«Մարդիկ արտագաղթում են՝ ապօրինությունների պարիսպը քանդելու անզորությունից»

irates.am-ի հարցերին պատասխանում է Պրահայում ապրող մեր հայրենակից, լրագրող ՇՈՒՇԱՆ ՂԱԶԱՐՅԱՆԸ:

-Դուք երկար տարիներ է, ինչ ապրում եք Չեխիայում, մոտիկից ծանոթ եք չեխահայ համայնքին ու նրա խնդիրներին: Ըստ Ձեզ՝ ո՞վ է այսօր սփյուռքահայը, ինչպե՞ս է կարողանում դրսևորել իրեն արտերկրում:
-Չեխիայի համայնքը, ի տարբերություն այլ երկրների համայնքների, հետխորհրդային է, որովհետև Չեխիան չի ունեցել ձևավորված հայկական համայնք: Եղել են առանձին անհատներ, մտավորականներ, ովքեր զբաղվել են մշակութային խնդիրներով: Օրինակ՝ Նշան Մարտիրոսյանը, ով փիլիսոփայություն էր դասավանդում Կառլովի համալսարանում: Ավելի ուշ, Նշան Մարտիրոսյանի և մի քանիսի ջանքերով, 1995-ին Կառլովի համալսարանում բացվեց հայագիտության բաժին, բազմաթիվ ուսանողներ սկսեցին թարգմանություններ անել, սակայն մի քանի տարի առաջ, ցավոք, փակվեց այդ բաժինը: Չեխ գրականագետ, թարգմանիչ Լյուդմիլա Մոտոլովայի (նա հայ գրականությունը թարգմանել էր չեխերեն) գործը փաստորեն, շարունակում էին այդ բաժնում, և հիմա Չեխիայում ՀՀ դեսպան Տիգրան Սեյրանյանը ջանքեր է գործադրում, որ պահպանի գրադարանն ու Մոտոլովայի ժառանգությունը: Գրական կապերը խորհրդային շրջանում շատ ամուր էին: Չեխահայ համայնքը փոքր է՝ 3000-4000 հայ, հիմնականում՝ մշակույթի մարդիկ: Շատ նկարիչներ, չունենալով Հայաստանում ապրելու և ստեղծագործելու հնարավորություն, եկել են Չեխիա և հիմա դարձել են հայտնի, Պրահայի կենտրոնում ունեն ցուցասրահներ, բացում են ցուցահանդեսներ եվրոպական տարբեր երկրներում: Արտագաղթողների մեջ փոքր թիվ չեն կազմում նաև լրագրողները, երգիչները:
Հայտնի է նաև եվրոպական <Օրեր> ամսագիրը, որը խմբագրում է Հակոբ Ասատրյանը: Պրահայում գործում է նաև շաբաթօրյա հայկական դպրոց, որը ղեկավարում է ամուսինս՝ Արմեն Քոլոյանը: Տասնյոթ տարի է, ինչ դպրոցի ղեկավարներն ամեն ինչ անում են, որ երեխաները չմոռանան հայերենը:
-Հետևե՞լ եք, թե մարդիկ ինչ պատճառաբանություններ են ներկայացնում եվրոպական երկրներ արտագաղթելիս: Պատճառը սոցիալակա՞ն է, թե՞ ինքնադրսևորման հնարավորության բացակայությունը:
-Սոցիալական պատճառներից ելնելով չէ, որ արտագաղթում են: Արտագաղթում են անարդարությունից, իրավական անպաշտպանվածությունից և իրենց առջև խոյացած այդ ապօրինությունների պարիսպը քանդելու անզորությունից: Մարդիկ ուզում են ապրել իրավական պետությունում: Նորմալ մասնագետը կարողանում է իրավական պետության մեջ ինքնադրսևորվել, գնահատվել:
-Դուք հաճախ եք այցելում Երևան: Սովորաբար այն մարդիկ, ովքեր երկար ժամանակ լինում են դրսում և հետո վերադառնում Հայաստան, խոսում են միայն դրական փոփոխություններից:
-Գիտեք, շատ փոփոխություններ, թվում է, դրական են. փողոցներ են ասֆալտապատվում, նոր շենքեր են կառուցվում: Բայց ես շատ լավ գիտեմ մեր քաղաքը, նրա պատմությունը, ինչպես է հենց խորհրդային իշխանության տարիներին զարգացել մեր երկիրը: Հիմա տեսնում ենք, թե ինչպես է այլակերպվել քաղաքը, ինչ փոփոխությունների է ենթարկվել: Ես զարմանում եմ, թե ինչպես է մեր ժողովուրդը դա թույլ տալիս: Տիրում է ահավոր խորը սոցիալան բևեռվածություն: Այսօր տեսնում ենք, թե պատերազմին մասնակցած ազատամարտիկները որքան արհամարհված և անտեսված վիճակում են հայտնվել:
-Հայաստանում տեղի ունեցող ամեն մի ընտրությունից հետո ակնհայտ է դառնում, որ մեր երկրում հնարավոր չէ ընտրություններով հասնել փոփոխությունների, քանի որ ընդդիմադիր ուժերը հայտնվում են մարգինալ վիճակում, իսկ ժողովուրդն ավելի է հիասթափվում: Չե՞ք կարծում, որ սփյուռքահայերն էլ պետք է ակտիվություն ցուցաբերեն և կանգնեն իրենց հայրենակիցների կողքին:
-Լիովին համաձայն եմ: Պետք է սատարեն ոչ թե Հայաստանի իշխանություններին, այլ՝ ժողովրդին: Ամեն հայ, որ մեկնել է արտերկիր, երազում է վերադարձի մասին: Երբ այնտեղ մարդուն նայում են, վերաբերվում ոչ թե որպես տվյալ երկրի քաղաքացու, այլ՝ օտարի, դա անպատվաբեր և նվաստացուցիչ է: Այլ երկրից եկած քաղաքացին ավելի թանկ է վճարում բժշկական ապահովագրության համար, հարկերն ավելի բարձր են:
-Բայց սփյուռքահայերը բարձրաձայնում են միայն Ցեղասպանության, Հայ դատի խնդիրների մասին և ոչ թե ՀՀ-ում մարդու իրավունքների աղաղակող ոտնահարումների, սոցիալական խորը բևեռվածության: Միայն ամերիկահայ համայնքն է, որ ՀՀ նախագահի ընտրություններից հետո կազմակերպում է բողոքի ցույցեր:
-Սփյուռքը շատ մեծ դեր ունի: Նա չպետք է ֆինանսապես աջակցի պետության կոռումպացված ղեկավարներին, նաև՝ ժողովրդին: Միայն այդ դեպքում ժողովուրդը ստիպված ոտքի կկանգնի և կպայքարի իր իրավունքների համար: Տեսեք, երբ կարկտահարվել էին գյուղերը, գյուղացիներն ասում էին՝ եթե կառավարությունը չաջակցի, կթողնենք, կգնանք: Իսկ այլ երկրներում մարդիկ ոտքի են կանգնում, պայքարում, մինչև հասնում են իրենց խնդիրների լուծմանը:
Հենց Չեխիայում, տեսեք, ինչպես հրաժարական տվեց վարչապետը: Նախկին վարչապետն էլ չէր գույքագրել իր բնակարանը քաղաքի կենտրոնում, խայտառակեցին: Երկիրն այսպես պետք է լինի:
Միայն Ղարաբաղի հարցն արծարծելով չէ, որ Սփյուռքը պետք է մտահոգություն ցուցաբերի: Չկա Հայաստան՝ չկա նաև Ղարաբաղ: Ու սրա մասին պետք է մտածեն նաև Սփյուռքում գտնվող ինտելեկտուալ մարդիկ:

Թագուհի ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Քաղաքացիական անհնազանդության հայկական տարբերակ կամ՝ «Արժեքների հեղափոխություն»
• ԲՀԿ-ն վերահաստատում է իր գերիշխող դիրքը
• Մետաքսի ճանապարհ՝ Սալոնիկից մինչև Մեղրի
• «Չկա բարեփոխումների ծրագիր»
• «Քինդեր-սյուրպրիզ»՝ եվրասիականացման նախաշեմին
• «Հարցերը փողոցում չեն լուծվում»
• Գայ Ֆոքսը՝ Երևանում
• Ռեսուրսնե՞րն են հաշվարկում
• «Դիմակների երթից» մեկ տարի անց
• «Ոչ մի քաղաքական իմաստ այնտեղ պետք չէ փնտրել»
• «Ոչ միայն սահմանադրության, այլև ողջ հասարակության հարցն է»
• «Արտահերթ ընտրություններ չեն սպասվում»
• ԲՀԿ-ն՝ լուրջ փորձության առջև
• «Հոկտեմբերի 30-ն այլ իմաստ ունի»
• Նստացույցի հարցում դեռ չկա կոնսենսուս
• Երջանիկ Աբգարյանը կարծում է, որ պետք է լավատես լինել
• Որքան են թափանցիկ գործում ՀՀ-ում հավատարմագրված դեսպանությունները
• Վիզաների դյուրացում ՀՀ-ի և ԵՄ-ի միջև
• Մնացել են նույն դիրքորոշմանը
• «Լուսանցքային լինելը պատիվ է մեզ համար»

Մեկնաբանություններ