Հայաստանն իր սահմանի մոտով անցնող «Բաքու-Ջեյհանի» անվտանգությամբ ավելի շատ էր մտահոգված, քան՝ նույն Ադրբեջանը

Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունն Ադրբեջանի հարցում պետք է ուղղված լիներ էներգառեսուրսների փոխադրման ուղիներից վերջինիս զրկելուն։ Արևմտյան որևէ խոշոր նավթագազային ընկերություն էական ներդրում չէր կատարի Ադրբեջանում, եթե Իրանը և Ռուսաստանը շրջանցող էներգառեսուրսների փոխադրման այլընտրանքային ուղիներ չունենար Ադրբեջանը։

Սա պետք է լիներ Արցախի հարցում հայկական դիվանագիտական սակարկության առարկան, ընդ որում` թե՛ Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում, թե՛ Արևմուտքի։ Փոխարենը Հայաստանը իր սահմանի մոտով անցնող «Բաքու-Ջեյհանի» անվտանգությամբ ավելի շատ էր մտահոգված, քան՝ նույն Ադրբեջանը։ Այսօր էլ, այսպես կոչված, «Թրամփի ուղիով» Ադրբեջանը ոչնչի դիմաց ստանում է այլընտրանքային երկրորդ ճանապարհը։ Սա մեր դիվանագիտության ֆիասկոն է։

Բերեմ հետաքրքիր օրինակ։ 1990-ականներին արևմտյան ընկերությունները ռիսկային էին համարում Ադրբեջանի նավթարդյունաբերության վրա ներդրումներ կատարելը, այդ թվում՝ փոխադրման այլընտրանքային ուղիների բացակայության պատճառով։ Աֆղանստանի ներքին անկայունության պատճառով նպատակահարմար չէր Կասպից ծովի արևելյան ափով փոխադրելը, Իրանով փոխադրելը ծայրահեղ ռիսկային էր արևմտյան, առաջին հերթին, ամերիկյան պատժամիջոցների պատճառով, Ռուսաստանը, չնայած ԽՍՀՄ-ի գոյության դադարեցմանը, շարունակում էր ընկալվել որպես աշխարհաքաղաքական հակառակորդ։

Բայց ահա 1999-ի ապրիլին Ադրբեջանի նախագահ Հեյդար Ալիևը մեկնում է ԱՄՆ և ամերիկյան 3 խոշոր ընկերությունների (Moncrief Oil, Mobil, Exxon) ու Ադրբեջանի պետական նավթարդյունաբերական ընկերության միջև կնքվում է 3 խոշոր պայմանագիր` Ադրբեջանի կասպիական հատվածում նավթարդյունահանում սկսելու վերաբերյալ։ Հիշեցնեմ՝ սա այն շրջանն էր, երբ զուգահեռաբար ընթանում էին Արցախը Լաչինի միջանցքով Հայաստանին միացնելու դիմաց, Մեղրիով` այդ թվում էներգառեսուրսների փոխադրման այլընտրանքային ճանապարհի հատկացման շուրջ բանակցությունները, ինչի մեջ ֆիասկոյի հեղինակները տարիներ շարունակ, ի դեպ, մեղադրում էին երկրորդ նախագահին։ «»Բաքու-Ջեյհանը դեռևս չկար, «»Բաքու-Սուպսան փոխադրական բավարար հզորություն չուներ, այդ պատճառով թե՛ Արևմուտքը, թե՛ Ադրբեջանը Արցախի դիմաց պատրաստ էին բանակցել կասպիական էներգառեսուրսների այլընտրանքային փոխադրման խնդիրները։

Գարեգին Պետրոսյան

Մեկնաբանություններ