Արցախ-Սիրիա-Արցախ. կհամարձակվի՞, արդյոք, «որևէ մեկը» մինչև նոյեմբերի 4-ը մեկ անգամ էլ փորձել մեզ

Այսօր Արցախի մասին խոսակցությունը ես կսկսեմ... Հալեպից: Թող սա ոչ ոքի չզարմացնի: Իմ տեսակետը հայտնի է. համարել և համարում եմ, որ արցախա-ադրբեջանական հակամարտության գոտում իրավիճակի վերջին բոլոր սրումները՝ սկսած 2012 թվականից, կապված են եղել հենց Սիրիայում, մասնավորապես, բազմաչարչար Հալեպում իրադրության զարգացման հետ:

Եվ այսպես, 2016 թ. հոկտեմբերի 8-ին Հալեպի քրիստոնյա աշխարհազորայինները (իսկ նրանք 90-95 տոկոսով մեր հայրենակից սիրիահայերն են) աշխարհով մեկ հայտարարեցին, որ սիրիական բանակի ու քաղաքային աշխարհազորի առաջապահ ջոկատները ազատագրել են Հուվեյջայի շրջանը և վերահսկողության տակ առել Ջանդուլի օկրուգային ավտոմայրուղու մի հատված: «Մենք հյուսիսից ընդհուպ մոտեցել ենք արևելյան թաղամասերին»,- հայտարարում են Հալեպի աշխարհազորայինները: Նրանց տվյալների համաձայն, Հուվեյջայի գրավումից հետո հնարավոր դարձավ շարունակել հարձակումը ահաբեկիչների զավթած Բուստան-ալ-Բաշա թաղամասի վրա: ՈՒզում եմ հիշեցնել, որ Հալեպի հյուսիսում առաջխաղացումն սկսվեց պաղեստինցի փախստականների Հանդարաթի ճամբարի ազատագրումից: Այնուհետև ազատագրվեցին Քինդի հիվանդանոցը (ամենախոշորը Մերձավոր Արևելքում) և Հալեպի մերձակա Շքեյֆի շրջանը:

Նկատենք, որ աշխարհազորի հաղորդագրություններում հիշատակումներ չկան Հալեպում քրիստոնյաների միատեղ բնակության միջնաբերդի՝ հինավուրց պատմական Ժդեյդեի շրջանի մասին: Չկան, որովհետև քրիստոնեաբնակ շրջանն այդպես էլ չի հանձնվել իսլամիստներին, թեև ամբողջ 4 տարի հենց Ժդեյդեով է հաճախ անցել ճակատային գիծը: Բեյթ Ղազալեն Հալեպի ամենահայտնի ու հին շենքերից է, 17-րդ դարի առանձնատուն, որ հարդարել է հայ քանդակագործ Խաչատուր Բալին՝ 1691 թվականին: Այստեղ էլ գտնվել է հայկական դպրոցը, այն նույն դպրոցը, որի վրա իրենց մաղձը թափեցին «Իսլամական պետության» և «Ջեբհաթ ան-Նուսրայի ահաբեկիչները, թեև, ես համոզված եմ, իրենց գազանություններով հետ չէին մնում նաև, այսպես կոչված, «չափավոր ընդդիմության» զինյալները: Իսկ յուրօրինակ «հայկական թաղամասը» Ժդեյդեի ներսում դարերի ընթացքում տարածվեց Սալիբե փողոցի մեր հայկական եկեղեցու՝ Քառասուն նահատակաց տաճարի շուրջը, որի մասին առաջին վկայությունները գալիս են 1476 թվականից: Այստեղ էլ են ներխուժել սրիկա ահաբեկիչները, տեղեկություններ էին տարածվել, որ մի անգամ նրանց հաջողվել էր նաև պղծել եկեղեցին: Պատերազմը հանգեցրել է այն բանին, որ շատ քրիստոնյաներ, այդ թվում՝ հայեր, հեռացել են Ժդեյդեից, բայց թաղամասը ոչ մի օր չի հանձնվել իսլամիստներին: Չէ՞ որ Սիրիայի թե՛ հայկական, թե՛ արաբական աղբյուրները տարիներ շարունակ հայտարարել են, որ այնտեղ, ուր պաշտպանության են կանգնած հայերը, արմատականները առաջ շարժվել չեն կարողանում, որ հայերը միայն ամենածայրահեղ դեպքերում են ընկրկում:

Սակայն չենք նսեմացնի նաև քրիստոնեական մյուս աշխարհազորերի (ասորական, նույնիսկ հունական) դերը: Իրականում Ժդեյդե թաղամասը մշակույթների ու դավանանքների մի հարուստ բազմազանություն է՝ հայ առաքելական, սիրիական ուղղափառ, հունական ուղղափառ, ասորա-խալդական ուղղափառ, մարոնական, կաթոլիկ և այլն: Եվ արդեն առնվազն 2012 թ. վերջերից հայտնի է, որ Հալեպի հայերից հետո զենք են վերցրել նաև մյուս քրիստոնյաները: Չեմ թաքցնի՝ քրիստոնյա աշխարհազորայինները երկար ժամանակ համագործակցել են Հալեպի քրդական Շեյխ Մաքսուդ թաղամասի քուրդ աշխարհազորայինների հետ:

Ճիշտ է, քրդերն անհուսալի դաշնակիցներ են, և մենք արդեն տեղեկացրել ենք, որ այս տարվա օգոստոսի վերջին Շեյխ Մաքսուդի քրդական աշխարհազորը գնաց դավաճանության ուղիով` Հասեկեի իրադարձություններից հետո շրջափակելով Կաստելլոյի մայրուղին, խոչընդոտելով կառավարական զինված ուժերի ու քրիստոնյա աշխարհազորայինների համար կատարվող մատակարարումներին Հալեպի արևմտյան մասում: Իսկ երբ ահաբեկչական խմբավորումներից մեկը՝ Հարաքաթ Նուր-ադ-Դին Զենգին, մատակարարման միջանցք բացեց Շեյխ Մաքսուդի քրդերի համար, պարզ դարձավ, որ զուտ սեփական նպատակներին հասնելու համար քրդերը չեն խորշում համագործակցելուց իսլամիստների հետ: Սակայն թուրքերի ներխուժումը Հյուսիսային Սիրիա քրդերին էլ է ստիպել վերադառնալու սիրիական բանակի, քրիստոնյա աշխարհազորայինների և լիբանանյան «Հըզբոլլահ» կուսակցության շիա կամավորականների և պաղեստինյան «Ալ-Քուդս» խմբի հետ համագործակցության հուն, որոնց գործողությունների շնորհիվ Հալեպի ճակատամարտը սկսում է տրամաբանական ավարտին մոտենալ՝ քաղաքը մաքրվում է ահաբեկիչներից: Համենայն դեպս, հոկտեմբերի 8-ին, սիրիական և ռուսական զինվորականների հաղորդումների համաձայն, Սիրիայի բանակն ու Հալեպի աշխարհազորայինները վերականգնել են իրենց դիրքերը Կաստելլոյի մայրուղում: Իսլամիստ ահաբեկիչները, այսպես ասած, «կաթսայում» են, և մենք գիտենք, որ «կաթսայում» են նաև զինված ուժերի և հատուկ ծառայությունների մեծ թվով «հրահանգիչներ» ու «խորհրդականներ» Արևմուտքի երկրներից՝ գլխավորապես ԱՄՆ-ից, Թուրքիայից, Իսրայելից, Սաուդյան Արաբիայից, Կատարից և «արևմտյան կոալիցիայի» այլ երկրներից:

Հիշեցնենք, որ սեպտեմբերին «արևմտյան համակարգողների» ու «չափավոր ընդդիմության» հրահանգիչների, իսկ իրականում հենց Հալեպի շրջանի ահաբեկիչների տեղաբաշխման վայրերին Միջերկրական ծովի ջրատարածքից «ԽՈսՌոՐ-ծԽ» թևավոր հրթիռներով ռուսական նավատորմի հարվածների հետևանքով ոչնչացվեց վերոհիշյալ պետությունների հետախուզական ծառայությունների 30-ից ավելի սպա: Եվ զուր չէ, որ հոկտեմբերի 8-ին «որոշ ուժեր» շարժական ԶՀՀ-ով վերստին հրթիռակոծեցին ռուսական ևս մեկ Mu-8 ուղղաթիռ, որը մարդասիրական օգնություն էր փոխադրում, ճիշտ է, ոչ թե Հալեպ, այլ Համայի նահանգ: Թե այդ ինչ «որոշ ուժեր» են, կարծում եմ՝ քաջ հայտնի է. կեղտոտ աշխատանքը ԱՄՆ-ի հատուկ ծառայություններն ու նրանց դաշնակիցները միշտ էլ հանձնարարում են կամ «ԻՊ»-ին, կամ «Ջեբհաթ ան-Նուսրա»-ին, կամ էլ մի երրորդ խմբավորում ներկայացնող անձանց: Այս անգամ, ի տարբերություն օգոստոսի 1-ի համանման գործողության, ռուսական մարդասիրական ուղղաթիռը չխփվեց. օդաչուները կարողացան խույս տալ հրթիռներից:

Ինչի՞ համար է նման նախաբանը, կհարցնի ընթերցողը, եթե խոսքը Արցախին է վերաբերելու: Նախ, որ բոլորս հասկանանք, թե որքանով ամերիկացիների խոսքը գործից չի տարբերվում: Զգուշացնում էր, չէ՞, ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտի խոսնակ, ծովակալ Ջոն Քիրբին, թե, իբր, քանի որ ռուսները Սիրիայում զիջումների չեն գնում, ապա նոր գրոհներ կլինեն ռուսական ավիացիայի վրա, կլինեն «սպանվածների ոսկորներով լցված պարկեր» և այլն: Խնդրեմ, վերսկսել են կրակոցները ռուսական ինքնաթիռների վրա, այն էլ՝ մարդասիրական առաքելություն իրականացնող: Դա հասկանալի է, մարտական ինքնաթիռների գնդակոծումը իրենց վրա թանկ կնստի, ի պատասխան կհետևի մահաբեր փոթորիկ, ինքնաթիռների մասին էլ ավելորդ է խոսել: Օրինակ, սիրիական բանակի և աշխարհազորայինների շատ հաջողություններ Հալեպում կապված են այն բանի հետ, որ հենց ի հայտ էին գալիս ահաբեկիչների կուտակումներ, և հասկանալի էր դառնում նրանց հակահարձակման մտադրությունը, անմիջապես գործի էին անցնում ռուս և սիրիացի մարտական օդաչուները: Երկրորդ՝ երևի քչերն են նկատել, որ ԱՄՆ-ը ուժեղացրեց ճնշումը Ռուսաստանի և Իրանի վրա, պահանջելով Հալեպում դադարեցնել ռազմական գործողություններն ընդդեմ իսլամիստների, հենց այն բանից հետո, երբ ապրիլին ադրբեջանցիները Արցախում փորձեցին վերսկսել լայնամասշտաբ պատերազմը:

Անհնար է, իհարկե, մեկ հոդվածում ներկայացնել բոլոր նրբերանգները, բայց կարևոր է այն, որ Արցախում ապրիլյան ռազմական գործողություններից հետո Ռուսաստանն ու Իրանը հիմնական ուշադրությունը կենտրոնացրին Սիրիայի հարցում Թուրքիային չեզոքացնելու վրա, իսկ դա երբեմն հանգեցնում էր ամենատարօրինակ դրսևորումների, օրինակ, Թուրքիայի կառավարության կազմից «ԱՄՆ-ի մարդու»՝ Ահմեդ Դավութօղլուի պաշտոնանկմանը: Երրորդ՝ Հալեպում Ռուսաստանի ու Սիրիայի ավիացիայի գործողությունների հետ են կապված հենց Հայաստանի ամերիկամետ ուժերի փորձերը՝ քարոզչական աշխատանք ծավալելու ընդդեմ Ռուսաստանի, թե, իբր, «ռուսները ռմբակոծել են հայկական թաղամասը», և կան զոհեր ու վիրավորներ: Ցանկացած ընթերցող կարող էր տեսնել վերը բերված տեղեկանքից, և հատկապես Հալեպի քրիստոնեական աշխարհազորից ստացված և ոչ թե սիրիական բանակի շտաբից, որ ռազմական գործողություններն ընթացել են Հալեպի որ թաղամասում ասես, բայց միայն ոչ քրիստոնեական Ժդեյդեում: Այսինքն, այն, ինչ մեր ամերիկամետ գործիչները ներկայացնում են որպես «ռուսական ռմբակոծություն», իրականում եղել է գնդակոծություն ցամաքից: Ճիշտ նույն կերպ, քրիստոնեական թաղամասի գնդակոծություններից մեկ շաբաթ-տասն օր առաջ դարձյալ «որոշ ուժեր» ցամաքից հրետակոծեցին ՄԱԿ-ի մարդասիրական շարասյունը, որն ուղևորվում էր Հալեպից հյուսիս ընկած շրջաններից մեկը: Այն ժամանակ էլ ամերիկացիներն ուղղակիորեն նետվեցին մեղադրելու Ռուսաստանին՝ «սադրանքների դիմելու համար»: Այս ամենի նպատակն է օգնել ԱՄՆ-ին ու նրա դաշնակիցներին Սիրիայի երկնքում չարագույժ «անթռիչք գոտու» սահմանման միջոցով Սիրիայում «Լիբիա-2» ծրագրի իրականացման հարցում, ընդ որում` ամերիկացիներն ուզում են, որ դա վերաբերի միայն Սիրիայի ու Ռուսաստանի ռազմական ավիացիային, իսկ «արևմուտքցիներն» ու նրանց արբանյակները թռչեն ու ռմբակոծեն: Ո՞Ւմ: Հասկանալի է նաև առանց ապացույցների, առանց խորամիտ բացատրությունների:

Բայց եթե սիրիական բանակին հաջողվի աշխարհազորայինների, շիա կամավորականների և ռուսական ռազմատիեզերական ուժերի (ՌՏՈՒ) օգնությամբ Հալեպը լրիվ մաքրել ահաբեկիչներից և, այդպիսով, ճանապարհ հարթել դեպի սիրիա-թուրքական սահման, ապա մեր մեջ միանգամայն օրինաչափորեն պետք է երկյուղներ ծնվեն. իսկ եթե հանկարծ ԱՄՆ-ը, ինչպես ապրիլին, նորից որոշի Սիրիայի նախագահ Բաշար Ասադի դաշնակիցների ուշադրությունը շեղել Անդրկովկասում մի որևէ սադրանքո՞վ: Ահա, օրինակ, մի երկու օր առաջ Աբխազիայի պաշտոնական ներկայացուցիչները համաշխարհային հանրությանը տեղյակ պահեցին, որ Վրաստանի հետ Ժնևում ընթացող հաշտության բանակցությունները ձախողման եզրին են: Այլ հարց է, որ բոլորը հիանալի հասկանում են՝ հազիվ թե այդտեղ հնարավոր լինի պատերազմ կամ նույնիսկ «քառօրյա բախման» նման մի բան, որովհետև Աբխազիայում պաշտոնապես և օրինականորեն տեղակայված են թե՛ ռուսական ռազմական բազա, թե՛ ռուսական դեսանտային զորքերի հարվածային ստորաբաժանումներ: Այնպես որ, 99,99 տոկոսով բացառված է սահմանադրական կարգի վերականգնման պատրվակով 2008 թ. օգոստոսյան պատերազմի նման վրացական գործողության կրկնությունը՝ լինի Աբխազիայի, թե Հարավային Օսիայի դեմ: Եվ այն ժամանակ նորից մեջտեղում կմնան միայն Արցախը և այն հարցը, թե ինչն է եղել «պատահական» և ինչը՝ ոչ պատահական հենց արցախյան խնդրի կապակցությամբ շահագրգիռ կողմերի բոլոր վերջին հայտարարություններում:

(շարունակելի)

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ