«Համատարած փոխհատուցումը կարող է գրգռել տնտեսավարողների ախորժակը»

ԱՄՆ-ի պարտատոմսերի և հումքային բորսաներում գների կտրուկ անկումը տարբեր մեկնաբանությունների առիթ է տվել։ ՀՀ ֆինանսների նախարար ՎԱՐԴԱՆ ԱՐԱՄՅԱՆԻՑ փորձեցինք ճշտել, հնարավո՞ր է, որ վերը նշված միտումները խորանալով տնտեսական նոր ճգաժամի դուռ բացեն:

-Ժամանակ առ ժամանակ, ֆինանսական շուկան կարճաժամկետ տատանումների է ենթարկվում, որոնք հիմնականում էմոցիոնալ բնույթի են,- ասաց նախարարը։- Երևի հիշում եք` 2015-ին ասիական տարածաշրջանի ֆինանսական շուկայում վարկային դեֆոլտի սվոպային գործիքը, որը կոչված է հակակշռեու տվյալ ակտիվի գնի նվազումը, անհասկանալիորեն չգործեց, և ակտիվների գների կտրուկ նվազման ֆոնի վրա տվյալ ակտիվների մասով վարկային դեֆոլտի սվոպների CDS (credit default swaps) գները, որ պետք է բարձրանային, իրականում չարձագանքեցին և չբարձրացան: Մշտապես աչքի տակ ունենալով վերը նշվածը՝ կարծում եմ, որ ԱՄՆ-ի և համաշխարհային հումքային շուկաներում գների նվազումը ժամանակավոր և կարճաժամկետ բնույթ է կրում: Համենայն դեպս, այս պահին միջազգային ֆինանսական կառույցները կանխատեսում են, որ հումքային ապրանքների գները առնվազն կպահպանվեն նախորդ տարվա մակարդակին, և 2018-ին նույնիսկ գների մի փոքր աճ կլինի:
-Իսկ ի՞նչ եք կարծում, ԱՄՆ-ի պարտատոմսերի շուկայում գների անկումը նախագահ Թրամփի քաղաքականության հետևա՞նք է:
-Կդժվարանամ այդպիսի գնահատական տալ: Այն, որ վերջին ժամանակներս շուկաների մասնակիցների կողմից ԱՄՆ-ի պարտատոմսերի գների անկում և եկամտաբերության աճ էր ակնկալվում, ակնհայտ է: Որքանով է այն նախագահ Թրամփի քաղաքականության արդյունքը, դժվար է ասել, քանի որ ԱՄՆ-ի ֆեդերալ պահուստային համակարգը (ԱՄՆ-ի կենտրոնական բանկ) նախքան Թրամփի նախագահությունն էր խոսում տոկոսադրույքների բարձրացման մասին, ինչին սովորաբար արձագանքում է նաև ԱՄՆ-ի պարտատոմսերի եկամտաբերությունը. FED-ը բարձրացնում է տոկոսադրույքները, դրան հաջորդում են պարտատոմսերի տոկոսադրույքների բարձրացումը և վերջիններիս գների անկումը:
-Վերադառնանք Հայաստան. օրերս, ամփոփելով 2017-ի աշխատանքները և ներկայացնելով հարկաբյուջետային քաղաքականությունը, Դուք նշել էիք, թե իշխանությունները ևս գիտեին, որ հարկային օրենսգրքի փոփոխությունները, վառելիքի ԱԱՀ-ի բարձրացումը հանգեցնելու են գնաճի: Այդ դեպքում պետությունը ի՞նչ մեխանիզմներ է մտադիր կիրառելու, որ գնաճը հարկերի բարձրացման տրամաբանության մեջ լինի:
-Մենք որդեգրել ենք շուկայավարման կանոնների վրա հիմնված տնտեսական քաղաքականություն, և, դրանից ելնելով, չենք կարող կոշտ գործիքներ կիրառել, այսինքն որևէ տնտեսավարողի վարչական մեթոդներով ստիպել կամ թելադրել իր գնային քաղաքականությունը: Մյուս կողմից, մենք չենք կարող անտեսել որոշ զգայուն ոլորտներ, որտեղ, հարկային քաղաքականության կամ գործիքների կիրառման դեպքում, կարող են ի հայտ գալ սոցիալական խնդիրներ, մասնավորապես՝ գյուղատնտեսությունը: Դուք գիտեք, որ վառելիքի ԱԱՀ-ի բարձրացումից հետո կառավարությունը որոշել է այդ մասով սուբսիդավորել գյուղական տնտեսությունները` ռիսկը չեզոքացնելու համար: Մյուս ոլորտներում փոխհատուցումները կամ սուբսիդավորման կիրառումը կարող են հանգեցնել այդ հարկատեսակների բարձրացման իմաստազրկման:
-Հարցս միայն գյուղատնտեսությանը չի առնչվում. ընդհանրապես, ի՞նչ պետք է արվեր հարկերի բարձրացմանը զուգահեռ, որ գնաճի չափերն անտրամաբանական չլինեին: Եվ այստեղ կոշտ գործիքների կարիք չկա՝ չէ՞ որ պետությունն ունի նաև գները կարգավորելու այլ մեխանիզմներ:
-Ընդհանրապես, ինչո՞վ է կարևոր շուկայավարման քաղաքականությունը։ Այն կոչված է առողջ մրցակցության պայմաններում խելամիտ գնագոյացման իրականացմանը: Արտադրողները շահագրգռված են իրենց ապրանքի վաճառքով և շատ լավ գիտակցում են, որ եթե գները չափից ավելի բարձրացնեն, գնորդ կկորցնեն, որովհետև այդ գնորդներին «կգողանան» խելամիտ գին սահմանած մրցակիցները` որոշակի առավելություն ձեռք բերելով շուկայում: Եվ նա, ով հարկային դրույքաչափերի ազդեցությամբ գներն ավելի շատ է բարձրացրել, դուրս կմղվի շուկայից:
-Կարծում եք՝ այդ գործոնը կաշխատի՞:
-Դա միշտ աշխատում է: Դրա համար մենք հիմնականում պետք է ուշադիր լինենք շուկայավարման կանոնների պահպանման և ազատ մրցակցության ապահովման հարցում: Բնականաբար այն շուկաներում, որտեղ կան կենտրոնացվածություն կամ օլիգոպոլիանե, հնարավոր է խնդիր առաջանա: Որպեսզի այդ ռիսկը նվազեցվի, ՏՄՊՊՀ-ն իր գործիքներով մշտապես այն վերահսկում է: Ընդհանրապես, պետք է հաշվի առնել նաև, որ գնաճը կարող է լինել ոչ միայն հարկերի բարձրացման հետևանք, այլև պայմանավորված լինել տարբեր գործոններով: Օրինակ՝ 2010-2011-ին մենք ունեցել ենք գյուղմթերքների զգալի գնաճ, որը պայմանավորված էր երաշտով: Նմանապես 2017-ին վառելիքի համաշխարհային շուկայում գների աճը ևս զգալի ազդեցություն ունեցավ բենզինի, դիզվառելիքի ներքին գների վրա:
-Այո, գնաճը մեկ գործոնով չի կարող պայմանավորվել, այն նաև տնտեսական անկման հետևանքով է լինում:
-Պատճառները բազմաթիվ կարող են լինել, դրա համար պետք է մշտապես դիտակետի տակ պահել սոցիալապես անապահով խավին: Մեր նպատակն է այնպիսի քաղաքականություն վարել, որ միջնաժամկետ ժամանակահատվածում աղքատության գծից բարձր լինեն թոշակառուները, նվազագույն աշխատավարձ ստացողները: Ի դեպ, 2017-ին նկատվող տնտեսական ակտիվությունը փաստում է, որ տնտեսությունում մենք զգալի աճ ենք ունեցել նախորդ տարվա համեմատ: Նկատենք, որ ԱՎԾ-ն ամբողջությամբ դեռ չի ավարտել իր աշխատանքները, և տնտեսական աճի մասին պաշտոնական տեղեկատվությունը երևի թե լինի փետրվարի վերջին, մարտի սկզբներին: Միևնույն ժամանակ պետք է հիշեցնեմ, որ մեր նպատակն էր տնտեսության կայունացումը, որը կարևոր երաշխիք է հետագա աճի համար, ինչն էլ թույլ կտա ավելացնել կենսաթոշակները և, ինչու ոչ, նաև աշխատավարձերը: Իսկ եթե գործիքներ ասելով դուք նկատի ունեք փոխհատուցումը, ապա հավատացեք` շատ վտանգավոր կլինի, եթե որևէ ապրանքի գնի բարձրացման դեպքում այդ մասով փոխհատուցում սահմանվի:
-Պարոն նախարար, երբ ես խոսում եմ գործիքներից, նկատի չունեմ փոխհատուցումը, այլ այն, թե բացի դրանից ուրիշ ի՞նչ գործիքներով պետությունը կարող է գների բարձրացումը համահունչ դարձնել հարկերի բարձրացմանը: Ինչպես հասկացա, Դուք դա թողեցիք շուկայի վրա, այսինքն գործարարների խղճին:
-Պետական գործիքները հետևյալն են՝ ռիսկերի վերահսկում և հակամենաշնորհային քաղաքականության իրականացում: Երկրորդ՝ սոցիալապես անապահովներին թիրախային օգնության տրամադրում: Հակամենաշնորհային գործիքը կիրառվում է պետական մեկ այլ կառույցի կողմից, ինչ վերաբերում է սոցիալապես անապահովներին, արդեն նշեցի, որ գյուղատնտեսությունը սուբսիդավորվելու է, և այդտեղ դրված է սոցիալական թիրախավորված խնդիրներ լուծելու տեսլականը: Սուբսիդավորումը ևս պետք է լինի խիստ բացառիկ դեպքերում և չի կարող տարածվել բոլոր ոլորտների վրա: Եթե գնաճային տատանումների դեպքում հանրությանը համատարած փոխհատուցում է տրվում, դա կարող է գրգռել տնտեսավարողների ախորժակը, նրանք անընդհատ կպահպանեն գնաճային բարձր ֆոնը, վստահ լինելով, որ դրա բեռը կկրի պետությունը` պարտադրված փոխհատուցումներով:

Ժասմեն ՎԻԼՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• ՃՇՀԱՀ-ն և Ստավրոպոլի «Հյուսիս-Կովկասյան դաշնային» համալսարանը հեռահար եղանակով ստորագրեցին «Մեծ Կովկաս կոնսորցիում ստեղծելու մասին» համաձայնագիրը
• «Հան­ցա­վոր ան­գոր­ծու­թ­յուն են դրսևո­րում ՀՀ իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը»
• «Ղա­րա­բա­ղյան խնդ­րի քա­ղա­քա­կան լու­ծու­մը պետք է գտն­վեր այս պա­տե­րազ­մից ա­ռաջ»
• ՃՇՀԱՀ-ի հետ համագործակցության շրջանակներում բացվեց ինտերակտիվ ուսուցման ռուսաց լեզվի առաջին կենտրոնը
• «Դուռ-լու­սա­մուտդ պինդ փա­կիր, ու­րի­շին գող մի հա­նիր»
• Կռա­պաշ­տու­թ­յու­նը քան­դեց Հա­յաս­տա­նը
• «Նո­յեմ­բե­րի 4-ի դրու­թ­յամբ Շու­շիում մեր դիր­քե­րը բո­լոր ա­ռում­նե­րով նպաս­տա­վոր են ե­ղել»
• «Որ­քան հիաս­թափ­ված եմ նախ­կին իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից, այն­քան էլ հիաս­թափ­ված եմ ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից»
• ՃՇՀԱՀ-ն 6 մլն դրամ է փոխանցել «Զինծառայողների ապահովագրության» հիմնադրամին և «Հայրենիքի պաշտպանի վերականգնողական կենտրոն»-ին
• ՃՇՀԱՀ հոգաբարձունների խորհրդի նիստում մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին Ղարաբաղի պատերազմում իրենց կյանքը հանուն հայրենիքի զոհաբերած նահատակների հիշատակը
• «Պատերազմ և խաղաղության» նոր տարբերակը․ «վաճառված է» Արցախը, վտանգված է Հայաստանը
• Պա­տե­րազ­մի պայ­ման­նե­րում փաս­տա­թուղթն ին­չու՞ բո­վան­դա­կա­յին փո­փո­խու­թ­յուն չի կրել
• Արդեն ե­րեկ պետք է մե­կու­սաց­վեին և պար­տա­դիր թես­տա­վոր­վեին
• Գեր­շա­հույթ` պա­տե­րազ­մի հաշ­վին
• «Լար­վա­ծու­թ­յան մե­ծաց­մա­նը զու­գա­հեռ ես-ը ա­վե­լի է ձուլ­վում մենք-ին»
• «Հա­յե­րը ոչ միայն լավ գոր­ծա­րար­ներ են, այլև լավ մար­տիկ­ներ»
• ՃՇՀԱՀ-ը 15 մլն 500 հազար դրամ է փոխանցել «Հայաստան համահայկական հիմնադրամին»
• «Մեր ամ­րոց­նե­րի պա­տե­րի տակ լավ ջարդ են ու­տում և ու­տե­լու են»
• ՊԵԿ-ը միանձ­ն­յա՞ է ո­րո­շել
• Վլադ Ասատրյանը միաձայն վերընտրվեց ՃՇՀԱՀ հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ

Մեկնաբանություններ