ միջուկային հարձակման դեպքում Ռուսաստանը ոչինչ չի՞ անի: Երրորդ` չափազանց վտանգավոր չի՞ դառնում ՌԴ-ԱՄՆ ու ԵՄ առճակատումը, և Հայաստանի անդամությունը ՀԱՊԿ-ին, որ մինչև այսօր որևէ պատերազմի չի մասնակցել ու քաղաքական, ոչ թե ռազմական կառույց է` հակառակ ՆԱՏՕ-ի: Մտածել է պետք:

Մարտի 1-ին Անվտանգության խորհրդի նիստում ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը Ցյուրիխյան հայ-թուրքական արձանագրությունները հանեց ՀՀ օրակարգից: Ոչ միջնորդները, ոչ Անկարան պաշտոնապես չեն պատասխանել: Թեթևակի աղմկեցին թուրքական թերթերը` Ermenihaber-ը, «Milliyet»-ը, «Cumhuriyet»-ը, «Hurriyet»-ը, «Yeni Akit»-ը, «Haberler»-ը և մյուսները: Հայաստանի որոշումը որակվում էր շոկ, սկանդալ, պատմում էին 9 տարվա պատմությունն ու կրկնում Թուրքիայի ԱԳՆ-ին` «Չնայած Հայաստանի բացասական դիրքորոշմանը, արձանագրությունները կմնան Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի օրակարգում՝ մինչև տարածաշրջանում նպատակահարմար մթնոլորտ ձևավորվի»։ Բայց դա մինչև մարտի 1-ն էր, հիմա ոչ ոք չգիտի ինչ կլինի: Էրդողանից բացի: Իսկ նրա գլուխը խառն է: «Հայ-թուրքական արձանագրություններին ընթացք չտալով՝ Թուրքիան հերթական անգամ ստորագրեց պատմական սխալի տակ»` ասաց թուրք պատմաբան Թաներ Աքչամը: Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի հայ պատգամավոր Կարո Փայլանը Ստամբուլի նահանգապետարանի կողմից Պոլսո հայոց պատրիարքի ընտրության գործընթացը վերսկսելու ստորագրահավաք նախաձեռնեց: Նա հայտարարեց, որ պատրիարքարանը հայտնվել է «պատանդի» կարգավիճակում: «Պետության հետ մոտ կապեր ունեցող մեկը զբաղեցնում է Պոլսո Հայոց պատրիարքի փոխանորդի պաշտոնը, պետությունն իշխանական վերահսկիչ է նշանակում պատրիարքարանում: Դուք կարող եք Թուրքիայի ներսում նման ճնշում գործադրել հայության նկատմամբ, սակայն աշխարհում 12 մլն հայ կա ու գրեթե բոլորն արմատներով Անատոլիայից են, բոլորն էլ տեր կկանգնեն մեր պատրիարքարանին»` ասաց Փայլանը: «Աթեշյանը չի վայելում աշխարհի հայության հարգանքը: Այս ճգնաժամի լուծման միակ ճանապարհը քվեատուփն է: Այս քաոսը կլուծի միայն ընտրությունը: Կազմակերպեք այդ ընտրությունը, և մենք կլուծենք այս հարցը, որը ճգնաժամային է և հայ համայնքի, և Թուրքիայի համար»` պնդեց նա: Հայ համայնքը Աթեշյանին չի ընդունում ու վախենում է Էրդողանին դեմ գնալ: Թուրքամետ գործիչների պատճառով պառակտված համայնքը ընտրեց ոչ թե դիմադրության ճանապարհը, այլ… Հայ առաքելական եկեղեցուց հեռանալու և մյուս հայկական եկեղեցիներ գնալու: Մի օր իրեն Պոլսո պատրիարք պատկերացնող Աթեշօղլին պատարագ չի կարողանա մատուցել եկեղեցու դատարկության պատճառով: Եկեղեցական դպիր Կարո Գաբրիելյանի շապկազրկման նրա հրամանը կառավարման ծրագիր էր: Բացի Էրդողանի աջակցությունից, Աթեշյանի ձեռքում փող կա, ու դա է հարց լուծում: Մտածե՞լ եք` ու՞մ են պետք հայ-թուրքական հարաբերությունները, եթե Պոլսի հայ համայնքը տրոհվում ու հեռանում է հայությունից: Սա չէ՞ Էրդողանի բուն նպատակը: «Գնդակը» ուր ասես կարող ենք նետել, փաստ է, որ «առոչինչից» առոչինչ էլ մնաց: Խնդիրը հայ-թուրքական կարգավորումն էր ու Ադրբեջանի զինանոցից Թուրքիայի դուրսբերումը: Ցյուրիխը լուծեց բոլոր կողմերի կարճաժամկետ խնդիրներն ու 2010-ին թղթի կտոր էր, բայց 8 տարում ի՞նչ արվեց իրավիճակ փոխելու համար:

Սխալ է խրվել-մնալ մտայնության մեջ, որ հայ-թուրքական կարգավորումը բացառվում է, քանի դեռ Արցախի խնդիրը լուծված չէ: Ինչու՞ պիտի Հայաստանը պաշտպանի թուրք-ադրբեջանական տեսակետը` սեփական տեսակետն առաջ մղելու փոխարեն, երկու պետությունների հարաբերություններում երրորդ պետությունը իրավունք չունի միջամտել: Նրանք առաջադրում են իրենց փաստարկները, Հայաստանը պիտի առաջադրի իր փաստարկները: Փաստացի իր արտաքին քաղաքականության զիգզագների մեջ Հայաստանը հայ-թուրքականի հարցը չկարևորեց` համարելով անհեռանկարային և ստորադասեց այլ հարաբերությունների: Միջնորդների ջանքերն ավելորդ դարձան 2010-ից ՌԴ-ԵՄ հարաբերությունների սրումով և 2013-ին Հայաստանի Մաքսային միությանը, իսկ 2015-ին ԵԱՏՄ-ին անդամակցումով: 2017-ին ԵՄ-ի հետ ստորագրած համաձայնագիրը արտաքին քաղաքականության ինքնուրույնության հնարավորություններ է բացում և պետք է օգտագործել բոլոր շանսերը, ոչ թե սպասել հեռուներում ով ինչ վճիռ կընդունի` իր շահերից ելնելով: Փաստացի` այս պարագայում հայկական սփյուռքը Հայաստանի դեմ խաղաց: Մինչև այսօր էլ ՀՅԴ-ն արտասահմանում սրեր է ճոճում արձանագրությունների դեմ և հրճվանք ապրում, որ «Հայաստանի ղեկավարությունը, Սերժ Սարգսյանը գիտակցեցին, որ այդ արձանագրություններին հայ ժողովուրդը դեմ է ընդհանրապես»` ինչպես ասել է Ֆրանսիայի հայկական կազմակերպությունների համակարգող խորհրդի համանախագահ, ՀՅԴ բյուրոյի անդամ Մուրադ Փափազյանը: Ի՞նչ իրավունք ունի որևէ մեկը հայ ժողովրդի անունից խոսելու` հարցը մի կողմ: Ի՞նչ է պետք, որ սփյուռքում հասկանան` 100 տարին հերիք էր պատասխան քայլերի տրամաբանության անգործունակության մեջ համոզվելու: Հայաստանն ու սփյուռքը պիտի միասնական լինեն ու իրենց սեփական քայլը անեն` օրակարգում ունենալով Արցախի Հանրապետության ճանաչումը: Հետո միայն անդրադառնան հաջորդ քայլերին: Սա է գլխավորը: Սա է ամենացավոտ հարվածը Թուրքիային ու Ադրբեջանին, ոչ թե ամեն տարի ապրիլի 24-ին սպասել-հիասթափվելը, թե ԱՄՆ նախագահը գենոցիդ չասաց կամ ով ինչ ասաց: Դա համազգային տկարամտություն է, ոչ թե Հայաստան-Սփյուռք փոխհարաբերություն կամ դիվանագիտություն: Դատարկ պաթոսի ու սին շոուի մեջ պետք է իրականությունը տեսնել վերջապես:

Կտեսնի՞ այդ իրականությունը Արմեն Սարգսյանը, որ մարտի 1-ին 90 կողմ, 10 դեմ ձայներով 4-րդ նախագահ ընտրվեց և ասաց. «Իմ երկար տարիների գիտելիքը, փորձառությունը և ողջ եռանդը կներդնեմ ՀՀ նախագահի պարտականությունները լիովին կատարելու և լիովին ծառայելու ՀՀ-ին, քաղաքացիներին և մեր ողջ ժողովրդին։ Ակնկալում եմ ձեր աջակցությունը և մասնակցությունը, մեր բոլոր քաղաքացիների աջակցությունը և մասնակցությունը մեր ապագա կարևոր հաղթանակներին»: Չի բացառվում, որ նրա նախագահության 7 տարիներին մամուլը պատեհ-անպատեհ վերադառնա իրավասությունների ու քաղաքացիության հարցին, բայց իր նախագահության իրական բովանդակությունը ինքն է որոշելու: Նա «նախընտրական արշավի» բազում հանդիպումներից հասկացել է` ու՞ր է վերադառնում ու ի՞նչ է սպասում իրեն: Ճակատագիրն էլ նրան դառը անակնկալներ մատուցեց` ընտրության օրը համընկավ մարտի 1-ին, որ արդեն 10 տարի ցավոտ թեմա է Հայաստանում: Կկարողանա՞ նա լուծել իր ձևակերպած խնդիրը` «Փորձելու եմ ամեն ինչ անել՝ դառնալու համար հսկա սփյուռքահայության նախագահ՝ նպատակ ունենալով իրականացնել ազգային միասնականությունը և դարձնել մեր երկիրը մեկ ազգ, մեկ ժողովուրդ, մեկ նախագահ ունեցող ազգ: Փոքր պետություն՝ համաշխարհային ազգ. վստահ եմ, որ եթե մեր քայլերը ճիշտ կատարենք, 21-րդ դարը մերն է լինելու»: Հաստատու՞ն կմնա բանակցելիս «ամեն ինչ պահանջելու» դիրքում:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Պաթոսը, շոուն և իրականությունը միայն իշխանության խնդիրը չեն: Այս իրականության բուն պատասխանատուն հասարակությունն է, մեզնից յուրաքանչյուրը: Ասված է` «Մտածեք էս երկրի մասին», ու քանի դեռ չեք մտածում, իշխանությանն իրավունք եք տալիս իրականությունը պաթոսով ու շոուով փոխարինել: Փախուստն իրականությունից` անտարբերության ու արտագաղթի տեսքով, նույնականության կորուստ է անհատի համար ու ինքնիշխանության կորուստ` պետության համար: Մի սպանեք Մեսրոպ Մաշտոցին` հայոց գրերը չեն ստեղծվել ողբի ու տեղատվության համար: Լուսինը նաև մակընթացություն է Երկիր հղում: Լիալուսնի տակ ոչինչ նոր չէ, բայց նորից է սկսվում յուրաքանչյուրիս կյանքով:
Տեղատվության մեջ ապրած կյանքի մեղավորը մենք ենք ու մակընթացությունից մեր վախը:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ