«Արհմիությունների պահանջն է՝ սոցիալական արդարություն, արժանապատիվ աշխատանք և արժանապատիվ վարձատրություն»

Հոկտեմբերի 6-ին տեղի կունենա Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիայի 4-րդ համագումարը, որը կամփոփի վերջին տարիներին կոնֆեդերացիայի գործունեության արդյունքները, կգնահատի կատարված աշխատանքները և կնախանշի առաջիկա անելիքները: Այս առիթով «Իրատեսը» զրուցել է Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիայի նախագահ ԷԴՈՒԱՐԴ ԹՈՒՄԱՍՅԱՆԻ հետ:

-Պարոն Թումասյան, ծանոթանալով հետխորհրդային շրջանի արհմիութենական կազմակերպությունների պատմությանը, ակնհայտ է դառնում, որ ստեղծված ազատ շուկայական տնտեսության պայմաններում աշխատավորների աշխատանքային, սոցիալ-տնտեսական և այլ իրավունքների պաշտպանության գործում արհմիությունների գործունեության շրջանակները սահմանափակվել են: Հայաստանի անկախացումից հետո ՀԱՄԿ-ին որքանո՞վ հաջողվեց պահպանել ինքնուրույնությունը:
-Հայաստանի անկախացումից հետո արհմիություններին պետության ցուցաբերած աջակցությունը դադարեց, իսկ որոշ ժամանակ անց սկսվեց նաև արհմիությունների լիազորությունների ու իրավունքների սահմանափակման գործընթացը: Բայց մի նկատառում անեմ. թեև ԽՍՀՄ-ը փլուզվեց, հանրապետություններն առանձնացան, կուսակցությունները տրոհվեցին, սակայն արհմիությունները պահպանվեցին: Թեև մեր լիազորություններից որոշ բաներ կորցրինք, սակայն եղած հնարավորություններով հանդերձ շարունակում ենք պաշտպանել աշխատողների աշխատանքային և իրավական շահերը, բացի այդ միջազգային արհմիությունների ընտանիքում կարողացանք պահպանել մեր տեղը:
Ճիշտ է, մինչ օրս էլ հանրապետությունում արհմիությունների համար կայացման դժվարագույն ժամանակներ են: Մեր անկաշկանդ գործունեությանը խոչընդոտում են երկրի սոցիալ-տնտեսական վիճակը, աշխատատեղերի խնդիրը, չկայացած ժողովրդավարությունը, սոցիալական երկխոսությունների ավանդույթի և պրակտիկայի բացակայությունը, գործատուից աշխատողների կախվածությունը և դրանից բխող բազում այլ խնդիրներ: Այս ամենը լուրջ վտանգ է ստեղծում արհմիությունների անդամակցությանն ու նրա հանդեպ վստահության ամրապնդմանը:
-Մի շարք կազմակերպություններում արհմիությունները հայտնվել են գործատուի կցորդի կարգավիճակում, մինչդեռ «Արհմիությունների մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն, արհմիություններն անկախ են պետական, տեղական ինքնակառավարման մարմիններից և գործատուներից:
-Իմ կարծիքով, այդ կարգավիճակից դուրս գալու, արհմիությունների դերի բարձրացման նպատակով պետության աջակցությունն անհրաժեշտ է այն առումով, որ կանխվեն գործատուների կամայականությունները՝ ըստ հանրապետությունում գործող Սահմանադրության, օրենսդրության, ինչպես նաև Հայաստանի վավերացրած Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության կոնվենցիաների: Արհմիությունները պետք է գործատուներից ֆինանսապես անկախ լինեն:
-ՀԱՄԿ-ը գործնական ի՞նչ քայլեր է ձեռնարկում աշխատողի աշխատանքային իրավունքների և սոցիալ-տնտեսական խնդիրների լուծման ուղղությամբ:
-Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիան, մտահոգվելով աշխատավորի բավարար կենսամակարդակի ապահովման խնդրով, շարունակում է ՀՀ կառավարությանը հիշեցնել նվազագույն կենսամակարդակի և նվազագույն սպառողական զամբյուղի համատեղելիության անհրաժեշտության, աշխատանքային պայմանների բարելավման մասին:
Դեռևս ներդրված չէ աշխատանքի վայրում դժբախտ դեպքերից և մասնագիտական հիվանդություններից պարտադիր սոցիալական ապահովագրության համակարգը, չլուծված է մնում 2004 թ. օգոստոսից հետո լուծարված կազմակերպություններում աշխատանքի վայրում դժբախտ դեպքերի և մասնագիտական հիվանդությունների պատճառով տուժած շուրջ 800 անձանց հասանելիք վնասի փոխհատուցման գումարների չվճարման հարցը: Նախկինում այս ոլորտի խնդիրները վերապահված էին Աշխատանքի պետական տեսչությանը, կառույց, որն իրականացնում էր աշխատանքային օրենսդրության և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերի, կոլեկտիվ պայմանագրերի պահանջների կատարման նկատմամբ պետական հսկողություն և վերահսկողություն: Սակայն, չգիտես ինչու, 2013 թվականին ՀՀ կառավարության որոշմամբ ՀՀ առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության հետ միաձուլման ձևով վերակազմավորվել է ՀՀ առողջապահության նախարարության աշխատակազմում որպես առանձին կառույց և կոչվում է Առողջապահական պետական տեսչություն:
Այսօր հանրապետությունում աշխատանքի պաշտպանության ոլորտի խնդիրները բազմաթիվ են և անհապաղ լուծման կարիք ունեն: Արհմիությունների կոնֆեդերացիան համոզված է, որ առողջ և անվտանգ աշխատանքի ոլորտում պետական քաղաքականությունը պետք է նպատակաուղղված լինի աշխատավորների կյանքի, առողջության և աշխատունակության պահպանմանը: Այս ոլորտին առնչվող օրենսդրության պահպանումը յուրաքանչյուր գործատուի համար պետք է դառնա գործունեության նորմ, որը աշխատանքի պաշտպանության պետական ռազմավարության բացակայության արդյունքում հնարավորություն է տալիս որոշ գործատուների խուսափելու աշխատանքային օրենսդրության նորմերի պահպանման պատասխանատվությունից:
Եթե ամփոփելու լինեմ այս հարցը, ապա արհմիությունների առջև ծառացած խնդիրները սկսվում են օրենսդրական բացերից, ավարտվում` իրազեկվածության պակասով։ Արհմիությունների մշտական պահանջը եղել և մնում են սոցիալական արդարությունը, արժանապատիվ աշխատանքն ու արժանապատիվ վարձատրությունը:
-Ցանկացած կազմակերպության ուժը պայմանավորված է իր անդամների քանակով: Որքա՞ն է Հայաստանում արհմիության անդամների թիվը:
-Ներկայումս արհմիութենական կազմակերպությունների շարժը ունի նվազման միտում: Վերջին հինգ տարում 20 ճյուղային միություններից այժմ գործում են 19-ը, իսկ արհմիութենական կազմակերպությունների թիվը նվազել է 52-ով, անդամների թիվը՝ 43 658-ով: Ինչ խոսք` նման իրավիճակին հանգեցրել են նաև նախկին խոշոր ձեռնարկությունների լուծարումը, հանրապետության տնտեսության ստվերային հատվածի ծավալները, մի խումբ ազդեցիկ օլիգարխների կողմից արհմիությունների ստեղծման արգելափակումը, և ամենակարևորը՝ աշխատունակ տարիքի բնակչության թվի նվազումը: Բերեմ երկու պաշտոնական տվյալ՝ Հայաստանում զբաղվածների թիվը նվազել է 166600-ով:
Միայն վերջին տարում արհմիության անդամների նվազման ցուցանիշներ են արձանագրվել հետևյալ ճհմ-ներում՝ առողջապահություն (700), կրթություն և գիտություն (450), լեռնագործություն՝ (390), շինարարություն (1400), պետհիմնարկներ 600/, էլեկտրաարհմիություն (250): Արհմիության անդամների թվի նվազումը կասեցնելու նպատակով անհրաժեշտ է, որ ճյուղային միություններն իրենց շարքերը համալրեն ոչ ֆորմալ սեկտորում ընդգրկված մարդկանցով և իրազեկեն աշխատաշուկա նոր մուտք գործող երիտասարդներին իրենց իրավունքների ու պարտականությունների մասին:
-Կադրային փոփոխությունները համարվում են ցանկացած կազմակերպության գործունեության արդյունավետության բարձրացման խթան, հատկապես, եթե ներգրավված են երիտասարդները: Ինչպե՞ս է վիճակն արհմիություններում:
-Դեպի արհմիություններ երիտասարդ կադրերի ներհոսքի ապահովումը արհմիությունների գործունեության գլխավոր նպատակներից է: Կադրային քաղաքականությունը հուզող հարց է, հատկապես Հայաստանում, որտեղ գործազրկությունը ԱՊՀ երկրների համեմատ ընդհանուր առմամբ կազմում է 19 տոկոս (ի դեպ, սա ամենաբարձր ցուցանիշն է), երիտասարդների շարքերում այն 36 տոկոս է կազմում: Ցավն այն է, որ գործազուրկ է մեծ մասամբ կրթված երիտասարդությունը: Բնականաբար, գործազրկությունն անվստահություն է ստեղծում արհմիությունների նկատմամբ: Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիան, մտահոգվելով երիտասարդների զբաղվածության խնդրով, իր շարքերում ներգրավում է երիտասարդ մասնագետների: ՈՒնենք ակտիվ երիտասարդական թև, որը սոցհարցումների ու այլ միջոցառումների շնորհիվ հանրությանը ոչ միայն իրազեկում է արհմիությունների գործունեության մասին, այլև արհմիութենական աշխատանքներին ներգրավում է նոր անդամների:
Վաղը մեզ արժանի փոխարինողներ են հարկավոր, ուստի առավել քան կարևորվում է կադրային փոփոխությունների անհրաժեշտությունը: Մեզ հարկավոր են բանիմաց ու ակտիվ երիտասարդներ, ովքեր իրենց գործունեությամբ էլ ավելի կամրապնդեն արհմիությունների հիմքերը: 40 տարի շարունակ եղել եմ արհմիության լիդեր, սիրտս ցավում է այս կազմակերպության համար: Վերջին տարիներին ծավալուն աշխատանք է կատարվել, կառուցվածքային լուրջ փոփոխություններ են իրականացվել, որոնք պահպանել ու զարգացնել է հարկավոր:
Ես շատ եմ կարևորում օրենքի գերակայությունը: Տեսեք, եվրոպական երկրներում ուժեղ են ոչ այնքան արհմիությունները, որքան օրենքը, ի տարբերություն մեզ, այնտեղ արհմիությունների ցանկացած պահանջն օրենքի շրջանակներում լուծում է ստանում: Հայաստանի արհմիություններն ուժեղ կլինեն նաև այն դեպքում, եթե ունենան սեփական հեռուստաալիք ու լրատվամիջոց: Սակայն արհմիությունների ֆինանսական հնարավորությունները դեռևս սահմանափակ են:
-Լիդերի անձը կարո՞ղ է որոշիչ դեր ունենալ արհմիութենական շարժման գործում:
-Բնականաբար, ղեկավարելու և առաջնորդելու համար լիդերին անհրաժեշտ է բնավորության մի քանի հատկանիշ. նա պետք է կարողանա ոգեշնչել մարդկանց, լսել ու փորձել հասկանալ նրանց, սեփական օրինակով ցույց տալ այն, ինչին մղում է ուրիշներին: Լիդերը պետք է լինի վստահ, համարձակ, որ կարողանա կյանքի կոչել կազմակերպության ծրագրերը, նրան պետք է հետևեն հարգանքից ու վստահությունից մղված: Իսկական լիդերը, լիդեր դառնալու չի ձգտում, դա նրան ուղղակի հաջողվում է: Արհմիության ցանկացած օղակում գործող (սկսած սկզբնական կազմակերպությունից մինչև ճյուղային միության և կոնֆեդերացիայի նախագահ) լիդերը, լավ մասնագետ լինելուց բացի, պետք է տիրապետի գիտելիքների, քանի որ արհմիության գործունեությունը բազմազան է ու բազմակողմանի: Լիդերը պետք է կարողանա տիրապետել մարդկային հարաբերություններին, իր ակտիվ գործունեությամբ վարակի նրանց: Նա հրամանատար է ռազմադաշտում, և պետք է կարողանա իր շուրջը համախմբել արհմիության բազմահազարանոց բանակը:
-ՀԱՄԿ-ը արդեն Արհմիությունների միջազգային կոնֆեդերացիայի (ԱՄԿ) լիիրավ անդամ է: ԱՄԿ-ին անդամակցությունը ի՞նչ է տալիս Հայաստանի արհմիություններին:
-Արհմիությունների միջազգային կազմակերպության ընտանիքին անդամակցելու արդյունքում նախ ընդլայնվում են մեր գործունեության շրջանակները, հնարավորություն է ընձեռվում արհմիութենական շինարարության մեջ ներառելու ԱՄԿ-ի ավանդույթները: Բացի դրանից, ԱՄԿ-ի կողմից համարժեք աջակցության պատրաստակամությունը մեզ ապահովագրում է մեր նկատմամբ կիրառվող ցանկացած ոտնձգությունից:
-Իսկ ԱՄԿ-ի կողմից ՀԱՄԿ-ին ցուցաբերվե՞լ է որևէ աջակցություն:
- 2008-ին կառավարության կողմից ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքում կատարվող փոփոխություններն ու լրացումներն իրականացվում էին միջազգային կոնվենցիաների խախտումներով, ինչին ՀԱՄԿ-ը համամիտ չէր: Մենք դիմեցինք ԱՄԿ-ի աջակցությանը: Միջազգային փորձագետների և հայ օրենսդիրների համատեղ քննարկումների արդյունքում Աշխատանքային օրենսգրքի վերամշակված տարբերակում չընդգրկվեցին այն հոդվածները, որոնցով խախտվում էին աշխատողների իրավունքները: Ի դեպ, այդ առումով Վրաստանի վիճակն ավելի ծանր է. ԱՄԿ-ից բավական ժամանակ պահանջվեց Վրաստանի աշխատանքային օրենսգրքում որոշակի շտկումներ անելու համար:
ՀԱՄԿ-ն այսուհետ աշխատավորների շահերի պաշտպանության գործում կներդնի արհմիութենական միջազգային շարժման փորձը:
-Որո՞նք են լինելու ՀԱՄԿ-ի 2017-2022 թվականների գործունեության հիմնական ուղղությունները:
- ՀԱՄԿ-ը շարունակելու է հետամուտ լինել կենսապահովման նվազագույն զամբյուղի կազմի և կառուցվածքի սահմանմանը, միջազգային իրավական ակտերով նախատեսված նվազագույն աշխատավարձի սահմանման համակարգի ներդրմանը և կիրառմանը, և որ ամենակարևորն է ՝ նվազագույն աշխատավարձի ինդեքսավորման կարգի ընդունմանը:
Մեր գործունեության հիմնական ուղղություններից են լինելու նաև նպաստելը արհմիութենական շարժման համերաշխության և միասնականության ամրապնդմանը, աշխատանքի ոլորտում սոցիալական գործընկերության համակարգի կայացմանն ու զարգացմանը, միջազգային արհմիութենական շարժման սկզբունքների իրագործմանը:

Հարցազրույցը`
Անուշ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• ՈՍԿԵՊԱՐ. այդ քաղցր բառը՝ խաղաղություն
• «Արվեստագետն ու գիտնականը պիտի համոզվեն, որ թիկունքում պետություն կա»
• «Արհ­միու­թ­յուն-գոր­ծա­տու հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թ­յու­նից կշա­հեն թե՛ աշ­խա­տո­ղը, թե՛ գոր­ծա­տուն ու իր բիզ­նե­սը»
• «Ներ­կա­յիս կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գը ոչն­չով չի տար­բեր­վում նախ­կին իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի վա­րած տն­տե­սա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նից»
• Երա­նի թե հայ գյու­ղա­ցու բո­լոր օ­րե­րի լու­սա­բացն ու մայ­րա­մուտն ա­վարտ­վեն խին­դով և ու­րա­խու­թ­յամբ
• Գոր­ծա­տուն պար­տա­վոր է հար­գել աշ­խա­տո­ղի աշ­խա­տան­քա­յին ի­րա­վուն­քը` ա­ռանց գոր­ծա­դու­լա­վո­րի պար­տադր­ման
• «Անհ­րա­ժեշտ է կան­խել գյուղն­շա­նա­կութ­յան հո­ղե­րի դեգ­րա­դա­ցու­մը»
• Ահագ­նա­ցող աշ­խա­տան­քա­յին միգ­րա­ցիան եր­կի­րը «դա­տար­կեց» ո­րա­կ­յալ մաս­նա­գետ­նե­րից
• Ոչ միայն ե­րա­զանք, այլև ի­րա­կա­նու­թ­յուն
• Տու­րիզ­մով զբաղ­վե­լու հա­մար նախ պետք է սի­րել հայ­րե­նի­քը
• Գառ­նա­ռիճ՝ ե­րեք պե­տու­թ­յուն­նե­րի խաչ­մե­րու­կում ապ­րող գյու­ղը
• «Վա­յել չէ թա­գա­վո­րի և իշ­խա­նի հա­մար գո­ղեր և ա­վա­զակ­ներ ու­նե­նալ, այլ միայն լր­տես­ներ, որ հե­տա­խույզ­ներ են»
• «Արհ­միու­թ­յուն­նե­րի հան­դեպ վս­տա­հու­թ­յան վե­րա­կանգ­նու­մը պետք է սկ­սել զրո­յից»
• Աշխա­տո­ղը պետք է ստա­նա այն­քան աշ­խա­տա­վարձ, որ այն բա­վա­րա­րի ոչ թե գո­յատևե­լու, այլ ապ­րե­լու հա­մար
• «ԵՊՀ ռեկտորի պաշտոնակատարը չկարողացավ լուծել ԵՊՀ արհմիության հետ կոլեկտիվ պայմանագիրը»
• Գա­զա­տար խո­ղո­վակ­նե­րը կան, բայց բնա­կի­չը գե­րա­դա­սում է փայ­տը
• Դի­լի­ջանն իր ռե­սուրս­նե­րով կա­րող է ապ­րել
• Մեղ­րի ե­կո­ղը, դեռ չմեկ­նած, մտա­ծում է հա­ջորդ այ­ցի մա­սին
• Տաշ­տու­նը 160 ծուխ ու­ներ, այ­սօր մնա­ցել է 22-ը՝ 60 բնակ­չով
• Անտառ­նե­րով շր­ջա­պատ­ված բնա­կա­վայրն իր ջե­ռուց­ման հար­ցը լու­ծել չի կա­րո­ղա­նում, օ­րեն­քը թույլ չի տա­լիս

Մեկնաբանություններ