Պուտինը Ռուսաստանն է. չկա Պուտինը` չկա Ռուսաստանը

Մինչև նախագահական ընտրությունները Ռուսաստանում, որ մարտի 18-ին է նշանակված, մնացել է համարյա երկու ամիս: Հիմնական թեկնածուներն արդեն հայտնի են: Գործող նախագահը լուրջ մրցակիցներ չունի և սպասվում է նրա վստահ հաղթանակը:

Սահմանադրությունն արգելում է նախագահին երեք ժամկետ անընդմեջ պաշտոնավարել: Եթե Պուտինը հաղթի ընտրություններում, երկիրը կգլխավորի չորրորդ ու վերջին անգամ` մինչև 2024-ը: Նախագահական ընտրություններում իրական մրցակցություն չի լինելու: Հենց այդ պատճառով «հանգիստ ընտրությունները» ունեն իրենց ռիսկերը: Հակակառավարական ընդդիմության ղեկավար Ալեքսեյ Նավալնուն թույլ չտվեցին ընտրություններին մասնակցել: Նավալնու շտաբը բողոքական շարժում է ձևավորում, որ կարող է հանգեցնել փոփոխությունների ներքին քաղաքականության մեջ: Փորձագետները նշում են նաև կառավարական շրջանակներում պայքարի սրման հնարավորությունը Պուտինի իրավահաջորդի համար, երբ նա սկսի չորրորդ ժամկետով պաշտոնավարել: 2017-ի մարտին ու հունիսին Նավալնին Մոսկվայում ու մյուս քաղաքներում կազմակերպեց մասշտաբային հակակառավարական ցույցեր` ցույց տալով, որ իրեն աջակցում են քաղաքային միջին դասն ու երիտասարդները: Նա ռեգիոններում ստեղծեց նախընտրական շտաբներ` ամրապնդելով իր դիրքերը: ԿԸՀ-ն դեկտեմբերին հրաժարվեց գրանցել Նավալնու թեկնածությունը դատվածության պատճառով: Հունվարի 22-ին դատարանի որոշումով փակվեց հիմնադրամներից մեկը, որ աջակցում էր Նավալնու գործունեությանը: Եթե ընդդիմադիրը մասնակցեր ընտրություններին, որոշ գնահատականներով, կհավաքեր առավելագույնը 10 %: Չնայած նա Պուտինի համար ռեալ սպառնալիք չէ, միևնույն է, ընտրություններին մոտ չթողեցին, այսինքն` դա քաղաքական որոշում էր:

Նավալնու շտաբը նախագահական ընտրությունները բոյկոտելու կոչ է անում և ծրագրում է բողոքի ցույցեր անել: Այդ պատճառով Պուտինի վարչակարգը չափազանց շահագրգռված է առավելագույն թվով ձայներ ստանալու մեջ: Քանի որ ընտրությունները մրցակցային չեն, իշխանությունն ուզում է իր ճիշտ լինելն ու վստահություն ունենալն ապացուցել հավաքած ձայներով: Կրեմլը ձգտում է 70 % հաղթանակի 70 % մասնակցության դեպքում: Ռեգիոնալ իշխանություններին հրահանգված է մասնակցությունը մեծացնել ընտրատեղամասերում տարատեսակ միջոցառումների կազմակերպմամբ: Ինչպես նախկինում` Պուտինը նախընտրական բանավեճերին չի մասնակցում` իր և մյուս թեկնածուների միջև ջրբաժանի գիծ քաշելով: Նա ընդգծում է իր հատուկ կարգավիճակը: Պուտինի շտաբն օգտագործում է իր վերահսկողության տակ գտնվող կենտրոնական ԶԼՄ-ները` սեփական հանրայնացման համար: Փորձագետները համարում են, որ քվեարկությունը մասնակցել կպարտադրվի և պետական ընկերությունների աշխատակիցներին:

Պուտինն առաջին անգամ նախագահ դարձավ 2000-ին: 2008-ին նա, սահմանադրական սահմանափակումների պատճառով, անցավ վարչապետի պաշտոնին, իսկ 2012-ին վերադարձավ Կրեմլ: Շատ քաղաքագետների կարծիքով` չորրորդ ժամկետից հետո Պուտինը նախագահ կմնա` Սահմանադրությունը փոխելով կամ կսահմանի նոր պաշտոն, որի լիազորությունները կգերակայեն նախագահի լիազորություններին: Որոշ փորձագետներ, հակառակը, համարում են, որ ընտրություններից հետո կսրվի իրավահաջորդի համար պայքարը և Պուտինը կվերածվի «կաղ բադիկի»: Գուցե հիմա հենց խաղաղությունն է փոթորկից առաջ:

Ռյոսուկե ԷՆԴՈ, Սանկեյ Սիմբուն, Ճապոնիա

Հ.Գ. Սա ճապոնական տեսակետն է: Մակերեսային` առանց ներքաղաքական ու արտաքին քաղաքական, տնտեսական իրավիճակի գնահատականի, սոսկ իրավիճակն արձանագրող, ու` թեթևակի կանխատեսումով: Կա եվրոպականը` Անդրեաս Ռյոշը Neue Zürcher Zeitung-ում գրում է, որ ՌԴ նախագահը կառավարում է այնքան, որքան սովետական «հավերժ» ղեկավար Լեոնիդ Բրեժնևը և ցանկանում է ևս 6 տարի մնալ իշխանության: Սակայն չի կարողանում ելք գտնել փակուղուց, ուր ինքն է մտցրել երկիրը: Ռուսական էլիտայի նյարդայնությունը շարունակում է մեծանալ: Եվ խոսքը ոչ թե մարտի 18-ին նշանակված նախագահական ընտրությունների մասին է, այլ` ԱՄՆ-ի հունվարի 29-ին սպասվող հակառուսական նոր պատժամիջոցների, որ մի կողմից ուղղված են ռուսական հատուկ ծառայությունների հետ շփումներ ունեցող բիզնեսմենների, մյուս կողմից` Վաշինգտոնը ծրագրում է քաղաքական էլիտայում կապեր ունեցող օլիգարխներին ներառել «սև ցուցակում», որ հետո ապագա պատժամիջոցների հիմք կդառնա: ԱՄՆ-ի օրենքը թիրախ է ընտրում Ռուսաստանի թույլ տեղը` հակասությունը. Ռուսաստանի ազդեցիկ ներկայացուցիչները մեղադրում են Արևմուտքին անբարո ու նենգ լինելու մեջ, բայց դեմ չեն նրա հետ բիզնես անել, գումարներն արտասահմանյան օֆշորներում պահել, երեխաներին ուսման ուղարկել արևմտյան դպրոցներ և վայելել ամերիկյան մեծ քաղաքների բոլոր առավելությունները:

Այդ երկակի կյանքը հիմա սպառնալիքի տակ է: Այդ սպառնալիքի համեմատությամբ` նախագահի մարտյան ընտրությունները հաճելի զբոսանք են: Պարզ է, որ Պուտինը վերընտրվելու է: Նրա հիմնական թշնամին ոչ թե ընտրությունների բազմաթիվ ընդդիմախոսներն են, այլ ռուսների ապատիան, որ կարող է հանգեցնել ցածր մասնակցության: Եթե ժողովրդավարության պայմաններում վերընտրությունն ուժեղացնում է քաղաքական գործչի դիրքերը, Պուտինն այդ ակնկալիքը չի կարող ունենալ: Կրեմլի Անդրեևյան սրահում նրա պաշտոնակալության արարողությանը հավաքվածները հստակ հասկանում են, որ նրա ժամացույցը միացված է: Ինչ կլինի չորրորդ ժամկետից հետո, ոչ ոք չգիտի: Որ իր ժամացույցը միացված է, Պուտինը բոլորից լավ գիտի: Նա 18 տարի իշխանություն է` ներառյալ փոխատեղումը Դմիտրի Մեդվեդևի հետ, երբ 2008-2012-ին վարչապետ էր: Նա արդեն անցել է սովետական ղեկավար Լեոնիդ Բրեժնևի ռեկորդը, որ միանշանակ գնահատականներ չի ստանում: Բրեժնևը մինչև այսօր սովետական կայունության ոսկի դարաշրջանի խորհրդանիշն է, բայց նրա անունը կապվում է և ստագնացիայի ու բարեփոխումներ անելու ֆատալ անկարողության հետ:

Պուտինի հանրաճանաչությունը չի քողարկում փաստը, որ նրա երրորդ ժամկետի հաշվեկշիռը տխուր տեսք ունի` «առատության տարիներն» անցյալում են, տնտեսությունը կաթվածահար է: Եթե 2008-ին Պուտինը կարող էր ցույց տալ աճի տպավորիչ ցուցանիշներ` միջինը 7 %, այդ ժամանակներից Ռուսաստանը 2 ռեցեսիա է վերապրել և զիջում է մյուս զարգացող տնտեսություններին: Այդ խնդիրը քաղաքական սրություն է ստանում, որովհետև աճում է աղքատության ցուցանիշը: 2014-ից կրճատվում են բնակչության ռեալ եկամուտները, պրոբլեմի արմատները հիմնականում տնտեսության կառուցվածքային թուլության մեջ են: Դա ստիպեց Պուտինին փոխել իր իշխանության հիմքերը: 2000-ին կնքված իշխանության հետ հասարակական լուռ համաձայնությունը` հրաժարվել քաղաքական ազատություններից բարեկեցության աճի փոխարեն, այլևս չի աշխատում: Իշխանությունը դա փոխհատուցում է բարձրագոչ ծայրահեղ ազգայնականությամբ, որ հագեցնում է գերտերության կարգավիճակը վերադարձնելու ռուսական կարոտը: Եթե հավատանք Կրեմլի քարոզչությանը, որ անընդհատ տենդում է, Ռուսաստանը բոլոր կողմերից շրջապատված է թշնամիներով, միաժամանակ` Արևմուտքի դեկադանսի, ուկրաինական ֆաշիզմի ու իսլամիզմի տեսքով քաղցկեղի դեմ պայքարի միջնաբերդն է: Այդ կոպիտ խառնուրդը Պուտինին հաջողություն է բերում: «Սրբազան» Ղրիմի հընթացս անեքսիան նրան համարյա ազգային փրկչի կարգավիճակ տվեց, ռազմական հաջողությունները Սիրիայում, Թուրքիայի հետ հակաարևմտյան դաշինքի և սենսացիոն հաքերային հարձակումները ԱՄՆ-ում, կարծես թե, տնեցիներին համոզում են, որ Ռուսաստանը նորից գերտերություն է դառնում:

Պուտինի Ռուսաստանը նույն սպառնալիքների առաջ է, որոնց երկիրը բախվեց Բրեժնևի դարաշրջանում` այն ժամանակ ԽՍՀՄ-ը գերագնահատեց իր հնարավորությունները` ուռճացնելով ռազմական բյուջեն: Ներկա Ռուսաստանում ռազմական ոլորտի պատճառով կրճատվում է առողջապահության ու կրթության ֆինանսավորումը: Աջակցությունը Պուտինին քողարկում է փաստը, որ նրա կոռումպացված կառավարությունը սրընթաց կորցնում է հեղինակությունը: Իշխանությանը ոչինչ չի մնում` ընդդիմության ու քննադատաբար տրամադրված ԶԼՄ-ների դեմ բռնությունների պարույրը սեղմելուց բացի: Պուտինը դարձել է անձեռնմխելի նախագահ, բայց նա իր երկիրը քաղաքական ու տնտեսական փակուղի է տարել: Տնտեսական ստագնացիան գուցե միայն աճի: Նաև այն պատճառով, որ Պուտինը բարեփոխումների կողմնակից չէ և իր ընտրողներին կարող է առաջարկել միայն ներկա քաղաքականության շարունակում: Իրավահաջորդի չլուծված հարցը միայն սրվելու է` առանց կադրային ու գաղափարական նորացման կրեմլյան վարչակարգը ոսկրանում է: Հորիզոնում այդպես էլ չի երևում իրավահաջորդի թեկնածուն, որ կարող է Պուտինի պես հավասարակշռել վարչակարգի ներսում հակամարտող ուժերը:

Թափանցիկ ընտրություններ այս իրավիճակում չեն կարող լինել նաև այն պատճառով, որ կրեմլյան ամբողջ կլանը իշխանափոխության դեպքում վախենում է քրեական հետապնդումից ու գողացված հարստությունը կորցնելուց: 2024-ին նայելով` ռուսական էլիտան շուտով իրեն հարց է տալու` ինչու՞ ընդհանրապես փոփոխություն անել: ՈՒ՞մ են պետք իրավահաջորդի թեկնածուի վերաբերյալ քննարկումները, որ միայն ապակայունացնելու են համակարգը: Միանգամայն ռեալ է քաղաքական էլիտայի` նորից խաղադրույքը Պուտինի վրա դնելու սցենարը: Փոխել Սահմանադրությունը և հանել նախագահական ժամկետի սահմանափակումներն այլևս մեծ խնդիր չէ: Եթե ինչ-որ մեկը կարող է խաչ դնել Պուտինի քաղաքական կարիերայի վրա, նրա սեփական էլիտան է: Բայց միայն այն դեպքում, եթե ինքնամեկուսացման ու ստագնացիայի Պուտինի քաղաքականությունը շոշափելի վնասի իր էլիտայի տնտեսական շահերին: Օլիգարխների դեմ ԱՄՆ պատժամիջոցները այդ թիրախին են խփում, բայց բավարար չեն, որ Կրեմլը սպառնալիք զգա: Առաջիկայում գործելու է Պետդումայի նախագահ Վյաչեսլավ Վոլոդինի բարձրաձայնած կարգախոսը` «Պուտինը Ռուսաստանն է: Չկա Պուտինը` չկա Ռուսաստանը»:

Ինչու՞ միայն Ռուսաստանը, դա հետխորհրդային տարածքի գլխավոր կարգախոսն է` չկա Նազարբաևը, չկա Ղազախստանը, չկա Լուկաշենկոն, չկա Բելառուսը, չկա Բերդիմուհամեդովը, չկա Թուրքմենստանը: ՈՒ այդպես` մի շարքով ու մի շարքում: Ինչպես Լեոնիդ Իլյիչը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ