Նորություններ » Թուրքիան՝ ԱՄՆ-ի ու Ռուսաստանի միջև

Թուրքիան՝ ԱՄՆ-ի ու Ռուսաստանի միջև

24.09.2016 | 15:45

Թուրքիան առանցքային տարածաշրջանային խաղացող է: Թեպետ վերջին վեց ամսվա իրադարձությունները ցանկացած երկրի կոլապսի կհասցնեին, Թուրքիան առաջվա նման հուսալի պետականություն ու բանակ ունի, որը արդեն մեկ ամիս է` լայնամասշտաբ գործողություններ է իրականացնում Սիրիայում:

Թուրքիան ունի նախագահ, ում հանրաճանաչությունը երկրի ներսում աճում է՝ հակառակ արտասահմանյան ԶԼՄ-ներում նրա դիվականացման, և հեղաշրջման փորձից հետո հենց նրան են նույնացնում երկրի ապագայի հետ: Հավանաբար առավել զարմանալի է, որ անցյալ կիսամյակի տվյալներով` թուրքական տնտեսությունը շարունակում է 3,5- տոկոսանոց աճը: Ինչպես վերջերս հայտարարեց Moody’s-ը, հուլիսի 15-ի հեղաշրջման փորձի հարուցած տնտեսական շոկը հիմնականում հաղթահարված է: Մենք ունենք հասարակություն և պետություն, որ անհավանական կայունությամբ ու կայունության պահպանման վճռականությամբ են աչքի ընկնում, երբ հարևան երկրները պայքարում են սնանկացման կամ քաղաքացիական պատերազմների դեմ: Մյուս կողմից՝ Թուրքիան որևէ աջակցություն չի ստանում արևմտյան պետություններից, որ պիտի պայքարի դաշնակից լինեին: ԵՄ-ի անդամակցության բանակցությունների գործընթացում Թուրքիան բախվում է աննախադեպ երկակի ստանդարտների: Բացի այն, որ եվրոպական պետությունները թույլ են տալիս անցկացնել ՔԱԿ-ի ցույցեր կամ բողոքի հանրահավաքներ 1915-ի իրադարձությունների դեմ, նրանք դաժան են Թուրքիայի քաղաքացիների նկատմամբ, որ հանդես են գալիս հեղաշրջման դեմ և մեղադրում են նրանց սեփական ներքին գործերը Եվրոպա տեղափոխելու համար: Օր չի անցնում, որ եվրոպական ԶԼՄ-ները վիրավորանքներ չթափեն Էրողանի վրա՝ ստորացնելով Թուրքիային:

Տպավորություն է ստեղծվում, որ Թուրքիան մեկուսացման մեջ է ԵՄ-ի հովանավորչական վերաբերմունքի և փախստականների պայմանագրով խոստումների խախտման համար: Մենք բախվում ենք որոշ տարօրինակ դեպքերի, օրինակ, երբ Մեծ Բրիտանիայի դեսպանատունը անվտանգության նկատառումներով փակվում է Կուրբան բայրամի ժամանակ, որ պաշտոնական տոն է Թուրքիայում, իսկ դեսպանը հանգիստ ճանապարհորդում է Թուրքիայի հարավ-արևելքով, որտեղ շարունակվում են բախումները:

Մեր հարաբերությունները ԱՄՆ-ի հետ իրենց պատմության ամենալարված շրջաններից մեկն են ապրում: Ազգային ինքնապաշտպանության ջոկատները (YPG) երկու կենտրոնական պրոբլեմներից մեկն են: Երբ թուրքական սահմաններից հաջողվեց հեռացնել ԻՊ-ին, Թուրքիան տեսավ, որ իր սահմանների երկայնքով տեղավորվում է մեկ այլ ահաբեկչական կազմակերպություն: Երկիրը չի հանդուրժի իր սահմանին այդ խմբավորման գոյությունը: Մեկ ամսվա ռազմական գործողության արդյունքում Եփրատից արևմուտք տարածքը նշանակալից չափով մաքրվեց ահաբեկչական տարրերից: Սակայն մենք հասկանում ենք, որ ԱՄՆ-ի աջակցությունը Թուրքիային այդ հարցում հռետորաբանության շրջանակներից դուրս չի գալիս: Մանբիջի գործողությունը ճշմարտության պահ կլինի, երբ ԱՄՆ-ը ստիպված կլինի ցույց տալ, թե կողմերից որին է համարում իր դաշնակիցը: Եվս մեկ ցավոտ հարց՝ Ֆեթուլա Գյուլենը: Հասարակական կարծիքի Pollmark-ի վերջին հարցման արդյունքներով՝ երկրի բնակիչների 88 % -ը Գյուլենին ահաբեկիչ է համարում, որ հեղաշրջման փորձի հետևում է կանգնած:

Այնուհանդերձ, ԱՄՆ-ը առաջվա պես նրան համարում է սովորական հոգևորական: ԱՄՆ-ի իշխանությունները մինչև հիմա նրան չեն ձերբակալել, արդեն արտահանձնման մասին չխոսելով, թեպետ պարտավոր են անել ԱՄՆ-ի ու Թուրքիայի միջև հանցագործների արտահանձնման համաձայնագրով: ԱՄՆ-ի ոչզգայունակության պատճառով Գյուլենը շարունակում է ղեկավարել իր կազմակերպությունը Փենսիլվանիայից: Մյուս կողմից՝ չնայած Թուրքիան ու Ռուսաստանը, կարծես, չեն կարողանում պայմանավորվել Սիրիայի նախագահ Բաշար Ասադի նկատմամբ իրենց դիրքորոշման վերաբերյալ, Ռուսաստանը, որ աշխարհին ապացուցել է իր տնտեսական ու ռազմական հզորությունը, վաղուց արդեն փակել է Գյուլենի դպրոցները և պաշտպանում է թե Սիրիայի, թե Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունը: Այդ պատճառով Թուրքիայի մերձեցումը Ռուսաստանին չպետք է զարմացնի ԱՄՆ-ին: Թուրքիան Ռուսաստանին ու ԱՄՆ-ին չի համարում հավասարարժեք դաշնակիցներ:

Այնուհանդերձ, իրեն լքված զգալով ազգային անվտանգության երկու հիմնական հարցերի լուծման մեջ, Թուրքիան որոնում է այլ, իր արտաքին քաղաքականությանը բարեկամական կապեր: Այս դեպքում գործերի ընթացքը կորոշվի Թուրքիայի նկատմամբ ԱՄՆ-ի վերաբերմունքով:
Հիլալ ԿԱՊԼԱՆ, Sabah

Հ.Գ. Դիվանագիտության կլասիկա՝ թուրքական դիվանագիտության: Բռնությունները ներկայացվում են իբրև պետության կայունություն, բռնակալը՝ երկրի ապագա: Այդ տրամաբանությամբ արդեն միանգամայն «օրինական է», որ իրենց երկրի «ազատ, արդար ու անկողմնակալ» հարցումներով երկրի բնակիչների 88 % -ը Գյուլենին ահաբեկիչ է համարում, որ հեղաշրջման փորձի հետևում է կանգնած, ԱՄՆ-ը նրան համարում է սովորական հոգևորական: Ինչ դավաճանություն: Բայց առավել բնորոշը՝ Թուրքիայի նոր արտաքին քաղաքականությունն է և այն, որ Ռուսաստանի նկատմամբ Անկարայի վերաբերմունքը պայմանավորում է ԱՄՆ-ը: Իրականում Թուրքիան ԱՄՆ-ի ու Ռուսաստանի միջև ընտրության առաջ չի հայտնվել, ընտրությունը ներքին է՝ տրվե՞լ Էրդողանի «ժողովրդավարական» ծրագրին ու աշխարհիկ պետությունից վերածվել մուսուլմանական բռնապետության, թե՞ թոթափել միապետի կապանքները ու պահպանել Թուրքիայի Հանրապետությունը: ԱՄՆ-ը, ԵՄ-ն, ՌԴ-ն ունեն իրենց շահերն ու իրենց խնդիրները, որոնց լուծման շրջագծում էլ հարաբերվում են Էրդողանին:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Դիտվել է՝ 2096