Բախվող ու համադրվող քաղաքակրթությունների միջև

Նավթի հատակը

Թուրքերենում կա արտահայտություն՝ մարդու հատակը, որ դրական իմաստ ունի ու նշում է մարդկային անհատականության խորքայնությունը: Ինչպե՞ս արտահայտությունը հասկանալ մյուս դեպքերում՝ դրակա՞ն, թե՞ բացասական, վիճելի հարց է: Բայց անվիճելի է՝ նավթը հատակում է, գներն ամենացածրն են:
Մեկ բարել Brent-ի, որ աշխարհում ամենատարածված հում նավթատեսակն է, գները սկսել էին իջնել 2014-ից, մի տարում՝ 38 %, 2015-ին գնանկումը շարունակվեց, չի նվազում և 2016-ի սկզբին: Նավթի գինն ընկնում է, որովհետև ՕՊԵԿ-ի երկրները հրաժարվում են նավթարդյունահանումը կրճատել, դոլարի կուրսն աճում է, չափազանց դանդաղ է Ասիայի ու Եվրոպայի տնտեսական աճը, ԱՄՆ-ում չեղարկվել է նավթի արտահանման 40-ամյա արգելքը: Հում նավթի գնանկումը համաշխարհային շուկաներում անհանգստության առիթ է (նախ և առաջ՝ Չինաստանում): Տարեսկզբին նավթի գինը 3 %-ից ավելի իջավ, հետո հասավ բարելի դիմաց 30 դոլարի: Այդպես նավթի գինը նորացրեց իր նվազագույն սահմանը 12 տարում: 18 ամսում Brent-ի հում նավթը (2014-ին մեկ բարելի գինը 115 դոլար էր) կորցրեց գնի 72 %-ը: 12 ամսում կորուստը 32 % էր, իսկ 2016-ին՝ արդեն 14 %: Սև ոսկին գնի այս մակարդակում սկսեցին համեմատել այլ ապրանքների հետ: Խոսքը փոխարինման մասին չէ, բայց մեր երկրում մեկ լիտր նավթը մեկ լիտր ջրից ավելի էժան է: Մեկ լիտր նավթի միջին գինը 0,56 լիրա է, ջրինը՝ 0,65 լիրա: 2015-ի մարտին Սաուդյան Արաբիայի գլխավորությամբ կոալիցիայի երկրները օդային գործողություններ սկսեցին Եմենում, որ սպառնում էին Մերձավոր Արևելքից հում նավթի տեղափոխման անվտանգությանը, որի պատճառով մայիսին մեկ բարել Brent-ի գինը հասավ 67,77 դոլարի, բայց արագ անվտանգության համար տագնապին փոխարինեց հավելյալ առաջարկի և ցածր պահանջարկի անհանգստությունը, որ դարձավ գնանկման սկիզբ: Կանխատեսումներ կան, որ Չինաստանի տնտեսության աճի տեմպերի դանդաղումն ու աշխարհի երկրորդ տնտեսություն նավթի արտահանման ծավալների կրճատումը ավելի կարագացնի գնանկումը: Այդ դինամիկայի մեջ ոչ պակաս կարևոր դեր խաղաց ՕՊԵԿ-ի երկրների որոշումը՝ չնվազեցնել արդյունահանումը, չնայած պահանջարկի նվազմանը: Ավելին՝ անցած 18 ամիսներին նրանք շարունակել են արդյունահանումը նույնիսկ բարձրացնելով քվոտաները: Անկասկած, նավթի գնի անկումը ամենից ուժեղ ազդում է Ռուսաստանի վրա, որ իր ամբողջ տնտեսությունը կառուցել է բնական գազի արտահանման վրա, որի գինը կախված է նավթի գնից: Սև ոսկու գնանկումը լուրջ պրոբլեմներ է ստեղծում ռուսական տնտեսության համար, որը ստիպում է մտածել, թե ինչ միջոցներ կձեռնարկի Ռուսաստանը Մերձավոր Արևելքում՝ խանգարելու նավթի արդյունահանումը: Կարճ ժամանակում նավթի գնանկման կարևորագույն գործոններից մեկն էլ ԱՄՆ-ի՝ նավթի մեծաքանակ գնորդից խոշոր արտադրող դառնալն է: Այդ իրավիճակից դժգոհ՝ Սաուդյան Արաբիան մշտապես գցում է գինը և վճռականորեն ձգտում է վնասել ամերիկյան արտադրողներին: Ի՞նչ կլինի հետո հայտնի չէ, հավանաբար՝ իրավիճակը կզարգանա նույն ուղղությամբ, ես համոզված եմ, որ նավթի հատակը դեռ նոր խորքեր կնվաճի: Իսկ մեզ մնում է վայելել այդ իրավիճակը:
Հական ՉԻՆԱՐ, DUNYA, Թուրքիա

Սաուդյան Արաբիայի դոլարային ողջամտությունը

Նախընտրելի են դժվար որոշումները հիմա, քան՝ վստահության ճգնաժամն ապագայում:
Նավթի գնանկումը, աննորմալ դրամավարկային քաղաքականությունը աշխարհում, անկայունությունը Մերձավոր Արևելքում ամբողջ աշխարհում կառավարություններին ստիպում են ընդունել տնտեսական դժվար որոշումներ: Շնորհակալություն Էր Ռիադին, որ չի հրաժարվում իր խելամիտ, բայց անհարմար որոշումից և շարունակում է պահպանել սաուդյան տարադրամի ու դոլարի հանգույցը: Այս տարածաշրջանին բացահայտորեն առավել մեծ անկայություն պետք չէ: Թագավորության Կենտրոնական բանկը այս շաբաթ հաստատեց, որ մտադիր է շարունակել արդեն երեք տասնամյակ պահպանվող ռիալի հարաբերակցությունը դոլարին նույն մակարդակի վրա՝ 3,75: Մինչդեռ ներդրողները ենթադրում են, որ Էր Ռիադը հարկադրված է լինելու հրաժարվել դոլարային այդ կայունությունից՝ բյուջեի դեֆիցիտի պատճառով, որ հասել է ՀՆԱ-ի 15 %-ին: Անցած տարի ծախսերն աճել են՝ չնայած նավթի գնի 50- տոկոսանոց անկմանը, իսկ նավթը Սաուդյան Արաբիայի եկամտի գլխավոր աղբյուրն է: Այլ երկրներում նման անհամաչափությունը վաղ թե ուշ քակել է դոլարային հանգույցը: Նավթի գնին այդ կապվածության պատճառով արժեզրկվեց ռուսական ռուբլին, երբ Մոսկվան 2014-ին փորձեց սահուն անցնել տարադրամի լողացող կուրսի: Առայժմ Էր Ռիադը կարողանում է իր դոլարային պահուստներով պաշտպանվել, նոյեմբերին դեռ ուներ 636 միլիարդ դոլար: Անցած տարվա համեմատ պահուստը կրճատվել է 100 միլիարդով: Առավել կարևոր են կառավարության բյուջետային բարեփոխումները՝ պահպանելու համար ֆինանսական կայունությունը, չնայած նավթի գնանկմանը: 2016-ի բյուջետային ծախսերը 14 % կրճատվել են 2015-ի համեմատ: Ծախսերը կրճատելու Սաուդյան Արաբիայի պատրաստակամությունը կարող է հանգստացնել ներդրողներին, որ զգուշանում են՝ բյուջետային քաոսի հետևանքը կարող է դառնալ դևալվացիան:
Դա դժվար քաղաքական որոշումներ կպահանջի՝ վառելիքային սուբսիդիաների կտրուկ կրճատում, ինֆրակառույցային նախագծերի դադարեցում: Սակայն, կարծես, Էր Ռիադը համարում է, որ նման բարենորոգումների ցավոտ հետևանքները ավելի հեշտ է տանել, քան տնտեսական ու քաղաքական անկայունությունը՝ արտահանման գնաճի ու ներդրողների վստահությունը կորցնելու պատճառով: Համաշխարհային պատմությունը հաստատում է Սաուդյան Արաբիայի ղեկավարության ճիշտ ընտրությունը: Մեր օրերում փոխանակման կուրսերի կայունության գաղափարը շատ շրջանակներ չեն ընդունում և այդ համապատկերում հաճելի է տեսնել կառավարություն, որ չի տրվում մրցակցային դևալվացիայի գայթակղությանը և նախընտրում է տարադրամային կայունության և ներքին բարեփոխումների ճանապարհը:
The Wall Street Journal, ԱՄՆ

Հ.Գ. Նավթի հատա՞կը, թե՞ նավթի գնանկման պատճառով ֆինանսական հատակում հայտնված պետությունները, ո՞րն է օրվա գլխավոր թեման: Ո՞ր պետությունն ինչպես է փորձում դուրս գալ փակուղուց: Ի վերջո, Մերձավոր Արևելքի ամբողջ ճգնաժամը նավթահորերի ու նավթի վաճառքի ճանապարհի վերահսկման պատմություն չէ՞, երբ պատերազմում են հանուն ժողովրդավարության կամ ընդդեմ ահաբեկչության: ՈՒ վրայից էլ հավելում են շիա-սուննի հակամարտության սոուսը, որ ճաշատեսակը «ուտվի»: Էներգակիրները և քաղաքականությունը կամ էներգակիրների թելադրած քաղաքականությունը՝ սա է 21-րդ դարի իրականությունը, ինչպես նախորդինը, իսկ ինչի՞ համար էին պատերազմում միջնադարում՝ նոր տարածքների, ծովային ճանապարհների, համեմունքների, աղի, ցորենի, արծաթի, ոսկու, ստրուկների՝ ավելի վաղ: Եթե մարդկության պատմությունը պատերազմների պատմություն է ընդհանրապես, ի՞նչ գին ունի խաղաղությունը: Չգիտեմ: Համենայն դեպս՝ նաև հավելեմ. ՉԺՀ նախագահ Սի Ձինպինը առաջիկայում պետական այցեր կկատարի Սաուդյան Արաբիա, Եգիպտոս և Իրան: Միջին Արևելքի այդ երեք երկրները կարևոր գործընկերներ են Չինաստանի համար՝ համագործակցում և ակտիվորեն աջակցում են 21-րդ դարի Մետաքսի ճանապարհի տնտեսական գոտու և ծովային Մետաքսի ճանապարհի ձևավորման չինական նախաձեռնությանը: Սի Ձինպինի այցերը նոր ազդակ պետք է հաղորդեն երկկողմ տրանսպորտային-հաղորդակցային փոխկապակցվածությանը և նոր ուղղություն ցույց տան երկկողմ գործնական համագործակցությանը: Չինաստանն անփոփոխ աջակցում է Միջին Արևելքի խաղաղության գործընթացին, հանդես է գաիս հանուն տարածաշրջանի խաղաղության և կայունության, բարդ հարցերը խաղաղ միջոցներով լուծելու օգտին, այդ թվում՝ քաղաքական խորհրդակցությունների և իրավահավասար երկխոսության: Չինաստանն աջակցում է Միջին Արևելքի երկրների ուժերի միավորմանն ընդդեմ ահաբեկչության: Չինաստանը նպատակաուղղված է արաբական երկրների հետ համագործակցությանը էներգակիրների, ինֆրակառույցների շինարարության, առևտրի պայմանների և ներդումների հեշտացման, նոր էներգառեսուրսների ոլորտներում: ՉԺՀ կառավարության հունվարի 13-ին հրապարակված փաստաթուղթը՝ արաբական երկրների նկատմամբ Չինաստանի քաղքականության մասին իբրև այդ թեմայով առաջին փաստաթուղթ՝ իրենից ներկայացնում է Չինաստանի և արաբական երկրների փոխշահավետ համագործակցության վիթխարի ծրագիր: Ակնկալվում է, որ ՉԺՀ նախագահ Սի Ձինպինի այցերի ընթացքում կիրագործվի «մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնության համադրումը Միջին Արևելքի երկրների զարգացման ռազմավարությունների հետ՝ փոխանցում է «Ժենմին ժիբաոն»: Սա էլ ձեզ պատերազմի միջով խաղաղության հաստատման ծրագիրը՝ հանուն էներգակիրների և հարակից ինֆրակառույցների ստեղծման: Չինաստանը պարզապես քաղաքակրթությունների բախումից նախընտրում է քաղաքակրթությունների համադրումը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ