Հունվարի 2-ն էր, երեկոյան ժամը 6-ը: Հանկարծ ներս մտան երեք հոգի` մի կոմիսար ու երկու ռուս զինվոր: «Հայտնում եմ ձեզ, որ չեկայի օրդերով դուք ձերբակալված եք»,- ասաց կոմիսարն ու սկսեց մանրազնին խուզարկել սենյակս: Իմ ու գործավարիս բոլոր առարկությունները, թե իմ հարցը պիտի վերանայվի կենտկոմում, թե ես այժմ հիվանդ եմ, ահա բժշկի վկայականը, թե տանտերը երաշխավորում է մինչև վաղը ինձ իր մոտ պահել և անձամբ հանձնել չեկային և այլն, ապարդյուն անցան, չեկայի հրամայազոր կարգադրությամբ պիտի ձերբակալվեի:

Աստվածապաշտ մարդու վերելքը կախված է նրա մեջ Աստծո կարողության ազատ դրսևորումից: Նրա ներքին կյանքը կախված չէ շրջապատից, ինչ-որ հոսանքներից, որովհետև կյանքը չի առաջանում այդ հոսանքներից, հոսանքներն են առաջ գալիս կյանքից: Կյանքը ուսմունքների արգասիք չէ, ուսմունքներն են կյանքի արգասիք: Աստծո կյանքն է անարգել հոսում բանաստեղծի մեջ և ոչ թե ինչ-որ կրոնական հոսանք կամ ուսմունք:

Ազգը պահպանում են իր հանճարների անմահ ոգիները: Բարերարության հանճար Ալեքսանդր Մանթաշյանցի շնորհիվ մեր ժողովուրդը ձեռք բերեց մյուս հանճարին` Կոմիտասին: Առանց առաջինի չէր լինի երկրորդը:

Մեծ ու անընդգրկելի են պոետի տեսնելու և հասկանալու ձգտումները: Աստված է նրա մտածողության առանցքը: Նա սիրում է Աստծուն և Նրան վերաբերող ամենայն ինչ: Նա հետամուտ է միայն կյանքում եղած ամենագեղեցկին, վեհությանը: Նա մերժում է ամենայն ստորն ու նողկալին: Նրա մեջ ստեղծվել է շրջապատող կյանքի բոլոր հարցերի գնահատման ուրիշ` աստվածային չափանիշ:

Բաքուն և Անկարան պահանջներ են դնում, իրենց հայ «ընկերներից» բռնությունների, հալածանքների դժոխային ծրագրի իրագործում են սպասում։

Աստծո խոսքը Աստվածաշնչում միաժամանակ և՛ խոսք, և՛ գործ է նշանակում: Աստված հենց այնպես չի խոսում: Երբ Նա խոսում է, միաժամանակ նաև գործում է: ՈՒրեմն, երբ Նա ասում է, նշանակում է` կատարում է: Աստված ասաց. «Թող լույս լինի, և լույս եղավ»: Այստեղից երևում է, որ Աստված հավատի Աստված է, Նա հավատում է Իր Խոսքին և Իր հավատը գործի է վերածում Խոսքով: Աստծո Խոսքը ստեղծարար զորություն ունի: Այդ ստեղծարար զորությունը գործի է դրվում Հոգով, ձևավորվում լեզվով և արտաբերվում շուրթերով:

Իր ազնվության և քաղաքացիական համարձակության փայլուն ապացույցը նա ցույց էր տվել առաջին իսկ վայրկյանին, երբ ոտք էր դրել հայոց հողի վրա: Նա Դիլիջան էր հասել այն ժամանակ, երբ վերոհիշյալ ձերբակալված խմբին ռուս կազակները Ղարաքիլիսայից բերել ու համառորեն պահանջում էին Ղազախով նրանց տանել Բաքու` այնտեղ նրանց դատը տեսնելու համար:

Իրական կյանքի համար պիտանի, ինչպես նաև ծովագնացության ասպարեզում գիտուն, բանիմաց, մասնագետ երիտասարդներ պատրաստելու նպատակներով վաճառական Նիկողայոս Հովհաննեսի Աղաբաբյանը (1754, Նոր Ջուղա-1809, Աստրախան) մտադրվում է նոր տեսակի ուսումնական հաստատություն ստեղծելուն: Նա հոր մահից հետո, 1754-ին եղբոր` Հակոբի հետ տեղափոխվում է Ռուսաստան, ընդունում ռուսական հպատակություն, որոշ ժամանակ ապրում Մոսկվայում:

Ես հավատում եմ, որ մեծ մարդիկ մեծ են ամեն ինչում, անգամ սիրո հարցում: Նայեք այս երկու լուսանկարներին: Առաջինն արված է 1921-ին: Զորավար Անդրանիկի պսակադրության արարողությունն է Փարիզի Սբ. Հովհաննես-Մկրտիչ եկեղեցում, և քավորը Պողոս Նուբարն է: Նրա կողքին, գլուխը թեքած, փաշայի կինն է՝ Մարի Նուբարը, Հովհաննես բեյ Տատյանի դուստր Մարիամը:

Ան ընկերական պարտքն որ մարդու բնութեանը հետ աշխարհ կը բերէ, և ան եղբայրական և ազգային սէրը որ Աստուածային և մարդկային օրէնքները կը գովէ, ոչ ոք կրնայ աւելի օգտակար և վայելուչ կերպով կատարել` ինչպէս ազգային բարերար մը: ...Ազգասիրութիւնը, ազգին հայրենական հոգին վառ պահելը խիստ մեծ բարիք է ազգի մը. և ահա ամէնքն ալ կրնան աս բարերարութիւնն ընել: Կատարեալ բարիք մըն է ազգին` անոր նախատինք և բեռ չըլլալ, և ազգը իրեն նախատինք չսեպել. և ամէն մարդ պարտական է սա բանիս: