Ռոհանին առաջարկել է Պուտինին ավելի լուրջ ու կարևոր երկխոսություն

Ցինդաոյում Շանհայի համագործակցության կազմակերպության սամմիթի շրջանակներում բանակցել են ՌԴ ու Իրանի նախագահները: Թեհրանը ՇՀԿ-ում ունի դիտորդի կարգավիճակ, այսինքն` ոչ բոլոր նիստերին է մասնակցում: Թեպետ այս անգամ քննարկվում ու վճռվում էին նաև միջազգային խնդիրներ, որ ուղղակի կապ ունեին Իրանի հետ: Խոսքը Իրանի միջուկային համաձայնագրի ու ԱՄՆ-ի առևտրական քաղաքականության մասին է: Այդ պատճառով, թեպետ ՇՀԿ ձևաչափում երկկողմ բանակցությունները առաջին հայացքից արարողակարգային են, այսօր օգտակար ու ճեղքումային են:

Մի քանի կարևոր պահեր կան: Առաջին` Ցինդաոյի հանդիպումը համընկավ Կանադայում G 7-ի սամմիթի հետ, որի ընթացքում քննարկվում էր իրանական հարցը: Երկրորդ` Ցինդաո այցը Ռոհանիի համար առաջին արտասահմանյան այցն էր Դոնալդ Թրամփի որոշումով Թեհրանի հետ միջուկային համաձայնագրից դուրս գալուց հետո, որ հատուկ իմաստ է հաղորդում Պուտինի հետ բանակցություններում նրա հայտարարություններին: Ի՞նչ էր ասում ՌԴ նախագահը: Պուտինը նշեց, որ Մոսկվան «աջակցում է ՇՀԿ լիիրավ անդամ դառնալու Իրանի ձգտմանը», հատուկ ընդգծեց, որ «մենք հաջողությամբ համագործակցում ենք սիրիական ճգնաժամի հաղթահարման հարցում» և «այստեղ խոսելիք ունենք, որովհետև կան կոնկրետ արդյունքներ»: Ռոհանիի պատասխանները նոր շեշտադրումներ ունեին: «Իրան-Ռուսաստան համագործակցությունը ահաբեկչության և տարբեր արմատական խմբավորումների դեմ պայքարում բավականաչափ հաջողված է և մեր գործակցության դերը շատ ուժեղ ու ազդեցիկ է այս տարածաշրջանում»` ասաց Իրանի նախագահը: Բայց, նրա խոսքով, միջուկային համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալուց հետո «պահանջվում է առավել լուրջ և առավել կարևոր երկխոսություն մեր երկրների միջև»: Ինչպիսի՞:

Նախօրեին Իրանի գերագույն հոգևոր առաջնորդ, այաթոլա Ալի Համենեին կարգադրեց, որ Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպությունը անհապաղ սկսի ուրանի հարստացումը: Համենեին նաև հայտարարեց, որ Թեհրանը չի կարող միաժամանակ պատժամիջոցների ու «միջուկային վերահսկողության» տակ լինել, որ Իրանը սկսել է հետ շրջել իր ոչ վաղ պատմության որոշ էջեր: Ռոհանին հայտնվեց Իրանի նախկին նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադի քննադատության թիրախում, որ իր հաջորդին մեղադրում էր ՄԱԿ-ի ԱԽ բանաձևի ընդունման մեջ Իրանի դեմ միջուկային ծրագրի պատճառով: Հիշեցնում էր բարձրագույն ղեկավարությանը, որ Ռոհանին 16 տարի (1989 -2005) եղել է Ազգային անվտանգության բարձրագույն խորհրդի քարտուղարը և գլխավորել է միջուկային բանակցությունները Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի, Գերմանիայի հետ, որ ձախողվեցին ԱՄՆ-ի ճնշման հետևանքով: Սակայն Ահմադինեժադի նախագահության տարիներին (2005 -2013) ՄԱԿ-ի ԱԽ-ն Իրանի դեմ 6 բանաձև է ընդունել: Այս նախագահը առաջարկում էր, որ իրեն 6 ամիս տան, որ պատժամիջոցների հետևանքները վերացնի, բայց առաջարկը չանցավ, իսկ երկրի բարձրագույն ղեկավարությունը որոշեց գաղտնի բանակցություններ սկսել Օմանի ամերիկացիների հետ: Եվ ահա, Ահմադինեժադի խոսքով` «պատժամիջոցները վերադարձել են», և «մենք մինչև հիմա չգիտենք` ինչ է կատարվել միջուկային բանակցություններում», նույնիսկ «խորհրդարանի անդամներն են առաջվա պես հայտարարում, որ ծանոթ չեն միջուկային համաձայնագրի բովանդակությանը»:

Նախկին նախագահի հիշեցումը Թեհրանի ու Վաշինգտոնի գաղտնի բանակցությունների մասին ակնարկ է, որ որոշակի ուժեր Իրանում հիմա էլ հույս ունեն պատճենել ԱՄՆ-ի նկատմամբ ԿԺԴՀ-ի մարտավարությունն ու ռազմավարությունը, որ ի վերջո իրար բերեց Թրամփին ու Կիմ Չեն Ինին: Բայց դա հնարավոր դարձավ միայն շնորհիվ Ռուսաստանի ու Չինաստանի միասին մշակած «ճանապարհային քարտեզի» (իհարկե, Վաշինգտոնի գործակցությամբ): Իսկ ո՞վ կգրի Իրանի համար «ճանապարհային քարտեզը», եթե ինքը չցանկանա: Երբ վեցյակն ու Թեհրանը միջուկային համաձայնագիրը կնքեցին, Իրանը հայտնվեց պատժամիջոցների հանման էյֆորիայի մեջ և սկսեց մշակել առևտրատնտեսական համագործակցության ընդլայնման սցենարներ: Առաջին հերթին` Արևմուտքի հետ: Բայց երբ Թրամփը հայտարարեց միջուկային գործարքի խզման մասին, ամեն ինչ փլուզվեց: Թեպետ եվրոպական երկրները չեն աջակցում Վաշինգտոնի միակողմանի գործողությունները, ամերիկացիները առաջ են մղում իրենց սցենարը: Դեմ են Ռուսաստանն ու Չինաստանը: Դա, անկասկած, դեռ «ճանապարհային քարտեզ» չէ:

Սակայն ոմանք կարծում են, որ Մոսկվան ու Պեկինը կձգտեն Իրանի հարցը լուծել 5+1 մեխանիզմի շրջանակներում, որտեղ ներառված են ՄԱԿ-ի ԱԽ 5 մշտական անդամները և Գերմանիան, որ մասնակցել է Իրանի համաձայնագրի ստորագրմանը: Իսկ դա խոստանում է նոր ու երկարատև քաղաքական-դիվանագիտական ճակատամարտ: Ահա ինչու է Ռոհանին խոսել Ռուսաստանի հետ «առավել լուրջ ու առավել կարևոր երկխոսության» անհրաժեշտության մասին: Գուցե այդպիսով Թեհրանը պատրաստվում է իր մերձավորարևելյան քաղաքականության որոշ վեկտորների փոփոխության: Տեսնենք:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM

Հ.Գ. Քվեբեկում G 7-ի սամմիթում ԱՄՆ-ի հետ համաձայնությունը չստացվեց, փաստացի G 7-ը դառնում է 6+1 ձևաչափ ու այդ առումով հասկանալի է դառնում, թե ինչու էր Կանադա մեկնելուց առաջ Դոնալդ Թրամփը բարձրացնում Ռուսաստանի վերադարձի հարցը G 7: Թեպետ դա ևս դարձավ տարակարծությունների պատճառ և G 7-ից միայն Իտալիան է կողմ Ռուսաստանի վերադարձին, ավելին` ԵՄ պատժամիջոցները հանելուն: Ֆրանսիան ու Գերմանիան դեմ են: Իսկ ընդհանրապես` Ռուսաստան-Իրան հարաբերություններում բազում անհայտներ կան և այդ անհայտներից է տնտեսական համագործակցության զարգացումը: Իսկ մյուս անհայտը Թուրքիայի դերն է տարածաշրջանում: Հաջորդը` Իսրայել-Իրան հարաբերություններում Ռուսաստանի դերը: ՈՒ` այդպես հավաքվում է երկար քաղաքական մանյակ, որի ամեն մի հատիկի վրա հանգուցվում է տարածաշրջանի մի քանի երկիր:
Ցինդաոյում Պեկինը ձգտում է ուշադրության կենտրոնում պահել անդրսահմանային հարցերը, մասնավորապես` «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախագիծը: Եվ կարևորում է «չարի երեք ուժերի»` ահաբեկչություն, էքստրեմիզմ, անջատողականություն, դեմ պայքարը: Օրակարգում նաև թմրաառևտրի ու կիբեռհանցագործության հարցերն են: 2001-ին ստեղծված ՇՀԿ-ի անդամներ են Չինաստանը, Ռուսաստանը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը, Տաջիկստանը և ՈՒզբեկստանը: 2017-ին անդամակցեցին Հնդկաստանն ու Պակիստանը: Դիտորդի կարգավիճակ ունեն Աֆղանստանը, Բելառուսը, Իրանը, Մոնղոլիան, երկխոսության գործընկերներ են 6 երկրներ, որոնցից մեկը Թուրքիան է:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ