Էմմանուել Քեշիշյանի աստեղային ժամը

Նոյեմբերի 6-ին «Նարեկացի» արվեստի միությունում ՀՀ մշակույթի նախարարության աջակցությամբ կայացավ 10-ամյա ԷՄՄԱՆՈՒԵԼ ՔԵՇԻՇՅԱՆԻ ստեղծագործությունների անհատական ցուցահանդեսը։ 2016-ին Ֆինլանդիայի Վանտաա քաղաքի կենտրոնական գրադարանի երկու մասնաճյուղերում կայացել է Էմմանուելի աշխատանքների ցուցահանդեսը մի քանի ամիս շարունակ, որը լուսաբանվել է և՛ սոցցանցերում, և՛ տեղի հայկական «Հայերն այսօր» թերթում։ Այս շնորհալի մանուկը առողջական խնդիր ունի` աուտիզմով է տկար։ Ես զրուցեցի ցուցահանդեսի պատասխանատու, գեղանկարիչ Դավիթ Դավթյանի և Էմմանուելի մոր` Կարինե Դանիելյանի հետ։

-Պարոն Դավթյան, այս ցուցահանդեսը, ինչ խոսք, բավականին յուրօրինակ է։ Ձեր կարծիքը։
-Նա աշխարհը պատկերացնում է վերացական, այնտեղ բացակայում է առարկայական աշխարհը։ Մեզ թվում է, թե աուտիզմով տառապող մարդիկ հիվանդ են, բայց չէ՞ որ նրանք առողջ են իրենց ներաշխարհում։ Նրանց աշխարհում նահանջում է գիտակցականը, առաջ է մղվում ենթագիտակցականը։ Առհասարակ, համաշխարհային արվեստի մեծերին է բնորոշ արտառոցի և այլաբանականի պատկերումը, որը մեզ համար առաջին հայացքից անհասկանալի է։ Այնինչ, նման ձևով են նրանք հաճախ իրենց խոսքը աշխարհին և մարդկանց հասցնում։ Հանճարների պարագայում բնությունը երբեմն, մարդուն շատ բան շնորհելով, ինչ-որ բան վերցնում է։
Այս ցուցահանդեսում զգալի է երեխայի զգացական աշխարհը, և նա չի տարբերվում իր հասակակիցներից, ինչպես տեսնում է աշխարհը, այնպես էլ այն պատկերում է։ Եվ ահա նա, ինչպես իր հասակակից նկարիչները, տեխնիկական խնդիրներ չի լուծում, նպատակ չունի զարմացնելու շրջապատին, նա մարդ է և իր աշխարհի ընկալումը անկեղծորեն ներկայացնում է մեզ։ Այս կարգի մարդկանց, առհասարակ, պետք չէ տարանջատել հասարակությունից։ Այս դեպքում Էմմանուելին շնորհված է արարման այս չափը, և նա արարում է։
-Տիկին Դանիելյան, բավականին հետաքրքիր է Ձեր ընտանիքի պատմությունը, մասնավորապես բնակությունը հեռավոր Ֆինլանդիայում։
-Ֆինլանդիայում ենք ապրում արդեն 15 տարի։ Երեխան ծնվել է Ֆինլանդիայում և այդ երկրի քաղաքացի է։ Էմմանուելը չէր խոսում այն տարիներին, երբ նրա հասակակիցներն արդեն ազատ արտահայտվում էին։ Մտածեցինք, որ խնդիրներ կան, և Հայաստան եկանք, հանդիպեցինք փորձառու մի մասնագետի հետ, և նա բացատրեց, որ մեր տղան հիվանդ է աուտիզմով, այդ բառը լսում էինք առաջին անգամ։
-Տիկին Կարինե, Էմմանուելի հայացքը շատ խոսուն է, նկատելի է, որ շրջակա կյանքը նա ընկալում է լիովին։
-Շնորհակալ եմ, նա, իրոք, փայլուն հասկանում է, թե իրեն ինչ ենք ասում, և գիտակցական որևէ խնդիր չունի։ ՈՒղղակի արտահայտվում, խոսում է միայն իրեն հատուկ լեզվով։ Ես արդեն հասկանում եմ նրա լեզուն և շփվում եմ նրա հետ։
-Հրաշալի է, երբ մանուկը նկարում է։ Ե՞րբ է ի հայտ եկել նկարչական հակումը։
-Երկու տարեկան էր, երբ գյումրեցի նկարիչ Արամայիս Ավետիսյանը հրավիրեց իրենց տուն-արվեստանոց։ Ցուրտ էր, փետրվար ամիսն էր, և ջեռուցվում էր այդ հյուրընկալ տան մի հատվածը։ Հանկարծ տղաս թողեց մեզ և գնաց դեպի արվեստանոց։ Այնտեղ ցուրտ էր բավականին, բայց Էմմանուելը կլանված նայում էր կտավներին, վրձիններին և տարված էր այդ աշխարհով։ Նրան բերում էինք մեզ մոտ, դարձյալ աննկատ հեռանում էր և հայտնվում Արամայիսի արվեստանոցում։ Նա ասաց, որ երեխան սեր ունի նկարչության հանդեպ, թող մի փոքր հասակ առնի, և բերեք ինձ մոտ սովորելու։ Արամայիսի այդ ցուրտ արվեստանոցում եղած պահը տղայիս աստեղային ժամն էր։ Մեկ տարի անց սկսվեցին նկարչական դասերը։ Իսկ Երևանում լոգոպեդը հուշեց մեզ, որ գոյություն ունի նկարչական թերապիա։
-Ձեր տղայի աշխարհը զարմանալի է, նա մարդ, կենդանի, շրջակա աշխարհ չի նկարել, նրա յուրաքանչյուր ստեղծագործություն ասես աշխարհի ստեղծման պատկերումն է։ Նա պարբերաբա՞ր է նկարում։
-Նկարում է միշտ։ Ցավոք, մեր տան պայմանները բավարար չեն նրան մի անկյուն հատկացնելու համար։ Սակայն հուսանք, որ ապագայում դա մեզ կհաջողվի։ Ի դեպ, Էմմանուելը յուրաքանչյուր կտավի վրա ծախսում է ընդամենը 3 րոպե։
-Նկարչական տաղանդը ժառանգակա՞ն է։
-Այո, ամուսնուս տոհմում շատ են եղել, այսօր էլ կան երաժիշտներ, ճարտարապետներ և նկարիչներ։ Եվ տղաս շարունակում է ավանդույթը։
-Երևանում իրեն ինչպե՞ս է զգում։
-Գերազանց։ Շուտով պատկերասրահ ենք այցելելու։
-Այս ցուցահանդեսի խորագիրը...
-Աշխարհը Մանուի վրձնով։

Հրապարակման պատրաստեց
Վրեժ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆԸ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Էլֆրիդա Մելիքյանի Էրգիրն ու Երկիրը
• Կենաց ծառի այգեպանը
• Ողբերգազավեշտ
• Ազգային կապիտալը պետականության անկյունաքար
• Հովվերգական դավադրություն (բացահայտված է ՔՊ-ի հինգերորդ շարասյունը)
• Ֆուտուրիզմից ռեալիզմ («պետականամետ» քրոնիկոն)
• Ողբերգազավեշտ՝ պետականակերտման նվագակցությամբ
• Մշակութային ճակատը երկրի փրկօղակ
• Ռազմաքաղաքական ուխտագնացություն դեպի Վաղարշապատ
• Եվ կրկին կիսալուսին յաթաղանն արյուն է վիթում
• Երկրի կանաչ դեսպանը
• Որդան կարմիր երկիրի երկունքը․ դար XX (էսսե)
• Կերպարվեստի Արարատ երկրում
• Կերպարվեստի Արարատ երկրում
• «Կերպարվեստի Արարատ երկրում»
• Հայաստանը` Կերպարվեստի Արարատ երկիր (հռչակագիր)
• Անատոլի Ավետյանի Վանաձորը, երկիրն ու աշխարհը
• Ակսել Բակունցի հանճարն ուղենիշ է ինձ համար. Արամ Մաշուրյան
• «Սորոսի արտաքսումը»
• «Մի թողեք ճայերը ծիծաղեն» կամ՝ Մուշեղիչին վայել տոն

Մեկնաբանություններ