Նոր Ջուղայի առաջին առաջնորդ Մեսրոպ արքեպիսկոպոսը և նրա նորահայտ տապանաքարը

Առաջնորդի մասին մանրամասն տեղեկություններ չեն պահպանվել: Պատմագիր Հարություն Տեր-Հովհանյանը շատ համառոտ հիշատակում է, որ 1604 թ. հայերի մեծ գաղթի ժամանակ Հին Ջուղայի առաջնորդը եղել է Մեսրոպը, որը գաղթականների հետ հաստատվել է Նոր Ջուղայում և առնվազն մինչև 1613 թ. շարունակել իր հոգևոր պարտականությունը:
Ամենահին աղբյուրը, որ մատնանշում է Մեսրոպին որպես Նոր Ջուղայի առաջնորդի, 1608 թ. մի ձեռագիր մատյան է, իսկ մեկ այլ հիշատակությունում նշվում է, որ մինչ 1602 թ. Հին Ջուղայի առաջնորդն էր Հովսեփ անունով հոգևորականը:
Կաթոլիկ քարոզիչ Դիեգո դե Սանտա Անան հիշատակում է, որ առաջնորդական պաշտոնը բաժանված է եղել երկու եպիսկոպոսների միջև` չհիշատակելով նրանց անունները: Այլ ձեռագիր մատյաններում Մեսրոպ արքեպիսկոպոսն առհասարակ կոչվել է «մեր Նոր Ջուղա գավառի առաջնորդ»:
Ինչևիցե, վերը նշված հակասական և իրարամերժ տվյալները խոսում են այն մասին, որ Մեսրոպ արքեպիսկոպոսը միայն 1607-ից հետո է եղել Նոր Ջուղայի առաջնորդը:
Նվաստիս համար մի քանի տարի առաջ հարց ծագեց, թե ինչո՞ւ Մեսրոպ առաջնորդի շիրիմը մեր մյուս երջանկահիշատակ առաջնորդների նման չի ամփոփվում Սբ Ամենափրկիչ վանքի շրջափակում: Այնինչ Նոր Ջուղայի նշանավոր պատմագիր Լևոն Մինասյանն իր «Սպահանի հայոց թեմի Առաջնորդները» գրքում հիշատակել էր շիրմաքարի արձանագրությունը. «ԱՅՍ Է ՏԱՊԱՆ ԵՎ ՇԻՐԻՄ ՄԵՍՐՈՊ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻՆ ԹՎ. ՌՀԵ (1626 թ.)», իսկ գտնվելու վայրը նշել` գերեզմանատան 3 Ե մաս:

Մի օր էլ գերեզմանատան բարեզարդման հանձնախմբի գործադիր վարիչ Արման Սիմոնյանի հետ սկսեցինք որոնումները: Նախ, հայտնաբերեցինք 3 Ե հատվածը, ապա և շիրմաքարը՝ մի կողմի վրա թեքված, անշուք, խղճուկ և անմխիթար վիճակում: Այն ժամանակվա առաջնորդ Գերաշնորհ Բաբգեն արք. Չարյանի հետ երկար զրուցեցինք, և նա որոշեց, որ Կրոնական խորհրդի միջոցով սկսվի շիրիմի վերականգնման և բարեզարդման գործընթացը:
Փառք Աստծո, այժմ արդեն մեկնարկել են բարեզարդման աշխատանքները: Հարկ եմ համարում հիշեցնել, որ Նոր Ջուղայի գերեզմանատունը` իր 400-ամյա անցյալով, այստեղ ամփոփված մեծանուն հայ և այլազգի վաճառականներով, արհեստավորներով, դեսպաններով ու մշակույթի գործիչներով, մեր ժողովրդի պատմության անխարդախ վկան է և ներկայացնում է միջազգային բացառիկ արժեք` կարոտ լուրջ ուսումնասիրության և համապատասխան հոգատարության:

Նիկիտ ՄԻՐԶԱՅԱՆՑ
Նոր Ջուղա (Սպահան)
Լուսանկարները`
Արման ՍԻՄՈՆՅԱՆԻ

Լուսանկարներ

Մեկնաբանություններ