Երկու հայացք Իրանին

Համաձայնությունը կայացավ, հետո՞

Իրանի ու վեցնյակի 17 օր տևած բանակցություններին հետևում էր ամբողջ աշխարհը: Բանակցություններն ավարտվեցին կոնսենսուսի ձեռքբերմամբ: Ու ի՞նչ: Էմբարգոյի բեկանումը Իրանի հաշտությունն է աշխարհի հետ, իսկ դա նշանակում է, որ երկար տարիներ պատժամիջոցների պատճառով տնտեսական դժվարությունների դիմացած Իրանը մեծ տերություն է դառնալու:
Իրանը կարող է դառնալ տարածաշրջանի հիմնական ուժը
Իրանը կենտրոնական դիրք ունի Եվրասիայի աշխարհաքաղաքականության մեջ՝ լինելով Մերձավոր Արևելքի մեծագույն ուժերից մեկը, որը բազում դարեր հաշվող քաղաքակրթություն ու հարուստ պատմական անցյալ ունի: Վեցնյակի հետ ձեռքբերված համաձայնությունից հետո՝ առանց այդ էլ տարածաշրջանի կարևոր խաղացող Իրանը առավել մեծ նշանակություն է ստանում: Հետագայում իրանառուսական միասնությունը կարող է ռազմավարական համագործակցության վերածվել: Իսկ դա Իրանը կդարձնի տարածաշրջանի ամենաուժեղ պետությունը: Ընկերությունները հերթ կկանգնեն
Բազմամյա մեկուսացումից դուրս եկող Իրանը տնտեսական բազմաթիվ խաղացողների համար մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում: Աշխարհում խոշորագույն նավթագազային պաշարներ ունեցող երկրի հնարավորությունները գնահատելիս առաջինը հիշում ես էներգետիկ ընկերություններին: Բայց 370 միլիարդանոց տնտեսությունը միայն ածխաջրածիններից չի կազմված: 77 միլիոն սպառողների մասին մտածելիս, որ մեկ տասնամյակից ավելի զրկված են եղել արևմտյան ապրանքներից, գլոբալ շատ ընկերություններ երազների գիրկն են ընկնում:
Ինչպե՞ս կփոխվեն հարաբերությունները Թուրքիայի հետ
Թւուրքիան ու Իրանը Մերձավոր Արևելքում երկու մրցակիցներ են: Նրանք տարբեր տարածաշրջանային քաղաքականություններ են վարում, տարբեր ճակատներում են կռվում և ունեն պետական տարբեր առանձնահատկություններ: Թեպետ երկու երկրների հարաբերություններում ժամանակ առ ժամանակ մեղմացում է լինում, յուրաքանչյուրը ձգտում է մյուսից քայլ առաջ լինել ու իր ներուժը ցուցադրել: Այս երկրների տարածաշրջանային հավակնությունները միշտ մղել են մնացած երկրներին իրենց թևի տակ առնել: Իրանի նկատմամբ էմբարգոյի վերացումը Թուրքիայից առաջ անցնելու հնարավորություն կարող է տալ: Բայց պետք չէ մոռանալ, որ Թուրքիան էր այն երկիրը, որ պատժամիջոցների գործողության ժամանակ աջակցում էր Իրանին, առևտուր էր անում ու օգնում էր դիմանալ: Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե համաձայնագրից հետո ի՞նչ դիրքորոշում կորդեգրի Իրանը:
"Haber7", Թուրքիա

Ինչո՞վ է վտանգավոր Իրանի ու համաշխարհային տերությունների համաձայնագիրը
Իրանի ու համաշխարհային տերությունների միջև համաձայնագրի բովանդակությունը դեռ չի հրապարակել, սակայն Իսրայելի վարչապետը և պաշտպանության նախարարը արդեն հայտարարել են, որ խոսքը պատմական մասշտաբի սխալի մասին է: Ճի՞շտ են նրանք, թե ոչ: Մի քանի փաստեր, որ պատկերացում են տալիս այդ համաձայնագրի մասին: Պայմանագրի մանրամասները դեռ չեն հրապարակվել, բայց վիթխարի բացթողումները հայտնի են: Օրինակ, պայմանագիրը չի պահանջում վերահսկողություն Ֆորչանի հետազոտությունների կենտրոնի նկատմամբ: Հենց իրանցի գիտնականներն են զբաղվում ռազմական միջուկային հետազոտություններով (ավելի պարզ՝ ատոմային ռումբի ստեղծումով):
Պայմանագիրն Իրանի տրամադրության տակ է թողնում 30 հազար ցենտրիֆուգա, որ անհրաժեշտ պահին կարող է օգտագործել: Պայմանագիրն անժամկետ չէ՝ դա ևս խնդրահարույց է: Պայմանով, որ իրանցիները կատարում են համաձայնագրով ստանձնած բոլոր պարտավորույթունները, հաջորդ տասնամյակում նրանք հանգիստ կարող են վերադառնալ միջուկային ծրագրին: Մինչդեռ համաձայնագրի կնքումից անմիջապես հետո Իրանից հանվում է տնտեսական պատժամիջոցների մեծ մասը: Հավանաբար, ԱՄՆ-ի Կոնգրեսը պայմանագիրը կվավերացնի 60 օրում:
Անցյալում իսրայելյան ազդեցությունը Իրանի հետ բանակցային գործընթացի վրա բավականաչափ լուրջ էր (պատասխանատուն նախարար Յուվալ Շտայնիցն էր): Վերջին ամիսներին Օբամայի վարչակազմը համարյա ամբողջությամբ մեկուսացրել է իսրայելյան կողմը համաձայնագրի ձևավորմանը որևէ կերպ մասնակցելուց: Պամանագրի ստորագրումը կմղի Սաուդյան Արաբիային, Թուրքիային, Եգիպտոսին սեփական միջուկային զենք ունենալ՝ ի հակակշիռ իրանյան միջուկային ներուժի: Իրանը կօգտագործի պատժամիջոցների վերացումը նոր ռազմական տեխնոլոգիաներ ու զենք գնելու համար՝ 30 միլիարդ դոլարի չափով:
Զենքի գլխավոր մատակարար կդառնա Ռուսաստանը: ԱՄՆ-ը ևս կփոխհատուցի Մերձավոր Արևելքում իր դաշնակիցների անհանգստությունը միլիարդանոց գործարքներով՝ հուրախություն ԱՄՆ ռազմարդյունաբերական համալիրի: Իսրայելն էլ ամերիկյան մի քանի «կոնֆետ» կստանա: Քանի որ արաբական մյուս երկրները, Իրանից զգուշանալով, սկսելու են զինվել, Իսրայելը ևս հարկադրված է լինելու մեծացնել իր պաշտպանական բյուջեն:
1938-ի սեպտեմբերին Հիտլերի հետ խաղաղության համաձայնագիր կնքելու Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Չեմբեռլենի համառ ձգտումը երկրորդ համաշխարհային պատերազմը չկասեցրեց՝ ուղիղ մեկ տարի հետո պատերազմը սկսվեց:
Նույնիսկ եթե համեմատությունը չափազանցություն է թվում, համաձայնագրի կնքումը պարադոքսալ կերպով իրավիճակն ավելի պայթյունավտանգ է դարձնեւմ, քան տնտեսական պատժամիջոցները առանց ձևական համաձայնագրի: Առաջիկա տարիներին իսրայելական հետախուզությունը առավելագույն ջանքեր է գործադրելու՝ ապացուցելու համար աշխարհին, որ Իրանը խախտում է համաձայնագիրը և շարունակում իր միջուկային ներուժի զարգացումը: Եթե այդ ապացույցները բավականաչափ համոզիչ լինեն, արևմտյան երկրները ԱՄՆ նոր նախագահի գլխավորությամբ ստիպված են լինելու որոշում ընդունել՝ իրե՞նք հարձակվեն Իրանի վրա, թե՞ թույլ տան Իսրայելին:
Այնուամենայնիվ, Իսրայելի ռազմական ղեկավարության մեջ նաև տեսակետ կա, որ Իրանի հետ համաձայնագիրը չարյաց փոքրագույնն է, որ իրանցիներին ավելի է հեռացնում ատոմային ռումբի ստեղծումից, քան կարող էր անել Թեհրանի միջուկային օբյեկտների վրա իսրայելական հարձակումը:
Ամիր Ռապապորտ , "NRG", Իսրայել

Հ.Գ. Երկու տեսակետ՝ թուրքական և իսրայելական, ակնհայտ ներհակ: Եթե թուրքերը փորձում են հնարավորինս շահել Իրանի հետ վեցնյակի համաձայնագրից, Իսրայելը շարունակում է չհայտարարված պատերազմը և պատրաստվում է ապացուցել աշխարհին, որ Իրանը մնում է չարիք տարածաշրջանի համար և ակնհայտ է, որ շարունակելու է պայքարը նաև համաձայնագրի վավերացման դեմ: Հարց է՝ Իսրայելում իշխանության փոփոխությունը կփոխի՞ արտաքին քաղաքականությունը: Հավանաբար՝ ոչ: Գործնականում թուրք-իսրայելական ավանդական ռազմավարական համագործակցությունը Իրանի հարցում լուրջ ճեղքվածք է տալիս: Իսկ մենք այս խառնարանում ընդամենը ուզում ենք մի գազատար, որ Իրանի գազը իբրև տարանցիկ երկիր հասցնենք Եվրոպա, ու մի երկաթուղի, որ Պարսից ծոցով միանանք մեծ աշխարհին: Ու՝ սպասում ենք՝ ով մեր հարցերը կլուծի արդեն գլոբալ մակարդակով, երբ երկկողմ հարաբերությունների մակարդակում հարևանի հետ հանդիպել չկարողացանք:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ