Թուրքիան և Ադրբեջանը Նախիջևանից «ինչ-որ բան» են նախապատրաստում իրենց հարևանների դեմ

(Նախորդ մասը)

Tasnim News-ի վերոհիշյալ տեղեկության մեջ նույնպես որոշ հիշեցումներ կան. «Վերջին մի քանի շաբաթվա ընթացքում ավելացել է ԻՀՊԿ-ի հակաահաբեկչական գործողությունների թիվը: Անցած ամսվա նույնպիսի գործողության ընթացքում ԻՀՊԿ-ի «Համզե Սայիդ ալ-Շոհադ» բազայի ուժերը մի խումբ ահաբեկիչների են հայտնաբերել Արևմտյան Քրդստանի նահանգում և կարողացել են նրանցից մի քանիսին ոչնչացնել, իսկ երեքին գերել: Ռազմաբազան հայտարարել է, որ իր ուժերը գործողության ընթացքում բռնագրավել են ահաբեկչական խմբի զենք-զինամթերքը»: Այսպիսով, ընդամենը մեկ ամսվա ընթացքում, ինչպես նշել են իրանական աղբյուրները, «օտարերկրացի ահաբեկիչները ճեղքման երեք փորձ են արել: Սակայն, եթե հիշեցնելու լինենք նաև ընթացիկ տարվա մայիսի վերջը, ապա կտեսնենք, որ, ԻԻՀ-ում նախագահական ընտրությունների արդյունքների հրապարակումից հետո Իրանում վարչակազմը փոխելու անհրաժեշտության մասին ԱՄՆ-ից հնչած (այդ թվում՝ Պենտագոնի ղեկավար Ջեյմս Մատտիսի մակարդակով) մի ամբողջ շարք հայտարարություններին զուգընթաց, ինչ-որ ուժեր չորս անգամ փորձել են ապակայունացնել իրավիճակը արտաքին աշխարհի հետ Իրանի հյուսիսարևմտյան սահմանին: Հիշեցնեմ, 2017 թ. մայիսի 27-ին Fars News գործակալությունը հաղորդել էր, որ Իրանի Արևմտյան Ադրբեջանի հյուսիս-արևմուտքում՝ Թուրքիայի հետ սահմանի վրա, PJAK-ի («Քրդստանի ազատ կյանքի կուսակցություն») ահաբեկիչների հետ բախման ժամանակ երկու իրանցի սահմանապահ սպանվել է և յոթը՝ վիրավորվել (PAK-ը ԱՄՆ-ի և Իսրայելի խնամակալության ներքո գտնվող մի խմբավորում է, որը Իրաքից արտաքսվելուց հետո անցել է Թուրքիա- խմբ.): Ահաբեկիչների հետ բախումը տեղի է ունեցել այն ժամանակ, երբ «ՈՒրումիե» գնդի իրանցի սահմանապահները շարժվում էին սահմանի երկայնքով: Այդ ժամանակ արդեն Իրանի սահմանապահ զորքերի գլխավոր հրամանատար, բրիգադային գեներալ Ք. Ռըզային Թուրքիային նախազգուշացրել էր, որ անհրաժեշտ է գործնական միջոցներ ձեռնարկել՝ «վերջ դնելու անփույթ վերահսկողությանը Իրանի հետ սահմանին անվտանգության ապահովման գործում» և կանխելու հանցագործների կողմից սահմանի խախտումները: Գեներալ Ք. Ռըզային դատապարտել էր ահաբեկչական ակտը և ասել. «Մենք, իհարկե, ջախջախիչ պատասխան կտանք այդ քայլերին... Մենք Թուրքիային պատասխանատու ենք համարում, և այդ երկիրը պետք է հաշվի առնի այդ ակտը»:

Քրդստանի և Արևմտյան Ադրբեջանի օստանները (նահանգները), այսպիսով, մայիսի վերջից մինչև հուլիսի վերջն ընկած ժամանակամիջոցում եղել են անընդմեջ հարձակումների և լարվածության սրման փորձերի օբյեկտներ: Բայց եթե Քրդստան կարելի է ներխուժել բացարձակապես Իրաքի տարածքից, ապա Արևմտյան Ադրբեջանը հիմնականում սահմանակից է հենց Թուրքիային ու... Նախիջևանին: Սա է նրբագույն առանձնահատկությունը: Չէ՞ որ Իրանի հյուսիսարևմտյան շրջաններ զինված ներխուժման փորձերի մասին հուլիսյան հաղորդագրություններում իրանական աղբյուրները չեն ընդգծում (ինչպես, օրինակ, մայիսի վերջերին էր), որ ահաբեկիչները գրոհել են Թուրքիայից: ՈՒրեմն, որտեղի՞ց են ձեռնարկվել «օտարերկրացի ահաբեկիչների» վերջին ճեղքման փորձերը՝ Թուրքիայի՞ց, թե՞ Նախիջևանի Ինքնավարությունից: Այս հարցի պատասխանը կարևոր է, և դա պաշտոնական Անկարային Իրանի մայիսյան նախազգուշացման նույն այն լույսով, որի իմաստն ավելի քան թափանցիկ է. այլևս չհամարձակվեք, թուրքեր, ի շահ երրորդ պետությունների, ձեր տարածքը տրամադրել հակաիրանական քրդական կազմակերպություններին (ԻՀՊԿ-ի այս յուրօրինակ վերջնագիրը առաջվա նման ուժի մեջ է): Մայիսին և հունիսի սկզբին, բացառված չէ նաև Անկարային ցուցադրելու համար, թե ինչի են ընդունակ ԻՀՊԿ-ի ուժերը, իրանցիները, հետ մղելով բելուջական ահաբեկչական խմբավորման նոր սահմանամերձ գրոհները Պակիստանի տարածքից, Պակիստանին իրենց ավելի վաղ (ապրիլին) արած «նախազգուշացումը» վերածել են կոնկրետ գործողությունների՝ երկու անգամ անցնելով սահմանը և ահաբեկիչներին ոչնչացնելով արդեն Պակիստանի տարածքում:
Շոշափվող հարցը ապարդյուն ու հռետորական չէ: Մի տեսակ հավատդ չի գալիս, որ ԻՀՊԿ-ի գեներալ Ք. Ռըզայիի նախազգուշացումից և Պակիստանին այն բանի ակնբախ ցուցադրումից հետո, որ Իրանի խոսքին անպայման հետևում է գործը, Անկարան կհամարձակվեր վերստին իր սահմանամերձ գոտին տրամադրել PJAK-ի նույն քրդերի սադրանքների համար, առավել ևս, թուրքերին հայտարարվել էր, որ Թեհրանը շատ լավ գիտե, թե հատկապես ով է հովանավորում այդ խմբավորումը, ինչ «հրահանգիչներ» են ԱՄՆ-ից ու Իսրայելից ամերիկյան ռազմաբազաներում և ճամբարներում «հրահանգավորում» PJAK-ի զինյալներին: Հիմա Թուրքիան ամեն ջանք գործադրում է Իրանին ու Ռուսաստանին ներկայանալու որպես ԱՄՆ-ին ու Իսրայելին չենթարկվող տարածաշրջանային ուժ, իսկ նախագահ Էրդողանը, առնվազն ամիսը երկու անգամ, հեռախոսային խոսակցություններ և այլ շփումներ է ունենում Իրանի և Ռուսաստանի նախագահների հետ, ապացուցելով, որ Անկարան շարունակում է հավատարիմ մնալ Սիրիայի վերաբերյալ կնքված «Աստանայի համաձայնագրին»: Գաղտնիք չէ, որ նույն Սիրիայի վերաբերմամբ Իրան-Ռուսաստան զույգի ու Թուրքիայի տարաձայնությունների շարքում նաև սիրիացի քրդերի հարցն է: Սակայն, սկսած մայիսի 27-ից, զինված ներխուժումների ու ճեղքումների փորձերը միայն քրդական խնդրի դրսևորումներ չեն, եթե մայիսին Թեհրանը կոնկրետ քրդական PJAK խմբավորման անունն էր տվել, իսկ հունիս-հուլիսին խոսվում էր ինչ-որ «օտարերկրացի ահաբեկիչների» մասին՝ առանց նշելու նրանց ազգությունն ու այս կամ այն երկրին պատկանելությունը:

Այսպիսով, այն հարցը, թե որտեղից է հուլիսին գրոհի ենթարկվել իրանական սահմանի հյուսիսարևելյան հատվածը՝ Թուրքիայի՞ց, թե՞ Նախիջևանից, դառնում է ամբողջ տարածաշրջանում հնարավոր ցնցումային փոփոխությունների մի նոր շատ կարևոր լծակ: Թերևս, շատերը նկատած կլինեն, որ համեմատաբար վերջերս՝ հուլիսին, Սոչիում գաղտնի ոչ պաշտոնական բանակցություններ տեղի ունեցան Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի միջև, ինչպես նկատել են շոշափված թեմաների բովանդակության մասին այդ երկու երկրների արտգործնախարարությունների հաղորդագրություններում եղած էական տարբերությունները: Բաքուն պնդում էր, թե նախագահները հիմնականում խոսել են Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի կարգավորման մասին, իսկ Մոսկվան՝ թե առհասարակ «տարածաշրջանային հակամարտությունների» կարգավորման կարևորության հարցն է շոշափվել: Պուտին-Ալիև հանդիպումից թե՛ առաջ, թե՛ հետո շատ լրատվամիջոցներում հայտնվեցին հրապարակումներ, որոնց իմաստը հետևյալն էր. «Ալիևը խնդիր է դարձել Ռուսաստանի համար», Պուտինը «նախազգուշացրել է Ալիևին»: Տարօրինակ է, բայց տարածաշրջանում Ադրբեջանի գործողություններից Իրանի դժգոհության մասին (ավելի մեղմ շեշտադրումներով) հանդիպումից առաջ հիշատակել էին նաև իրանական լրատվամիջոցները: Իսկ Սոչիի հանդիպումից հետո երևան եկան նաև հրապարակումներ, որոնք պնդում են, թե «Ալիևը խնդիր է դարձել նաև Էրդողանի համար»:

(շարունակելի)

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ