«Ինձ հե­տաքրք­րում էր Ար­ցա­խը՝ ստեղծ­ման պա­հից մինչ օրս»

Ռե­ժի­սոր, սցե­նա­րիստ ՎԱՀԵ ՅԱ­ՆԻ հետ զրու­ցել ենք նրա՝ «Ար­ցախ. հա­վեր­ժի սահ­մա­նին» ֆիլ­մի երևա­նյան ա­ռաջ­նա­խա­ղից հե­տո: Սպաս­վող ցու­ցադ­րու­թյուն­նե­րը լեփ-լե­ցուն դահ­լիճ են են­թադ­րում, ինչ­պես ա­ռաջ­նա­խա­ղի ժա­մա­նակ էր: Սա Ար­ցա­խի ստեղծ­ման ու աշ­խար­հի ստեղծ­ման պատ­մու­թյունն է, այս­տեղ խո­սում են աչ­քե­րը, ժպի­տը, թա­խի­ծը, բնաշ­խար­հը, եր­կին­քը, ձայ­նը, շար­ժումն ու ե­րաժշ­տու­թյու­նը: Սա ան­վեր­ջա­նա­լի ճամ­փոր­դու­թյուն է: Սա Ար­ցախն է:

-Ին­չու՞ ո­րո­շե­ցիք նկա­րա­հա­նել ֆիլմ Ար­ցա­խի մա­սին, և ին­չու՞ ա­ռանց խոս­քի:
-«Ար­ցախ. հա­վեր­ժի սահ­մա­նին» ֆիլ­մը «Academy Films», «Associated Television International» և «Blitz Films» ըն­կե­րու­թյուն­նե­րի հա­մա­տեղ ար­տադ­րանքն է։ Մտահ­ղա­ցու­մը «Academy Films»-ինն էր: Հրա­վի­րե­ցին ինձ, որ ես ֆիլ­մի նկա­րա­հա­նումն ի­րա­կա­նաց­նե­լու գա­ղա­փար­ներ ա­ռա­ջար­կեմ: Հարց­րին՝ Ար­ցա­խում ե­ղե՞լ եմ, թե՞ ոչ, ա­սա­ցի՝ կա­րե­լի է հա­մա­րել, որ չեմ ե­ղել: Կազ­մա­կեր­պե­ցին ճա­նա­պար­հոր­դու­թյուն դե­պի Ար­ցախ՝ բո­լոր շր­ջան­նե­րով, գյու­ղե­րով, տե­սար­ժան վայ­րե­րով, ո­րից հե­տո ես ա­ռա­ջար­կե­ցի իմ hա­յե­ցա­կար­գը: Ին­չու ա­ռանց խոս­քի: Ես չէի ու­զում ոչ մի բան բա­ցատ­րել, պատ­մել՝ այս ամ­րո­ցը, այն գյու­ղը որ թվա­կա­նին է կա­ռուց­վել: Ֆիլ­մի hա­յե­ցա­կար­գը պետք է կա­ռուց­վեր այն­պես, որ խո­սեր հան­դի­սա­տե­սի սր­տի ու զգա­յա­կան աշ­խար­հի հետ: Ի­հար­կե, ֆիլ­մում կա Ար­ցա­խի ողջ պատ­մու­թյու­նը, այն յու­րա­տե­սակ ճամ­փոր­դու­թյուն է դե­պի սե­փա­կան ա­կունք­ներ, բայց մի բան է հան­դի­սա­տե­սի սր­տի հետ խո­սե­լը, մեկ այլ բան՝ ուղ­ղա­կի տե­ղե­կու­թյուն փո­խան­ցե­լը: Այդ ձևա­չա­փով շատ ֆիլ­մեր կան, և դա ինձ հե­տաքր­քիր չէր: Երկ­րոր­դը՝ Ար­ցա­խում ծայ­րաս­տի­ճան հա­րա­զա­տու­թյուն և մեծ է­ներ­գե­տիկ ուժ էի զգում, ինձ հա­մար նո­րու­թյուն էր ար­ցախ­ցի­նե­րի հետ շփ­վելն ու նրանց աչ­քե­րի մեջ նա­յե­լը: Այդ աչ­քե­րի մեջ ա­նա­սե­լի խո­րու­թյուն, ցավ, միևնույն ժա­մա­նակ, հան­գս­տու­թյուն, բա­րու­թյուն, սեր ու հա­վատ կա: Դա ինձ գա­ղա­փար հու­շեց՝ ցույց տալ աչ­քե­րի խո­րու­թյու­նը: Դրա հա­մար ես ֆիլ­մում մեծ ու­շադ­րու­թյուն եմ դարձ­րել կադ­րին նա­յող մարդ­կանց աչ­քե­րին:
-Կար­ծում եք՝ հան­դի­սա­տեսն ըն­կա­լե՞ց այն կարևո­րը, որ փոր­ձել եք փո­խան­ցել Ձեր ֆիլ­մով:
-Ես սիմ­վոլ­ներ չեմ տե­ղադ­րել ֆիլ­մում, որ հաս­կա­նա­լու կամ չհաս­կա­նա­լու խն­դիր լի­ներ: Ֆիլմն իր կա­ռուց­ված­քով շատ պարզ էր, հիմն­ված էր աշ­խար­հաս­տեղծ­ման չորս տար­րե­րի վրա՝ օդ, ջուր, հող և կրակ: Իսկ հին­գե­րորդ կարևոր տար­րը՝ սե­րը, առ­կա էր ֆիլ­մի նկա­րա­հա­նում­նե­րի ա­ռա­ջին իսկ վայր­կյա­նից սկ­սած մինչև հե­տար­տադ­րա­կան փու­լի ա­մե­նա­վեր­ջին պա­հը: Է­ներ­գե­տիկ լից­քը, որ կար նկա­րա­հան­ման ըն­թաց­քում, պահ­պան­վել է նաև ֆիլ­մում: Ա­վե­լին ա­սեմ, ֆիլ­մի զգա­յա­կան բո­լոր պա­հե­րին, որ ես շեշ­տադ­րել էի, դահ­լի­ճում զգում էի հան­դի­սա­տե­սի ար­ձա­գան­քը: Ա­յո, ես կար­ծում եմ, որ ֆիլ­մը խո­սեց հան­դի­սա­տե­սի սր­տի և հո­գու հետ:
-Ֆիլ­մում կա մի դր­վագ, երբ հա­կադր­վում են խա­ղա­ղու­թյան ու պա­տե­րազ­մի ձայ­նե­րը: Այդ պա­հին հաս­կա­ցա, որ ֆիլ­մը դի­տե­լու ողջ ըն­թաց­քում մտա­ծում էի հա­րա­բե­րա­կան խա­ղա­ղու­թյան մա­սին և չա­վարտ­ված պա­տե­րազ­մի: Ար­ցա­խյան բնաշ­խար­հի խա­ղա­ղու­թյու­նը, սե­րը, գե­ղեց­կու­թյու­նը ստի­պում են մտա­ծել՝ ի՞նչ գնով ենք ձեռք բե­րել դա, և ինչ­պե՞ս պետք է պահ­պա­նել: Կա՞ր նման ու­ղերձ:
-Ար­ցա­խը գտն­վում է Մեծ Հայ­քի` դրախ­տի տա­րած­քում, և ես հենց այդ­պես էլ ներ­կա­յաց­րել եմ Ար­ցա­խը՝ որ­պես Աստ­ծո ստեղ­ծած դրախ­տի պա­տա­ռիկ: Ա­յո, ինչ­պես նկա­տել եք, Տիգ­րա­նա­կեր­տի ամ­րո­ցի նկա­րա­հա­նումն ու­ղեկց­վել է զոր­քե­րի ոտ­նա­ձայ­նե­րով: Նկա­տի եմ ու­նե­ցել, որ բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րում այդ փոք­րիկ հո­ղակ­տո­րի հա­մար պա­տե­րազմ­ներ են մղ­վել: Բայց պա­տե­րազ­մը վերց­նել որ­պես հիմք` հի­մա խա­ղաղ է, վա­ղը պա­տե­րազմ է լի­նե­լու, նման շեշ­տար­դում­ներ չեն ե­ղել: Ես ներ­կա­յաց­րել եմ Ար­ցա­խի պատ­մու­թյան մեկ­դա­րյա ժա­մա­նա­կագ­րու­թյու­նը: Ինձ հարց­նում էին` ի՞նչ ֆիլմ ես նկա­րա­հա­նում, ա­սում էի` Ար­ցա­խի մա­սին, ա­սում էին` կռ­վի՞ մա­սին, ա­սում էի` ոչ, 90-ա­կան­նե­րի ար­ցա­խյան պա­տե­րազ­մը փոքր դր­վագ է Ար­ցա­խի պատ­մու­թյան մեջ, ինձ հե­տաք­րք­րում էր Ար­ցա­խը՝ ստեղծ­ման պա­հից մինչ օրս:
-Բայց ինձ հա­մար այն պա­տե­րազ­մի մա­սին ֆիլ­մից ոչ պա­կաս ազ­դե­ցիկ էր:
-Ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղի հա­մար հա­ճե­լի է ի­մա­նա­լը, որ իր ֆիլ­մը կա­րող են այլ զգա­յա­կան տե­սան­կյու­նից դի­տել և մեկ­նա­բա­նել: Դա խո­սում է ֆիլ­մի լրա­ցու­ցիչ շեր­տե­րի մա­սին:
-Ե­թե նմա­նօ­րի­նակ ֆիլմ նկա­րա­հա­նեիք մեկ այլ բնա­կա­վայ­րի մա­սին, հնա­րա­վո՞ր էր նույն ար­դյուն­քը ստա­նալ:
-Ոչ, նույ­նը չէր լի­նի, ո­րով­հետև ցան­կա­ցած ֆիլմ նկա­րա­հա­նե­լուց ա­ռաջ դու հո­գիդ միաց­նում ես այդ տա­րած­քին, այդ պատ­մու­թյա­նը, սկ­սում ես ու­սում­նա­սի­րել ա­կունք­նե­րը և ինչ է­ներ­գե­տիկ լիցք ստա­ցար, դրա­նով էլ ուղ­ղորդ­վում ես: Ար­ցա­խում ես ստա­ցել եմ այն­պի­սի է­ներ­գե­տիկ լիցք, որ, վս­տահ եմ, ոչ մի ու­րիշ տեղ չէի ստա­նա: Ա­սեմ ա­վե­լին` մինչ նկա­րա­հա­նու­մը՝ տա­րածք­նե­րը զն­նե­լիս զար­մա­նա­լի զգա­ցո­ղու­թյուն ու­նեի. քայ­լում էի փո­ղոց­նե­րում, զգում էի, որ ես ար­դեն քայ­լել եմ այդ վայ­րե­րով, մարդ­կանց էի տես­նում, զգում էի, որ այդ մարդ­կանց ճա­նա­չել եմ, որ գյու­ղը մտ­նում էի, զգում էի, որ ես այդ գյու­ղում ե­ղել եմ: Երբ վե­րա­դար­ձա տուն, հայ­րի­կիս պատ­մե­ցի այդ մա­սին, ծի­ծա­ղեց, ա­սաց` դու չգի­տեի՞ր, որ քո պա­պի պա­պե­րը Ար­ցա­խից են, տե­ղա­փոխ­վել են Լո­ռի ու ի­րենց կո­չել են ղա­րա­բաղ­լո: Գու­ցե դա էլ ինչ-որ նշա­նա­կու­թյուն է ու­նե­ցել, ո­րով­հետև ես ար­մատ­նե­րին ու ա­րյան կան­չին մեծ նշա­նա­կու­թյուն եմ տա­լիս:
-Բնաշ­խար­հի գե­ղեց­կու­թյունն ու տե­ղան­քի բարձ­րու­թյունն ինչ­պե՞ս եք հաղ­թա­հա­րել:
-«Դրոն» տե­սախ­ցի­կով: Օ­պե­րա­տոր Դա­վիթ Աբ­րա­հա­մյա­նի շնոր­հիվ մենք կա­րո­ղա­ցանք ֆի­մը նա­յել արծ­վի թռիչ­քի բարձ­րու­թյու­նից, Ար­ցա­խը տես­նել ա­փի մեջ: Դա­վիթն ա­ռանձ­նա­հա­տուկ է նրա­նով, որ ոչ թե «դրո­նի» օ­պե­րա­տոր, է այլ օ­պե­րա­տոր, ո­րը նկա­րա­հա­նում է «դրո­նով»: Դա ինձ հա­մար շատ կարևոր է:
-Ֆիլ­մը հաս­նե­լու՞ է Ար­ցախ, ար­ցախ­ցի հան­դի­սա­տե­սի ար­ձա­գան­քը, կար­ծում եմ, էլ ա­վե­լի պար­տա­վո­րեց­նող է:
-Ա­յո, ի­հար­կե, ես սր­տի տրո­փյու­նով սպա­սում եմ ար­ցա­խյան ա­ռաջ­նա­խա­ղին: Որ­քան էլ տար­բեր տե­ղե­րում ցու­ցադր­վի, մաս­նակ­ցի տար­բեր փա­ռա­տո­նե­րի, ֆիլ­մը պատ­կա­նում է ար­ցախ­ցի­նե­րին, և ի­րա­կան գնա­հա­տա­կանն ի­րենք են տա­լու: Բայց ես մտա­վա­խու­թյուն չու­նեմ, ո­րով­հետև զգա­յա­կան դաշ­տը մնում է զգա­յա­կան դաշտ, հա­յի հո­գին` հա­յի հո­գի: Ե­թե «Մոսկ­վա» կի­նո­թատ­րո­նում կա­րո­ղա­ցանք խո­սել հա­յի հո­գու հետ, ու­րեմն նույ­նը սպաս­վում է Ար­ցա­խում: Երևա­նում ևս մեկ-եր­կու ցու­ցադ­րու­թյուն կլի­նի:
-Ցու­ցադ­րու­թյուն­նե­րը վճա­րո­վի՞ են լի­նե­լու:
-Ոչ:
-Ին­չու՞, այս­պես ա­սած, կո­մեր­ցիոն ֆիլմ չէ՞:
-Ցա­վոք, մեր երկ­րում սահ­մա­նա­փակ ժան­րի ֆիլ­մեր եմ հա­մար­վում կո­մեր­ցիոն: Մեր հան­դի­սա­տե­սը դեռ պատ­րաստ չէ վճա­րե­լու մեկ­ժա­մա­նոց վա­վե­րագ­րա­կան ֆիլմ դի­տե­լու հա­մար: Սա­կայն «Ար­ցախ. հա­վեր­ժի սահ­մա­նին» ֆիլմն այն­քան էլ վա­վե­րագ­րա­կան չեմ հա­մա­րում: Երբ ինձ հարց­նում են՝ ի՞նչ ո­ճի է, դժ­վա­րա­նում եմ պա­տաս­խա­նել, ո­րով­հետև ոչ կա­րո­ղա­նում եմ ա­սել վա­վե­րագ­րա­կան, ոչ՝ գե­ղար­վես­տա­կան: Վե­րա­դառ­նա­լով բուն հար­ցին, ա­սեմ, որ ա­յո, ֆիլ­մը կո­մեր­ցիոն նպա­տակ­ներ չի հե­տապն­դում, և ցու­ցադ­րու­թյուն­նե­րը կլի­նեն անվ­ճար:
-Փա­ռա­տո­նա­յին կյանք ու­նի՞ ֆիլ­մը:
-Ֆիլ­մի մի­ջազ­գա­յին ա­ռաջ­նա­խա­ղը կա­յա­ցավ 2019-ի օ­գոս­տո­սին. հու­նա­կան «Յա­րա­պետ­րա» («Ие­рап­ет­ра» վա­վե­րագ­րա­կան ֆիլ­մե­րի փա­ռա­տո­նում (International Documentary Festival of Ierapetra) ա­ռա­ջադր­ված էր «Տար­վա լա­վա­գույն վա­վե­րագ­րա­կան ֆիլմ» ան­վա­նա­կար­գում: Հե­տո ե­ղավ հա­յաս­տա­նյան ա­ռաջ­նա­խա­ղը: Այս պա­հին ֆիլ­մը ներ­կա­յաց­ված է Կա­նա­դա­յի «Նուռ» կի­նո­փա­ռա­տո­նում՝ «Հան­դի­սա­տե­սի հա­մակ­րանք» և «Տար­վա լա­վա­գույն վա­վե­րագ­րա­կան ֆիլմ» ան­վա­նա­կար­գե­րում: 2020-ից հե­տո նոր միայն հա­սա­նե­լի կլի­նի հա­մա­ցան­ցում:
-Զբո­սաշր­ջու­թյու­նը խթա­նե­լու ա­ռու­մով ֆիլ­մը դե­րա­կա­տա­րում կու­նե­նա՞:
-Ի­հար­կե, ֆիլ­մը նաև այդ նպա­տակն ու­նի: Ես իմ նկա­րա­հա­նած նյու­թից պատ­րաս­տել եմ 18-րո­պեա­նոց տե­սա­նյութ, ո­րը հա­սա­նե­լի է զբո­սաշր­ջա­յին ըն­կե­րու­թյուն­նե­րին: Ինձ ա­սա­ցին, որ այս ըն­թաց­քում Ար­ցախ հա­ճա­խող զբո­սաշր­ջիկ­նե­րի թի­վը 100 հա­զա­րով ա­վե­լա­ցել է:
- Դուք ու­նեք ֆիլ­մեր նաև ե­կե­ղե­ցի­նե­րի մա­սին:
-Ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան գոր­ծու­նեու­թյունս սկ­սել եմ «Շո­ղա­կաթ» հե­ռուս­տաըն­կե­րու­թյու­նից, 2006-2012 թվա­կան­նե­րին նկա­րա­հա­նել եմ ֆիլ­մեր, հա­ղոր­դում­ներ պատ­րաս­տել ե­կե­ղե­ցի­նե­րի մա­սին: Ընդ­հա­նուր առ­մամբ, ու­նեմ 50-ից ա­վե­լի հե­ռուս­տա­տե­սա­յին հա­ղոր­դում, 10-ից ա­վե­լի վա­վե­րագ­րա­կան ֆիլմ, մեկ գե­ղար­վես­տա­կան ֆիլմ՝ «Ար­մատ­ներ», և «Ար­ցա­խը»:
-«Ար­ցախ. հա­վեր­ժի սահ­մա­նին» ֆիլմն ա­ռանձ­նաց­նու՞մ եք:
-«Ար­ցա­խը» հա­մա­րում եմ իմ «ա­մե­նա­հե­ղի­նա­կա­յին» ֆիլ­մը, որ­տեղ պրո­դյու­սե­րա­կան մի­ջամ­տու­թյու­նը նվա­զա­գույն էր: Զգա­յա­կան հո­գուս թե­լը միաց­րել էի Ար­ցա­խին, ինչ զգում, ա­նում էի: Ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան խմ­բում գոր­ծի նվի­րյալ պրո­ֆե­սիո­նալ­ներ էին, վա­րակ­վե­ցի սի­րով ու կա­րո­ղա­ցա այդ սի­րով վա­րա­կել նաև ի­րենց: Որ­պես ռե­ժի­սոր՝ մեր ար­մատ­նե­րը շո­շա­փելն իմ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան կյան­քի կարևոր հատ­կա­նիշ­նե­րից է, ո­րով­հետև ծա­ռը կան­գուն է լի­նում միայն այն ժա­մա­նակ, երբ զգում է իր ա­մատ­նե­րը: 2016-ին նկա­րա­հա­նած «Ար­մատ­ներ» ֆիլ­մում ա­սե­լիքս նույն է, մա­տուց­ման ձևն է տար­բեր: Երբ չես զգում, չես շո­շա­փում ար­մատ­ներդ, ին­չի մի­տու­մը նկա­տում եմ նոր սերն­դի մեջ, խա­տու­տի­կի պես մի բան ես դառ­նում, քա­մին դե­պի ուր փչում է, այն կողմ ես քշ­վում: Ցան­կա­ցած ոք պետք է նախ և ա­ռաջ իր ազ­գա­յին պատ­կա­նե­լու­թյու­նը գի­տակ­ցի` աշ­խար­հի հետ երկ­խո­սե­լու հա­մար:
-Այդ մի­տումն ար­տա­հայտ­վու՞մ է ար­վես­տում, թե՞ ար­վեստն է ստեղ­ծում նոր բար­քեր:
-Բարդ հարց է, եր­կու գոր­ծոնն էլ կա: Այ­սօր խրա­խուս­վում են հա­մա­հա­վա­սա­րու­թյան, պղ­ծու­թյուն­նե­րի մա­սին ֆիլ­մե­րը, իսկ ազ­գա­յին ար­ժեք­ներ տար­փո­ղող ֆիլ­մե­րը շատ քիչ պա­հան­ջարկ ու­նեն: Եվ զու­գա­հե­ռա­բար՝ ոչ ազ­գա­յին մար­դը ստեղ­ծում է ոչ ազ­գա­յին ֆիլմ, իսկ ե­թե ազ­գիդ նկա­րա­գի­րը ներ­կա­յաց­նող որևէ բան ես ա­նում, ա­սում են՝ հե­տամ­նաց է, մո­դա­յիկ չէ, կարծ­րա­տիպ է:
-Այս հա­մա­տեքս­տում ի՞նչ նոր բան կա­րող է ա­սել Ձեր ֆիլ­մը: Լիա­հու՞յս եք, որ ազ­դե­ցու­թյուն կու­նե­նա:
-Ես սա ա­րել եմ հա­յի հո­գու և ա­ռա­ջին հեր­թին, իմ հո­գու հա­մար: Ա­յո, լիա­հույս եմ, որ ազ­դե­ցու­թյուն կու­նե­նա, ո­րով­հետև զգա­ցի, որ 491-տե­ղա­նոց դահ­լի­ճում հան­դի­սա­տե­սը հա­ղոր­դակց­վեց ֆիլ­մին: Իսկ քա­նի որ ֆիլմ նկա­րե­լը երկ­խո­սու­թյուն է կյան­քի հետ, ես աշ­խա­տում եմ կյան­քին ճիշտ հար­ցեր տալ և ակն­կա­լում եմ ճիշտ պա­տաս­խան­ներ:

Զրույ­ցը՝ Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ