Հայաստանը «ստանալու» Թուրքիայի ամենաիրատեսական տարբերակը մնում է «փափուկ ուժը»

Ի՞նչ է ուզում անել Թուրքիան պանթուրքիստական խելացնոր գաղափարն իրագործելու համար։

Դեռևս նախկին ԱԳ նախարար Ահմեդ Դավութօղլուն տվել է Թուրքիայի ռազմավարական խորության գաղափարը, որով մերձավոր տարածաշրջանային գոտին ներառում էր Հարավային Կովկասը, Բալկանները, Մերձավոր Արևելքը, և Միջերկրածովյան-Էգեյան գոտին։ Բալկանյան տարածաշրջանում Թուրքիայի գլոբալ ռազմավարության իրագործման բանալին Կոսովոն էր, Հարավային Կովկասում` Լեռնային Ղարաբաղը, Մերձավոր Արևելքում` Սիրիան, Միջերկրածովյան-Էգեյան գոտում` Կիպրոսը։ Եվ ուրեմն` Սիրիայի, Կոսովոյի և Լեռնային Ղարաբաղի հարցերը լուծելուց հետո մնում է Կիպրոսի հարցը, որից հետո Թուրքիան այլևս դուրս կգա դեպի Բալկաններ և Կենտրոնական Ասիա։

Բալկաններում նախկին հակաթուրքականությունը գրեթե հաղթահարված է, անգամ Բուլղարիան, որը ավանդաբար հակաթուրքական պետություն էր, արդեն տեղի թուրքական համայնքը նույնիսկ քաղաքական ասպարեզ է ներխուժել, երկրի առաջատար կուսակցություններից մեկը հենց թուրքական կուսակցություն է։ Հարավային Կովկասում Լեռնային Ղարաբաղի օկուպացիայից հետո Հայաստանի տարածաշրջանային դերը դարձել է սահմանափակ, քաղաքական և ռազմական հնարավորությունների նվազումը, երկրի իշխանությունների պարտվողական քաղաքականությունը կատարյալ պայմաններ են ստեղծում թուրքական ազդեցության հաստատման և Հայաստանը դեպի թյուրքական ճամբար կլանելու համար։

Գործող իշխանությունները` պարտությունից հետո պարտվողականության բարդույթով հակված են ամեն գնով ստանալու խաղաղության փաստաթուղթ, ինչը հնարավորություն է թուրքական ռազմավարական պլանավորման համար` «չար ու բարի» ոստիկանների դերով Հայաստանին տանելու դեպի իրենց ռազմավարական ուղեծիր, «փափուկ ուժով» ձեռք գցելու Հայաստանի ռազմավարական կապուղիներն ու տնտեսական արտերիաները կապելով Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ` ստանալ երկարաժամկետ իշխանություն Հայաստանի տնտեսական և քաղաքական համակարգի վրա։

Սակայն Թուրքիայի այս հաշվարկը հիանալի կաշխատեր երկու-երեք տարի առաջվա միջազգային հարաբերությունների պայմաններում, իսկ այսօր տարածաշրջանում Թուրքիան այլևս միայնակ չէ, մրցակցությունը այլևս Թուրքիա-Ռուսաստան տիրույթում չէ։ Տարածաշրջանում այսօր հետաքրքրություն են հաստատել Չինաստանը, Հնդկաստանը, ակտիվացել է Իրանը, մյուս կողմից` Ֆրանսիան և ԵՄ-ը, ԱՄՆ քաղաքականությունն էլ այս պահին հստակ չէ։ Հետևաբար, Թուրքիային սպասվում է երկար ու դժվար մրցակցություն տարածաշրջանում, որտեղ Հայաստանը «ստանալու» Թուրքիայի ամենաիրատեսական տարբերակը մնում է «փափուկ ուժի», իշխանություններին շանտաժի միջոցով կամ այլ ոչ ռազմական ուղիներով ներքաշել իր ազդեցության տիրույթ։ Ի դեպ` առայժմ բավականին հաջող։

Թուրքիայի այս ծրագիրը, ի վերջո, երկարաժամկետ հեռանկարում հանգեցնելու է Հայաստանի ինքնիշխանության կորստին։

Հնարավո՞ր է խուսափել սրանից։ Բնականաբար, հնարավոր է, բայց այդ դեպքում Հայաստանը պետք է ունենա որոշակի որակներ ունեցող, լայնախոհ իշխող էլիտաներ, որոնք լավագույնս կօգտագործեն արտաքին հանգամանքները Հայաստանի ինքնիշխանությունը ամրապնդելու և արդյունավետ բազմակողմ հարաբերություններ ստեղծելու համար։

Արա Պողոսյան

Մեկնաբանություններ