Փափուկ ուժը ձգողականություն է գայթակղության հետ

Ոչ բռնի ուժի ձգողականության ու գայթակղության հայեցակարգը, որ 1990-ին ստեղծել է ամերիկացի վերլուծաբան ու միջազգային հարցերով փորձագետ Ջոզեֆ Նայը, փոխել է էությունը: Հզորությունը դադարել է լինել միայն ռազմական կամ տնտեսական, դարձել է գաղափարական ու մշակութային՝ գրում է Le Monde-ում Մարկ Սեմոն: Նայի կարծիքով, որ պաշտպանության փոխնախարար էր միջազգային անվտանգության հարցերով Բիլ Քլինթոնի նախագահության ժամանակ, իշխանությունը 20-րդ դարավերջին փոխել է էությունը՝ որպեսզի մեկ պետությունը մեկ այլ պետությունից իր ցանկացածին հասնի, ռազմական կամ քաղաքական ուժը բավարար չէ: Հիմա անհրաժեշտ է հաշվի առնել ձգողականության ուժը՝ գաղափարախոսությունը, մշակույթը և երևակայության վրա ներգործությունը թույլ են տալիս այդ նպատակին հասնել առանց որևէ պարտադրանքի, նույնիսկ եթե ուրիշ պետությունը դա չի գիտակցում: Ջոզեֆ Նայը իր հայեցակարգը մշակել է որոշակի շրջանում՝ ԽՍՀՄ-ի փլուզման ու սառը պատերազմի ավարտի, այն աշխարհում, որտեղ շուկայական տնտեսությունը ու ժողովրդավարական արժեքները համարվում էին ունիվերսալ ռեֆերենտ համակարգ: Ներկա քաոտիկ աշխարհում, որ նշանավորվում է գերտերությունների քաղաքականության վերադարձով, փափուկ ուժի հայեցակարգի սահմանները նվազ ակնհայտ են: «Մակդոնալդում կոկա կոլա խմել կամ նայել հոլիվուդյան վերջին բլոկբաստերը՝ ձեռ առնելու համար՝ այս ամենը չի փոխարկվում ԱՄՆ-ի ու իր քաղաքականության աջակցության»՝ գրում է Պիեռ Բյուլերը «Իշխանությունը 21-րդ դարում» գրքում: Նա ընդգծում է, որ ամերիկյան մշակութային ձևերի ամենակարողությունը ոչ քիչ օտարում է հարուցում, որքան հիացումը, և ցույց է տալիս, որ ի տարբերություն կոշտ ուժի, որ հեշտությամբ նույնականացնում ու օգտագործում է քաղաքական իշխանությունը, փափուկ ուժը մնում է անտեսանելի՝ նա կախված է բազում գործոններից, մշակութային, հոգեբանական ու իմիջային:

Գիտակցելով իր հայեցակարգի սահմանները՝ Ջոզեֆ Նայը 2000-ականների կեսին հայտնագործեց «փափուկ ուժը»: «Այդ հասկացությունը չդարձավ հայեցակարգային ճեղքում՝ ինչպես փափուկ ուժը,- բացատրում է պատմաբան Ջաստին Վայսը: -Այս հասկացությունը շատ ավելի արդյունավետ է՝ նշանակում է կոշտ ու փափուկ ուժը գիտակցաբար համադրելու պետության ունակությունը: Օրինակը ֆրանսիական դիվանագիտությունն է, որ օգտագործում է իր մշակույթի ու կենսակերպի գրավչությունը, բայց նաև հենվում է հզոր դիվանագիտական ցանցի վրա, որ երկրորդը կամ երրորդն է աշխարհում, և ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի մշտական անդամի իր տեղի վրա, պետության, որ միջուկային զենք ունի»:

21-րդ դարասկզբին, որ նշանավորվեց մուլտիլատերալիզմի ու միջազգային համագործակցության ճգնաժամով, ամրապնդվող տերությունները՝ Ռուսաստանը, Չինաստանը կամ Թուրքիան, որ իրենց տեղն են հաստատում, կոշտ ուժը օգտագործելով: Բայց իրենց ձեռքբերումները կապիտալիզացնելու համար նրանք պետք է նաև գայթակղիչ լինեն: Այդ խնդիրն է լուծում Պեկինի Մետաքսի ճանապարհի նախագիծը, Կոնֆուցիուսի ինստիտուտների զարգացումը տարբեր երկրներում ու նրա ակտիվ ներգրավվածությունը միջազգային կազմակերպություններում: Փափուկ ուժը դեռ բազում փոխակերպումներ ու երջանիկ օրեր ունի ապագայում:
Մարկ Սեմո, Le Monde

Հ.Գ. Կոշտ, փափուկ ու խելացի ուժ՝ Ջոզեֆ Նայի 3 հայտնագործությունները, բացահայտորեն քիչ են՝ հասկանալու աշխարհաքաղաքական տրանսֆորմացիաները: Օրինակ՝ ինչու՞ են աշխարհի տարբեր երկրներում, ընդորում՝ զարգացման տարբեր մակարդակների վրա գտնվող, իշխանության գալիս պոպուլիստները, գլոբալացման մարտահրավերների պատասխա՞նն է ազգայնականության վերելքը, ի՞նչ արժեհամակարգ է դավանում 21-րդ դարը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ