«Ոչ թե ի վնաս Բյուլբյուլօղլու, այլ հօգուտ ՅՈԻՆԵՍԿՕ-ի»

«Իրատեսի» հյուրն է «Ընդդեմ իրավական կամայականության» հասարակական կազմակերպության գործադիր տնօրեն ԼԱՐԻՍԱ ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆԸ:

«ՄԱՐԴԸ ՊԵՏՔ Է ԸՆԴԳՐԿՎԱԾ ԼԻՆԻ ՄԻՋՊԵՏԱԿԱՆ, ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐՈՒՄ»

-Տիկին Լարիսա, «Հաջակցություն ՄԱԿ-ի կանոնադրության՝ ՀՀ ՀԿ-ների կոալիցիան» նախաձեռնել է Փոլադ Բյուլբյուլօղլու՝ ՅՈԻՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր տնօրենի պաշտոնին նշանակումն արգելակելու գործողությունների ծրագիր: Ի՞նչ կարող է անել որևէ երկիր՝ հասարակական կազմակերպության մակարդակով (եթե դա անգամ Հայաստանի նման փոքր ու թույլ լծակներ ունեցող երկիր չէ), ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի նման միջպետական կառույցի ծրագիրը խափանելու առումով:
-Չնայած մենք վերապահումներով ենք վերաբերվում ՀԿ-ներին մեր երկրում, բայց ես ինձ՝ որպես գործիչ, ավելի կայացած եմ զգում հենց այդ դաշտում: Թվում է, թե ՀԿ-ները չունեն առանձնապես մեծ նշանակություն և ազդեցություն քաղաքական որոշումների վրա. այստեղից է գալիս մեր հոռետեսությունը: Բայց իրականում այդպես չէ: Միջազգային և միջպետական կազմակերպությունները տարեցտարի ավելի լայնորեն են բացում դռները ՀԿ-ների առաջ: Եվ դա տեղի է ունենում այն հայեցակարգի ներքո, ըստ որի՝ սկզբում այդ կառույցներում ՀԿ-ների համար սահմանված մասնակցությունն այժմ վերածվել է ընդգրկվածության: Սա ոչ միայն ՀԿ-ների, այլև մարդու ընդգրկվածությունն է փաստում: Մարդը պետք է ընդգրկված լինի միջպետական, միջազգային գործընթացներում: Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի հոդվածներից մեկն այն մասին է, որ ամեն մարդ իրավունք ունի մասնակցելու իր երկրի կառավարման գործընթացին: Սա համարվում է վերին աստիճանի արդիական պահանջ: Եվ հետևելով հենց թեկուզ այդ հորդորին՝ միջպետական կազմակերպությունները ևս կարևոր են համարում ՀԿ-ների կարծիքը: Նրանք համոզված են, որ ՀԿ-ների դիմումները պետք է քննարկվեն, հաշվի առնվեն: Սա դրական բան է, և ես ողջունում եմ:
-Կանոնակարգային դրույթներն ու սահմանումները թողնենք մի կողմ: Կոնկրետ այսօր ի՞նչ կարող է տալ կոալիցիայի նախաձեռնած քայլը: Դուք կարծում եք, որ կարող եք գործնական որևէ արդյունքի՞ հասնել՝ ի վնաս Բյուլբյուլօղլու:
-Այո՛, կարող ենք: Բայց ոչ թե ի վնաս Բյուլբյուլօղլու, այլ հօգուտ ՅՈԻՆԵՍԿՕ-ի: Ես երբեք չեմ դրսևորել հակահայկական կամ հայամետ, հակաադրբեջանական կամ ադրբեջանամետ դիրքորոշում: Գուցե խոսքս շատերին զարմացնի, բայց երբ նայում ենք մեր աշխարհագրական դիրքին, հասկանում ենք, որ միջազգային կառույցների հռչակագրային կետերը, ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը մեզ համար չափազանց կարևոր են, մեր նպատակներին մոտ: Մեր ձգտումները միշտ համընկնում են այն դրական թեզերի հետ, որոնք կան նշածս փաստաթղթերում: Օրինակ՝ դրանցում ասվում է, որ վեճեր միշտ լինում են, բայց պատերազմ չպիտի լինի, վեճերը պիտի լուծվեն միայն խաղաղ ճանապարհով:
-Տիկին Լարիսա, բայց մենք՝ հայերս, հենց այդպես էլ փորձում ենք անել: Դա չի անում Ադրբեջանը, որն այսօր նպատակ ունի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ղեկավարելու: Սա արդեն այն դեպքն է, որ մենք, մեծ հաշվով, պիտի անհանգստանանք աշխարհի՞ համար:
-Ես հենց դա էլ ասում եմ: Մենք գրել ենք նամակ և սկսել այն մտքից, որ պետք չէ մեր նախաձեռնության մեջ փնտրել միտում՝ խարսխված ազգային հողի վրա: Մենք առաջնորդվում ենք ՄԱԿ-ի և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կանոնադրությամբ, նշում, թե ինչ սկզբունքների վրա է հիմնված այդ կառույցների աշխատանքը և այս տեսանկյունից փաստում, որ իրենք վտանգված են Բյուլբյուլօղլու նշանակումով և վտանգում են նաև մեզ, որովհետև մենք բոլորս մարդկության մեկ ընտանիքի անդամներ ենք, ինչպես գրված է հենց այդ ինստիտուտների կանոնագրքերում: ՈՒ մենք ոչ թե մեր ասելիքը ներկայացնում ենք անհիմն, չպատճառաբանված ձևով, այլ երեք մասից բաղկացած փաստարկված նամակով, որում ասվում է, որ Փոլադ Մուռթուզա օղլի Մամեդովը, որը հայտնի է Բյուլբյուլօղլի մականունով, նախկինում ունեցած իր գործունեությամբ և այսօրվա հռետորաբանությամբ չի համապատասխանում այն վեհ նպատակներին և գաղափարներին, որոնք ներառված են թե՛ ՄԱԿ-ի, թե՛ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կանոնադրական կետերում: Մենք նշում ենք, որ երբ նա եղել է մշակույթի նախարար Ադրբեջանում (1988-1991 և 1991-2006 թթ.), այդ ընթացքում եղել են սարսափելի իրողություններ՝ ուղղված մշակույթի, կրթության, հոգևոր արժեք ներկայացնող այլ երևույթների դեմ: Մենք բացատրում ենք, որ մշակութային արժեքներ ոչնչացնող երկրի ներկայացուցիչը չի կարող տնօրինել այն հաստատությունը, որը կոչված է հոգ տանելու և զարգացնելու մշակույթը, կրթությունը, մասնավորապես՝ ազգային փոքրամասնությունների, ժողովուրդների փոքրաթիվ խմբերի մշակույթը: Մենք այնքան չենք շեշտել հայկական թեման, Ջուղայի խաչքարերի ոչնչացման փաստը, որքան նրա իշխանության օրոք կատարված մյուս խայտառակությունները, օրինակ՝ Ադրբեջանի պատվավոր քաղաքացի, հանրահայտ գրող Աքրամ Այլիսիլիի գրքերն այրելու փաստը: Գրքերն այրելու տեսարանը միայն Եվրոպայի համար կարող է հիմք ծառայել՝ զուգահեռներ անցկացնելու Ադրբեջանի ու ֆաշիստական Գերմանիայի միջև: Գերմանիայում այդ բարբարոսությունը կատարվել է 20-րդ դարում, իսկ Ադրբեջանում՝ 21-րդում: Անգամ հուզական փաստի ենք անդրադարձել՝ կապված հանրահայտ երգիչ Մուսլիմ Մագոմաևի հետ: Վերջինս, ի նշան բողոքի, դուրս է եկել այն կառույցից, որում ընդգրկված էր Բյուլբյուլօղլին: Այսինքն՝ մենք Բյուլբյուլօղլու նկատմամբ ներսի բացասական ընկալումն ենք վկայակոչել նաև: Իսկ այդ բացասական ընկալումը դրսևորվել է ոչ թե մի պատահական մարդու, այլ իր սեփական երկրում, ինչպես և Ռուսաստանում, աշխարհում ճանաչված ու ընդունված արվեստագետի կողմից: Շատ ավելի ճանաչված ու ընդունված, քան ինքը՝ Բյուլբյուլօղլին: Եվ մի կարևոր բան էլ ենք նշել. Բյուլբյուլօղլին առաջնորդվում է վարչահրամայական մեթոդներով, ագրեսիվ հռետորաբանությամբ: ՄԱԿ-ի բոլոր դրույթներում կա մի անքննելի նորմ՝ ուժի սպառնալիքի, ուժի կիրառման քարոզչության բացասումը: Իսկ անցյալ տարվա ապրիլյան քառօրյայի օրերին Բյուլբյուլօղլին կոչ է արել բոլոր ադրբեջանցիներին զենքով դուրս գալ և կռվել, մինչև անգամ հայտարարել է, որ ինքն էլ զենք կվերցնի ու կգնա կռվելու: Մենք բերում ենք այդ փաստը, ինչպես և այդ բնույթի մեկ ուրիշը. ՌԴ արտաքին գործոց նախարար Լավրովին «ոչ ցանկալի» հարց ուղղած ադրբեջանցի լրագրողին ազատել են աշխատանքից, և ըստ լրատվության՝ դա արվել է Բյուլբյուլօղլու ցուցումով: ՈՒ այդ դեպքը միակը չէ: Թվարկելով և փաստերով հաստատելով այս բոլոր իրողությունները՝ բացատրում ենք, որ այսպիսի տվյալներով մարդու գտնվելը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ղեկավարի պաշտոնում աբսուրդ է: Մենք սա ենք շեշտադրում և ասում, որ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն իրեն չպիտի վտանգի և խաթարի այն պատկերացումները, որ կան ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մասին՝ տուրք տալով Ադրբեջանի քաղաքական էլիտայի ցանկությանը:

«ԵԹԵ ԻՆՉ-ՈՐ ԲԱՆ ՉԵՆ ԱՐԵԼ ԵՎՐՈՊԱՆ ԿԱՄ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-Ն, ԱՐԴՅՈ՞Ք ՄԵՆՔ ԿԱՐՈՂ ԵՆՔ
ԻՆՔՆԵՐՍ ՄՏՆԵԼ ԱՅԴՊԻՍԻ ՄԵՂՔԻ ՏԱԿ ԵՎ ՉԱՆԵԼ ԱՅՆ, ԻՆՉ ՄԵՐ ՈՒԺԵՐԻ
ՍԱՀՄԱՆՆԵՐՈՒՄ Է»

-Ե՛վ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն, և՛ Եվրոպան շատ լավ տեղյակ են այդ ամենին: Այնպես չէ, որ հայաստանյան ՀԿ-ների կոալիցիայի կազմած նամակից պիտի իմանան Ադրբեջանի ու Բյուլբյուլօղլու նկարագրի մասին, ինչպես և Ջուղայի խաչքարերի ոչնչացման, ինչի առնչությամբ նույն այդ ՅՈԻՆԵՍԿՕ-ն ծպտուն էլ չհանեց: Այսպիսի Եվրոպայից և այսպիսի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ից կարելի՞ է ինչ-որ ադեկվատ վերաբերմունք ակնկալել:
-ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն արձագանքեց Ջուղայի խաչքարերի ոչնչացմանը:
-Ե՞րբ արձագանքեց: Այն ժամանակ, երբ սև գործն արել-վերջացրե՞լ էին:
-ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն փորձեց անգամ մուտք գործել, բայց արգելեցին: Եվ եթե ինչ-որ բան չեն արել Եվրոպան կամ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն, արդյո՞ք մենք կարող ենք ինքներս մտնել այդպիսի մեղքի տակ և չանել այն, ինչ մեր ուժերի սահմաններում է:
-Իհարկե, չենք կարող և պիտի անենք: Բայց ինձ հետաքրքրում է արվող քայլի արդյունավետության ցուցանիշը:
-Եթե քայլ ենք անում, արդյունք լինում է: Մի քանի տարի առաջ կար նպատակ ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրերի եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակը Բրատիսլավայից տեղափոխելու Ստամբուլ: Եվ դա արվելու էր շատ պարզ պատճառով. Թուրքիան մեծ գումար էր տալիս, իսկ ՄԱԿ-ը միշտ գումարների կարիք ունի: Մարդիկ վստահ էին, որ գործարքը պիտի հաջողվի, բայց չհաջողվեց, որովհետև հայաստանյան ՀԿ-ների միավորումը շատ հիմնավոր մի դիմում էր ներկայացրել ՄԱԿ-ին: Դրանից հետո Հայաստան եկավ ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի 1-ին տեղակալը: Նա հանդիպեց ՀԿ-ների ներկայացուցիչների հետ, լսեց նրանց, և գործընթացը կասեցվեց: Մենք պարծենում ենք ու իրավունք ունենք պարծենալու մեր ՀԿ-ների մակարդակով: Իհարկե, չենք խոսում գրանցված բոլոր 6500 ՀԿ-ների մասին: Մենք ընդամենը 22 ՀԿ-ների անունից էինք դիմել ՄԱԿ-ին: Դրանք այն կազմակերպություններն են, որոնք ժամանակին մեկ կամ ավելի ծրագրեր էին իրականացրել ՄԱԿ-ի որևէ հաստատության հետ համատեղ: Այն ժամանակ էլ մեզ թերահավատորեն էին վերաբերվում, մտածում էին, թե ՀԿ-ները ՄԱԿ-ին չեն կարող ինչ-որ բան համոզել: Բայց տեսան, որ այդպես մտածելը սխալ է, որ մենք կարողացանք արդյունքի հասնել: Ես իմ ողջ կյանքում առաջնորդվում եմ հետևյալ կարգախոսով. «Կան բաներ, որ լավ է անել, կան բաներ, որ պետք է անել, և կան բաներ, որ իրավունք չունես չանելու»: ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին մեր դիմումը թելադրված է այս կարգախոսի վերջին մասով: Մենք ուզում ենք ասել, որ հայերի շահերը ոչ թե չեն հակասում են միջազգային հանրության լավագույն նպատակներին, այլ հակառակը՝ խիստ համընկնում են դրանց, և մենք կողմնակից ենք դրանց գործնական կիրառմանը: Այնպես որ, իմ լավատեսությունը երբեք սին չի եղել:

«ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ Է ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿՈՎ ԿԱՏԱՐԵԼ ՀՍՏԱԿ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ»

-Երբ ասում եք, թե կան բաներ, որ իրավունք չունես չանելու, սա չի՞ տարածվում մեր արտաքին գործերի նախարարության վրա. այս կառույցն իրավունք ունի՞ որևէ բան չանելու Բյուլբյուլօղլու նշանակման դեմ:
-Լավ հարց է, շնորհակալությո՛ւն: Ես միշտ կողմնակից եմ, որ մենք՝ որպես ՀԿ ներկայացուցիչներ, պահանջատեր լինենք մեր իշխանության հանդեպ, մի բան, որ անում ենք: Մենք արդեն տեղյակ ենք պահել մեր քայլերի մասին: Մամուլի ասուլիսում պարզ ասել ենք, որ անհրաժեշտ է պետական մակարդակով կատարել հստակ գործողություններ, որոնք կարտահայտեն ոչ միայն հասարակության, այլև իշխանության, պետության նպատակներն ու տրամադրությունները: Մեր պահանջատիրությունը իշխանության հանդեպ, իհարկե, մնում է: Իհարկե, նրանք պիտի քայլ անեն: Բայց ես երբևիցե մեզ կախվածության մեջ չեմ դրել դրանից: ՀԿ-ների կոալիցիան պիտի անի իր գործը, և այդ գործի մի մասն էլ մեր իշխանությունների հանդեպ պահանջատիրությունն է:
-ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում Բյուլբյուլօղլու թեկնածության քննարկման առաջին փուլը ե՞րբ է:
-Ապրիլի վերջին է: Պատահական չէ, որ մենք մամուլի ասուլիս ենք արել մարտի կեսերին: Ցանկացել ենք իրազեկել մնացած ՀԿ-ներին, գրականության, արվեստի գործիչներին, հասարակության շահագրգիռ այլ ներկայացուցիչների: Մենք ուղարկել ենք մեր հավաքական մտքի արգասիք նամակը ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Գուտերեշին: Նույն այդ նամակում նշել ենք, որ նույնպիսի նամակով և դրան կցված ծավալուն նյութերով դիմել ենք ՅՈԻՆԵՍԿՕ-ի խորհրդի անդամ բոլոր պետությունների ներկայացուցիչներին և իրազեկման մեր գործընթացը շարունակելու ենք առհասարակ: Սա էթիկական նորմ է. մենք տեղեկացնում ենք բարձրաստիճան պաշտոնյային մեր գործողությունների մասին, ոչ թե գործում իրենից գաղտնի:
-Ովքե՞ր են ստորագրել նամակի տակ:
-Ստորագրել են «Հաջակցություն ՄԱԿ-ի կանոնադրության՝ ՀՀ ՀԿ-ների կոալիցիայի» անդամ 22 կազմակերպությունների ղեկավարները, ինչպես և այլ ՀԿ-ների ներկայացուցիչներ, արվեստի և գրականության անվանի գործիչներ: Նամակի համառոտ տարբերակը տարածված է սոցցանցերում, և դրա տակ կարող են ստորագրել բոլոր ցանկացողները: Ստորագրահավաքը սահմանափակումներ չունի:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ