«Իբր Հայաստանը եվրոպական ժողովրդավարական դրախտ էր, հիմա էլ դարձավ ասիական դժո՞խք»

Մաքսային միությանը Հայաստանի անդամակցության որոշման շուրջ կրքերը դեռ չէին հանդարտվել, երբ քաղաքական դաշտը փոթորկվեց ԵԽԽՎ-ի ամբիոնից հնչեցված ամենևին էլ ոչ քաղաքական հարցից: Քաղաքագիտական տեսանկյունից Հայաստանն այսօր ի՞նչ փուլում է, «Իրատես de facto»-ի հետ զրույցում մեկնաբանում է քաղաքագետ ԼԵՎՈՆ ՇԻՐԻՆՅԱՆԸ:

-Հայաստանում իրողությունների ընկալման երեք շերտ կա,- նշեց պարոն Շիրինյանը:- Առաջինը` ժողովրդի հսկայական զանգվածը, որը բնազդով է զգում, թե ինչ է կատարվում, տեսաբան չէ, քաղաքական վերլուծող չէ: Հասկանում է, որ իր համար գլխավորն անվտանգության հարցն է, ու այլ ճանապարհի պարագայում Արցախի հարցը կունենա շատ աղետալի ընթացք: Իրական փոթորիկը մեկ բաժակ ջրում է, որտեղ քաղաքական գործիչներ ու վերլուծաբաններ են, որոնք հաճախ համապատասխան կրթություն էլ չունեն, իրենց գործը թողած, վերլուծությամբ են զբաղվում: Հիմա այս երկրորդ շերտը փակուղում է, որովհետև չորս տարի վերլուծել է մի բան, չգիտեմ` ինչ հիմքով համոզվել է, որ այդպես պիտի լինի, ու առաջացել է Եվրոպայի պատրանքը: Երևի մտածել են, որ Եվրոպա գնալով «ձրի» լավ կապրեն: Բայց «ձրի» լավ ապրել հնարավոր չէ, այն էլ՝ Եվրոպայում: Իհարկե, նրանց համոզմունքներում կա անկեղծ բան. մեր շփումը ԵՄ կառույցների հետ Հայաստանին թույլ կտար դառնալ իրավական պետություն: Հայաստանի օլիգարխիկ համակարգի ջախջախումը կամ գոնե զսպումը պայմանավորում էին Եվրոպայի հետ շփմամբ, որովհետև եվրոպական քաղաքական համակարգը դա չի հանդուրժում: Կա նաև երրորդ շերտը, որի մեջ տեղավորվում է նաև իմ տեսակը: Ըստ իս, մենք եվրոպական մշակույթ, քրիստոնեական քաղաքակրթություն ստեղծած ժողովուրդ ենք, և Եվրոպայից հեռանալը մեզ համար մշակութային առումով անթույլատրելի է: Իսկ տնտեսական առումով առայժմ տալիք-առնելիք չունենք: Մշակութապես մենք միշտ իրենց հետ ենք եղել, դարերով տվել ու վերցրել: Այստեղ է վտանգը:
-Իսկ Ռուսաստանի՞ն ինչ ենք «տալու» և «վերցնելու»:
-Եղավ մի բան, որը պայմանավորված է ուժային բևեռ դառնալու Ռուսաստանի ցանկությամբ: Պուտինը, ռուսական էլիտան, որն ունի կայսերական ամբիցիաներ, որոշել է, որ Ռուսաստանը պիտի դառնա ուժային կենտրոն, որն իրական հիմքերի վրա է կառուցվում` նավթադոլարներ, երկրի կայունացում, ռուս ժողովրդի մեջ արևմտյան, եվրոպական հովերի «թաղում», այլ խոսքով, ռուսական կյանքի վերածնունդ: Բայց մենք անհանգստանալու շատ բան չունենք, որովհետև այդ ուժային կենտրոնն առանց ՈՒկրաինայի երբեք կայսրություն չի լինելու:
-Կարծում եք՝ չի՞ հաջողվի ՈՒկրաինան բերել ՄՄ տանիքի տակ:
-ՈՒկրաինան Արևմուտքը բաց չի թողնելու: Ռուսաստանն էլ: Տևական ընթացք կռիվ է գնալու:
-Ասել է` Մաքսային միության ստեղծումն անորո՞շ է:
-Մի մասով որոշակի է: Ռուսաստան-Ղազախստան-Բելառուս և Հայաստան, որ հայտարարել է այդ մասին: Բայց պետք է նկատի ունենալ, որ այս ամենը միայն արտաքին շերտն է, ներքինը ստրատեգիական տեղաշարժն է` ուժային կենտրոն դառնալու առնչությամբ: Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է, իսկ վերջինս մեզ անվտանգության երաշխիք չի տալիս, ավելին, ԵՄ ոչ մի կառույց նման երաշխիք չի տալիս, կարծում եմ, նախագահի այդ հայտարարությունը շատ տեղին էր: Մենք գնում ենք այնտեղ, որտեղ մեր ժողովրդի, պետության անկախությունը կպահպանվի, իսկ մնացածն էլ կախված է մեզնից` կզարգանա՞նք, թե՞ ոչ:
-Այսօր ընդդիմադիրները հայտարարում են, թե այդ որոշման հրապարակումից հետո Հայաստանն արդեն կորուստներ ունի:
-Դա արհեստական խնդիր է: Ընդդիմադիրների վրա հույս են դրել, իսկ նրանք սխալվել են, թեև գրանտ են ստացել՝ պարտավորվելով լավ ինֆորմացիա, վերլուծություն տալ: Իրենք տվել են այն, ինչ հրապարակային խոսվել է, ներքին գործընթացները Արևմուտքի համար անհասկանալի են մնացել: Չնայած կարծում եմ, որ հետախուզությունը լավ էլ ենթադրել է, թե ինչ է լինելու: Ամեն դեպքում, սեպտեմբերի 3-ից մինչև հոկտեմբերի 11-ը քաղաքականության մեջ ոչինչ չի կարող փոխվել, բացառված բան է: Այդ մի քանի օրերին ի՞նչ պիտի փոխվեր: Իբր Հայաստանը եվրոպական ժողովրդավարական դրախտ էր, հիմա էլ դարձավ ասիական դժո՞խք: Ոչ մի բան էլ չի փոխվել. ՀՀԿ-ն ողջ ու առողջ կառավարում է, հայ ժողովուրդն էլ՝ իր համար թափառում, ինչպես տարիներ շարունակ եղել է: Ի՞նչն է փոխվել: Տեղաշարժը հոգեբանության մեջ է: Սա աշխարհագրության պարտադրանք է: Մեր այլընտրանքը, Արևմուտքի որոշմամբ, թուրքն է, որին համաձայնել չենք կարող: Ազդեցության գոտին չի նշանակում անկախության վերացում:
-Դուք նշեցիք, որ քաղաքագետներն այս որոշումից անակնկալի եկան, անվտանգության այս «հաշվարկները» ինչո՞ւ էին անտեսել:
-Այդպես չէին մտածում, կարծում էին, որ Արևմուտքը կպաշտպանի, Ռուսաստանն էլ անտարբեր կնայի: Սաակաշվիլու սխալը կրկնեցին Հայաստանում: Վրաստանում էլ կարծում էին, թե Ռուսաստանն այնքան է թուլացել, անգո դարձել, որ օսերի սպանդ կարող են սարքել, աբխազներին մի օրում ոչնչացնել: Հակառակը եղավ, չէ՞: Այս միտքը նաև Եվրոպայից էր մի քիչ «տաքացվել»: Մերոնք էլ կարծում էին, թե Ռուսաստանն այնքան ժողովրդավար է դարձել, որ մեր այս պահվածքը կհանդուրժի, իսկ Արևմուտքն էլ այնքան ժողովրդավարական է, որ մեզ հանգիստ կթողնի: Տեսնում եք, որ ոչ մեկն էլ մեզ հանգիստ չի թողնում: Այս վիճակի առաջացումն էլ ծնեց այսպիսի արդյունք: Արևմուտքի փորացավը ոչ թե Հայաստանն է, այլ Վրաստանը, որովհետև այս երկիրը հայտնվեց ռուս-հայկական աքցանի մեջ: Վրաստանը տրանզիտ երկիր է, իսկ Արևմուտքը պետք է Վրաստանով շարժվի Բաքու և անդին: Արևմուտքի դարդը Վրաստանն է, որովհետև նա դարձրեց այդ երկիրը ծաղկուն, հաղորդակցության հայրենիք, իսկ Հայաստանում կոպեկ չի ներդնում՝ չհաշված աննշան բաները: Հիմա հայ էլիտան պիտի մտածի՝ ինչպես այս վիճակով Հայաստանը զարգացնի, ինչը, կարծում եմ, հնարավոր է: Ռուսների հետ Հայաստանի լավ աշխատելու դեպքում հնարավոր է մեր երկիրը դարձնել այն օղակը, որի միջոցով կարող են հարաբերվել Հարավային Ասիայից մինչև Հնդկական օվկիանոս: Հայաստանը ռուսական չափանիշներով կարելի է դարձնել գիտաարդյունաբերական միավոր: Մեր համալսարանը շատ լավ կարող է համագործակցել Մոսկվայի համալսարանների հետ, բայց Օքսֆորդի հետ՝ դժվար թե: Սրա մասին պիտի մտածել, ոչ թե իրավիճակը սարքել «Ողբ Եդեսիո»: Դա մեր կամքից չի կախված, աշխարհագրությունը մեզ թելադրում է մեր «փեշերը քաշել» դեպի Արևելք, որպեսզի մեր երկիրը, ժողովուրդն անվտանգ մնան: Մեզնից շատ բան է կախված` աշխատել, զսպել մեր օլիգարխիային, պետական կառույցները կարգավորել: Ի՞նչ է, Պուտի՞նն է ասում՝ Հայաստանում թալանով զբաղվեք, ծառերը կտրեք: Մի երկիր, որ ժամանակին երկու պետությունների՝ Բյուզանդիայի և Պարսկաստանի հավասարակշռությունն է պահել, հիմա որտե՞ղ է հասել...
-Բայց շատ հաճախ Ռուսաստանում առկա բացասական երևույթներն արագ «տեղայնացվում» են Հայաստանում:
-Մենք էլ այս մտքով առաջնորդվենք, եկեք լավ օրինակ ստեղծենք, և Ռուսաստանը մեզ ընդօրինակի: Շանհայը ազատ գոտի հայտարարեցին, և միլիարդուկես չին ժողովուրդը նայում է չափերով փոքրիկ Շանհային: Մեր էլիտային առաջարկում եմ, որ Հայաստանը դարձնի այնպիսի միավոր, որը չափ կթելադրի Ռուսաստանին և մյուսներին: Ես դասախոս եմ, եթե կաշառք չվերցնեմ, կարո՞ղ է խեղդեն, ասեն՝ վերցրու: Իրենք զոռո՞վ են կաշառք վերցնում: Վստահ եմ` մի ժողովուրդ, որն ուզում է ապրել, ոչ մեկը չի կարող նրան մեռցնել: Բայց էլիտա է պետք, վերևում պետք է լինեն արժանավորները, ընտրախավը:
-Եվ վերջում. ԵԽԽՎ-ում Զարուհի Փոստանջյանի հարցը կանխամտածվա՞ծ էր, թե՞ այդ պատգամավորի «ոճին» հարազատ հերթական ելույթ էր ընդամենը:
-Մեր «արևմտամետների» կարծիքով, սա Հայաստանի խայտառակությունն էր, բայց վստահ եմ, արևմտյան վերլուծական ծառայությունների համար Հայաստանի քաղաքական ղեկավարության հասունության նշան: Սա քաղաքական ղեկավարության լայն մանևրի դրսևորում է, այլ հարց է, թե արտաքնապես այն ում կողմից ինչպես կգնահատվի: Բազմավեկտոր հայտարարություն է, որի տակը պետք է նայել: Բայց մեկ բան չի կարելի չարձանագրել. կա անկում, ինչն էլ նման խոսակցությունը հնարավոր է դարձնում:

Հարցազրույցը`
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ