«Բանակցությունների սեղանի շուրջ պետք է նստի Արցախի Հանրապետության ղեկավարը»

Ժնևյան հանդիպումից առաջ շատերը պնդում էին, որ Սերժ Սարգսյանը չպետք է գնա Շվեյցարիա` հաշվի առնելով նախօրեին Ալիևի արած հայտարարությունը: Բանակցությունից հետո ոչ մի խոսք չեղավ Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածությունների մասին, ինչն առավել մեծացրեց այս կարծիքի կողմնակիցների հաստատակամությունը: ՀԴԿ ղեկավար ԱՐԱՄ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ հետ զրուցեցինք այս և ԵՄ նոր համաձայնագրի մասին:

-Պարոն Սարգսյան, ճի՞շտ էր Սերժ Սարգսյանի հանդիպումն Ալիևի հետ, եթե և՛ համանախագահների, և՛ մեր նախագահի խոսքում ոչ մի բառ չհնչեց վերահսկողական մեխանիզմներ տեղակայելու պայմանավորվածության մասին:
-Գիտեք, ես Սերժ Սարգսյանի վարած ներքին քաղաքականությունը քննադատողներից եմ, բայց այս հարցում, կարծում եմ, հանրապետության նախագահը ճիշտ էր: Չգնալը միշտ այն խնդրի առաջ է կանգնեցնում, որ դու ես մեղավորը, հետո պետք է բացատրես, թե ինչու այդպես վարվեցիր: Այդպես պետք է վարվել այն ժամանակ, երբ նպատակ կա այդ ողջ գործընթացը «փակելու» և ավարտելու: Քանի դեռ ինչ-որ հնարավորություններ կան, նման հանդիպումներն անհրաժեշտ են: Ինչ վերաբերում է պայմանավորվածություններին, չէր կարող նման հայտարարություն լինել, քանի որ դա բանակցությունների առանձնահատկություններից է: Երբ նախագահն ասաց, որ Ղարաբաղը չի կարող լինել Ադրբեջանի կազմում, Բաքվում վայնասուն բարձրացավ: Սա փաստում է, որ նաև մեծ տեղեկատվական պատերազմ է ընթանում, ոչ մեկը չի ցանկանում տանուլ տալ, որպեսզի սեփական հասարակության աչքում ինքը ճիշտ երևա: Այն, ինչ նախկինում մենք ասում էինք, այսօր հաստատվեց` չպետք է խորանալ բանակցային գործընթացում, մի՛ քննարկեք այն հարցերը, որոնք վաղը ձեր դեմ են դուրս գալու: Հայաստանի իրավունքն է ասելու, որ Արցախը մեր պատմական հողն է, որը բռնակցվել է: Ադրբեջանն այսօր չի կարող պատերազմով հետ բերել այն, ինչ ցանկանում է: Այս բանակցությունների իմաստն այն է, որ Ադրբեջանը փորձում է արդարացնել այն հոխորտանքները, որ զենքով հետ կբերի հողերը, բայց այդպես չի անում, հույս ունենալով, որ Հայաստանը խելքի կգա ու կվերադարձնի տարածքները: Իսկ Հայաստանն էլ արդարացնում է բանակցությանն իր մասնակցությունը` ասելով, թե հույս ունի, որ Ադրբեջանը, ի վերջո, կհասկանա, որ ազգի ինքնորոշման իրավունքը պետք է իրացվի: Եթե այս տրամաբանությամբ պետք է շարունակվեն բանակցությունները, թող շարունակվեն, քանի որ կարող են հանգեցնել գոնե առաջնագծի լարվածության թուլացմանը:
-Բոլոր պայմանավորվածությունները խախտող Ալիևն իրո՞ք շահագրգռված է, որ լարվածություն չստեղծվի առաջնագծում, զոհեր չլինեն:
-Ոչ ոք այնքան միամիտ չէ կարծելու, թե Ադրբեջանը հրաժարվեց իր նկրտումներից: Զորօրինակ, Ադրբեջանի, Վրաստանի և Թուրքիայի գլխավոր հրամանատարները հավաքվել են Թբիլիսիում` համագործակցային լուրջ հարցեր քննարկելու, սրան գումարած` բացվում է Կարս-Թբիլիսի-Բաքու երկաթգիծը, որը շատ մեծ վտանգ է ներկայացնում մեզ համար: Մենք չունենք դրան համազոր Հայաստան-Իրան երկաթգիծը, որը 1998-ից դեռ կարող էինք իրականացնել: Ասում են` Հայաստանը տնտեսապես զարգացնելու խնդիր է դրված, եթե մեր հարևանների օրինակով դիտենք, այնտեղ, բացի նավթից ու գազից, արդյունաբերությունն է զարգանում, իսկ մեզ մոտ ծանր արդյունաբերություն հասկացությունն անգամ վերացել է, նույնիսկ նախարարության անունը փոխեցին: Առանց արդյունաբերության հնարավոր չէ զարգացող պետություն լինել: Այսօրվա իշխանության գործելաոճում ես չեմ տեսնում այս մոտեցումը:
-Հերթական ընտրություններից առաջ այս բանակցությունները երկու երկրների նախագահների համար գուցե և վերջինը լինեն, հնարավո՞ր է ինչ-որ բեկում արձանագրվի մինչ այդ:
-Ալիևի պաշտոնավարման ժամկետը չի ավարտվելու, նա կարող է անգամ ցմահ կառավարել: Սերժ Սարգսյանի պարագան լրիվ այլ է: Այս խառնաշփոթը, որ նրանք են ստեղծել, թույլ չի տալիս հասկանալ, թե ինչ է լինելու: Այն ժամանակ նախագահն էր, հիմա վարչապետը պետք է լինի բանակցողը, բայց, որքան հասկանում եմ, կարող է լրիվ ուրիշ տարբերակ էլ լինել: Էլի սահմանադրության վերաձևում անեն, որ ողջ ուժային բլոկը ենթարկվի Անվտանգության խորհրդի քարտուղարին: Այսինքն, վարչապետը դառնա տեխնիկական ֆիգուր, իսկ բանակցողը լինի Անվտանգության խորհրդի քարտուղարը: Բայց հարց է առաջանում` ո՞վ է նստելու Ալիևի հետ բանակցելու, ո՞ր մի երկրի նախագահ իրեն թույլ կտա Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի հետ հարցեր լուծել: Անհեթեթ իրավիճակ են ստեղծել ու ամեն ինչ խառնել իրար: Անընդհատ ասում են, թե Սերժ Սարգսյանը մնալու է, ոչ ոք դա չի ժխտում: Խնդիրն այն է, որ անձերը չեն որոշում քաղաքական համակարգը: Եթե իսկապես նա պետք է լինի, պարզ ասեն, հասկանանք, թե բոլոր առումներով ով է երկիրը ներկայացնելու: Նախագա՞հը, որը, ըստ Սահմանադրության, օժտված է միայն ներկայացուցչական լիազորություններով. նրա հետ ևս ոչ ոք բանակցություններ չի վարի: Իսկապես տարօրինակ իրավիճակում ենք հայտնվել: Պատմությունը մեզ հուշում է` իշխանությունը չի կիսվում: Կարող էր լինել կոլեգիալ ղեկավարություն, եթե լիներ կոալիցիոն կառավարում: Բայց մեկ կուսակցության պարագայում կոալիցիոն ղեկավարությունը դառնում է անհեթեթություն: Դրսի աշխարհը հստակ պետք է իմանա` ում հետ գործ ունի: Կարգավիճակի խնդիր կա, ի վերջո: Վերադառնալով Ձեր հարցին, ասեմ` ոչ, բեկումնային քայլեր չեն կարող լինել, քանի որ Ալիևի համար միևնույն է, թե ով է իր դիմաց նստելու: Նրանք չեն էլ թաքցնում, որ այսպես կարող է երկար շարունակվել, քանի որ Հայաստանը որքան թուլանա, այնքան իրենց օգուտն է:
-Արդեն շրջանառության մեջ է «Պաշտպանության մասին» նոր օրենքը, որով վարչապետի լիազորությունները կրճատվում են: Դրան զուգահեռ, ՀՀԿ-ն անթաքույց առաջ է տանում այն գիծը, որ ղարաբաղյան հիմնախնդրի հարցով բանակցություններ կարող է վարել միայն այդ «բովով» անցած քաղաքական անձը, իսկ Կարեն Կարապետյանին ՀՀԿ-ն այդպիսին չի համարում: Ստացվում է` վաղը երկիրը ներկայացնողի խնդրի առաջ ենք կանգնելու: Ի վերջո, եթե այդ լիազորությունը մնա վարչապետին, Կարեն Կարապետյանը կկարողանա՞ բանակցություններ վարել:
-Այս պարագայում ամենաճիշտ տարբերակը կլիներ այն, որ Սերժ Սարգսյանը հասներ մի կարևոր նպատակի` իր փոխարեն բանակցությունների սեղանի շուրջ նստեր Արցախի Հանրապետության ղեկավարը: Սա է լավագույն տարբերակը, եթե կարողանան հասնել այն բանին, որ հիմնական բանակցային կողմ դառնա Արցախի ղեկավարությունը (իհարկե, Հայաստանը պետք է պահի իր դիրքերը), ոչ մի հարց չի առաջանա: Ժամանակին էլ ասել ենք, որ Ղարաբաղի անկախության ճանաչումը սխալ քայլ է, որովհետև Արցախը պետք է միավորվեր Հայաստանի հետ: Պետք է ճանաչել միայն Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը Ադրբեջանից, այսինքն` միջազգային հանրության համար հաստատել (ինչը չարեցին Կատալոնիան, Քրդստանը), թե ո՛ր իրավունքով է ինքնորոշումն իրականացվում: Ամեն մի քայլն այստեղ իր նշանակությունն ունի։ Եթե չեք հիմնավորել, որ ձեր ինքնորոշման իրավունքը պետք է լինի հակամարտող կողմի տարածքային կառույցից դուրս, ձեզ միշտ ասելու են, թե խախտում եք տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Հայկական կողմից այս գլխավոր հարցը լուծված չէ, ասել է` չեն գնացել բանակցելու այս հարցի շուրջ, գլխավոր խնդիր չեն դարձրել այն փաստը, որ Արցախի Հանրապետությունը դեֆակտո և դեյուրե ձևավորվել է օրինական ճանապարհով:
-Փաստորեն, հաշվի առնելով Հայաստանի կառավարման համակարգի փոփոխությունը, երբ հասկանալի չէ, թե ով է Ալիևի դիմաց նստելու, լավագույն լուծումը Արցախի ղեկավարության մասնակցությու՞նն է բանակցություններին:
-Միանշանակ: Ղարաբաղն այսօր պետք է ստանձնի բանակցությունները ղեկավարողի պարտականությունը: Առավել ևս, որ հիմա կառավարման անորոշություն է Հայաստանում, պետք է այդ դերակատարությունը ստանձնի Ղարաբաղի ղեկավարը: Ավելին, նույնիսկ վարչապետի հետ հնարավոր է բանակցություններ չվարեն, քանի որ նախագահ է մի կողմում, իսկ այստեղ վարչապետ է, որը կախյալ է խորհրդարանից: Այս բոլոր նրբությունները պետք է հաշվի առնեն: Սա Անգելա Մերկելի պաշտոնը չէ, երբ ամբողջ աշխարհը գիտի, որ նա օժտված է բոլոր լիազորություններով: Հայաստանի պայմաններում, երբ վարչապետը «թելից է կախված», սպասում է, թե խորհրդարանն ինչ կորոշի, կփոխի՞ իրեն, թե՞ ոչ, ամեն անգամ հարց է առաջանալու դրսում` ում հետ գործ ունեն, բա որ եկավ հաջորդն ու պայմանավորվածությունները խախտե՞ց: Մենք իսկապես հարվածի տակ ենք դնում բանակցությունները, այսօր դեռ «տաք» ենք ու այս բաները չենք զգում:
-Կառավարման համակարգի փոփոխությունը վնասելու՞ է ղարաբաղյան հիմնախնդրի բանակցային գործընթացին:
-Այո: Միշտ ասել եմ, որ եթե անձով են պայմանավորում իշխանական համակարգը, մի խախտում էլ պիտի անեին` նախագահի երրորդ ժամկետ սահմանեին: Անգամ դա կարելի էր ընդունել, բայց ոչ սա: Այն բոլոր խոսակցությունները, թե գնում ենք ժողովրդավարացման, օդից կախված են. այդ ինչպե՞ս եք գնում: Այս խորհրդարանո՞վ, որի հիմնական կազմն ընտրվել է փողով: Մնացածը դեմագոգիա է: Սա է նրանց սկզբունքը` ավելի լավ է փորձված թանը, քան անփորձ մածունը: Իսկ ինչպե՞ս են այս իրավիճակից դուրս գալու: Ի դեպ, նրանք իրենց շրջապատել են հլու-հնազանդ մերձավորներով, որոնք, որևէ լավ բանի հույս չունենալով, նախընտրում են իշխանության կողքին լինել, որ մի բան էլ իրենց հասնի: Սա աննորմալ վիճակ է, երբ չկա իրական ընդդիմություն: Բոլոր հնարավոր միջոցներով այնպես նվաստացրին իրական ընդդիմադիրներին, որ քաղաքական ընդդիմություն չկա: Իշխանությունը ոչ մեկից չի վախենում, դրա համար էլ ինչ ուզում` անում է:
-Հրապարակվել է ԵՄ-Հայաստան համաձայնագրի տեքստը: Ձեր գնահատականը: Ի դեպ, արդեն տեսակետ է հնչում, որ հնարավոր է այն ևս չստորագրվի կամ հետաձգվի մինչև մայիս, քանի որ Եվրոպայում էլ ուզում են հասկանալ, թե Հայաստանում ում հետ գործ ունեն:
-Եվրոպայի առաջարկած դրույթները մեր կուսակցությունը միշտ էլ անընդունելի է համարել: Մենք պետք է իրավունք ունենանք մեր կողմից առաջարկություններ ներմուծելու այդ պայմանագրում, որ մարդիկ հասկանան, որ չենք ցանկանում իրենց դիկտատուրային ենթարկվել: Իրենք թույլ չեն տալիս իրենց առաջարկները քննարկել, ասում են` սա է, կա՛մ ընդունում եք, կա՛մ ոչ: Բացի յուվենալ արդարադատությունից, սեռական փոքրամասնությունների իրավունքների պաշտպանությունից ու շատ այլ հարցերից, մի բան էլ են ավելացրել` ատոմակայանի փակումը: 1985-86-ին ես, որպես «Комсомольская правда»-ի թղթակից, Սիլվա Կապուտիկյանի, Կարինե Դանիելյանի, Գեորգի Տեր-Իսայանի հետ այնքան էինք ատոմակայանի ճակատագրով անհանգստացած, որ գրվեց «Մտավորականության նամակը Գորբաչովին»: Հետո հասանք նրան, որ, հատկապես Չեռնոբիլից հետո, ատոմակայանը տարիուկես վերանորոգման «կանգնեց» և «բերվեց քրիստոնեական տեսքի», ինչպես Կարեն Դեմիրճյանն էր ասում: Մենք գիտենք դրա վտանգավորությունը և դեռ այն ժամանակ էինք դա ասում: Բայց հիմա ՄԱԳԱՏԷ-ն ասում է, որ ամեն ինչ համապատասխանում է նորմերին, իսկ ես հիմք չունեմ այդ հեղինակավոր կառույցին չհավատալու: ՈՒրեմն, եթե կարելի է, թող շահագործվի: Իսկ եթե փակենք ՀԱԷԿ-ը, որ մեր էլեկտրաէներգիայի 40 տոկոսն է ապահովում, ինչպե՞ս ենք փոխհատուցելու դա: Եթե այս ամենը մի կողմ թողնենք, ի՞նչ է նշանակում, որ Եվրոպան մեզ ասում է` ատոմակայանը պիտի փակեք: Մի՞թե սա սուվերենության խախտում չէ: Կամ` այսօր, երբ քննարկվում է ընտանեկան բռնության մասին օրինագիծը, արևմտամետ հայ գրանտակերներին հարց եմ տալիս` եթե այդպես շահագրգռված չլինեն, ինչու են կառավարությանը խոստանում 10-12 մլն դոլար օրենքն ընդունելու համար: Գենդերային հավասարության մասին օրենքն ընդունելու համար ևս փող տվեցին, սա ինքնավարության խախտում չէ՞, սա սատելիտի կարգավիճակ չէ՞: ՈՒզում եմ հասկանալ` ի՞նչ է մեզ տալու ԵՄ-ի հետ այդ համաձայնագիրը: Տնտեսական զարգացու՞մ, ներդրումների հո՞սք: Եթե ներքին վիճակը սա է, ոչ մեկն այստեղ գումար չի բերի:
-ԵՄ-ի հետ համաձայնագրի կողմնակիցները վստահեցնում են, որ այս համաձայնագիրը փակելու է ԵԱՏՄ-ի բացերը, այսինքն, կոռուպցիայի, մենաշնորհի դեմ պայքար է լինելու:
-Բա սատելիտ չես, ի՞նչ ես, եթե դրսից պետք է քեզ ասեն, որ կոռուպցիայի, մենաշնորհի դեմ պայքարել է պետք: Քո ժողովրդին բանի տեղ չես դնում, նրա պահանջը մի կողմ ես թողել, որ Եվրոպայից, Բրյուսելից «քեռին վրադ գոռա», նո՞ր սկսես պայքարել: Սա՞ է ձեր պայքարի իմաստը: Այս ամեն ինչից մի բանի հոտ է գալիս` տիրոջ փոփոխության, ընդամենը: Սա այնքան էլ լավը չէ, գնանք մյուսի մոտ: Փոխանակ ասեն` ո՛չ նա, ո՛չ էլ մյուսը, մենք պետք է լինենք մեր երկրի տերը: Սա թողած` բաժանվել ենք արևմտամետների, հյուսիսամետների ու չգիտեմ, թե էլ ինչերի: Այսպես երկիր չեն պահում, դրա համար էլ ժողովուրդը գնում է երկրից: Իսկ այս համաձայնագիրը դարձրել են ֆետիշ: Շատ են խոսում վիզային ռեժիմի ազատականացման մասին, եթե Եվրոպան ուզում է մեզ հետ նման հարաբերություն ունենալ, ի՞նչն է խանգարում, ինչու՞ չի անում, ի՞նչ է տալու նրան այդ համաձայնագիրը: Ենթակայությու՞ն: Ինչ վերաբերում է ստորագրել-չստորագրելուն, մեր երկրում ամեն ինչ էլ հնարավոր է: Եթե Եվրոպան երաշխիքներ չունենա, պայմանագիրը կարող է և չստորագրվել:

Զրույցը`
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ