«Այլևս դանդաղ շտապելու ժամանակ չկա»

«Իրատեսի» զրուցակիցը քաղաքական վերլուծաբան ՎԻԳԵՆ ՀԱԿՈԲՅԱՆՆ է:

-Ձեր գնահատականով՝ ապրիլյան քառօրյա պատերազմն ի՞նչ քաղաքական ու ռազմական հետևանքներ ունեցավ Հայաստանի համար:
-Քառօրյա պատերազմը բերեց թե արտաքին քաղաքական փոփոխություններ, թե ներքին, որ գուցե այդքան տեսանելի չեն դեռ: Արտաքին քաղաքականության մեջ հիբրիդային պատերազմը տեղափոխվել է ակտիվ դիվանագիտական փուլ՝ նոր իրողությունների պայմաններում:
-Որո՞նք են նոր իրողությունները: Ստատուս քվո՞ն է փոխվել:
-Ստատուս քվոյի փոփոխություն իրականում չի եղել, տարածքային փոքր տեղաշարժերը դժվար է անվանել էական նշանակություն ունեցող՝ 1994-ի զինադադարից հետո: Այս կարևոր թեզը փաստացի հաստատեց նաև Երևան ժամանած ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը. նա նշեց, որ 1994-ի և 1995-ի հրադադարի հայտնի համաձայնագիրը, որ ստորագրել է նաև Արցախի իշխանությունների ներկայացուցիչը, ոչ միայն ուժի մեջ է, այլև անժամկետ է: Այնուհանդերձ ստեղծվել է նոր քաղաքական և նույնիսկ աշխարհաքաղաքական իրավիճակ՝ հեռանկարների առումով: Ադրբեջանը, հասկանալով, որ դեֆակտո ստատուս քվոն սկսում է դեյուրե ընկալվել, երկու-երեք տարի փորձում է ցույց տալ, որ ինքը կարող է ռազմական ճանապարհով ցանկացած պահի փոխել ստասուս քվոն, որը հաստատուն մեծություն չէ, ինչպես թվում է Հայաստանին, Մինսկի խմբի համանախագահներին ու միջազգային հանրությանը: Սովորական էր դարձել, որ միշտ էլ բարձր մակարդակի հանդիպումներից առաջ կամ հետո շփման գծում Ադրբեջանը սրում էր իրավիճակը, որ ցույց տար՝ հարցն ամենևին լուծված չէ: Այս անգամ, երբ Ալիևը ԱՄՆ մեկնեց, նրան տրվեցին որոշակի մեսիջներ՝ հասկացրին, ու ինքն էլ հասկացավ ¥այդ թվում՝ Հավայի նահանգի՝ ԼՂՀ-ի ճանաչումով¤, որ ստատուս քվոյի հետ գերտերությունները չեն կարող հաշվի չնստել: Կարծում եմ՝ դա, Ադրբեջանի ներքաղաքական և տնտեսական սուր գերխնդիրներով հանդերձ՝ նրան դրդեց քայլեր ձեռնարկել: Առավել ևս, որ նախորդել էին ԱՄՆ-ՌԴ հանդիպումները՝ Քերի-Լավրով, Քերի-Պուտին:
-Չի՞ ստացվում հակահայկական դավադրություն, որը հաստատում է համանախագահների պահվածքը քառօրյա պատերազմում ու հաջորդող օրերին՝ եղել է ինչ-որ համաձայնություն կողմերի միջև, որ Ադրբեջանը հարձակվում է՝ փորձելով փոխել ստեղծված փակուղային իրավիճակը, որից հետո բանակցությունները շարունակվում են՝ նոր պայմաններով: Այդպե՞ս է:
-Կարծում եմ՝ ավելի լայն պետք է հարցը դիտարկել, կա ոչ այնքան հակահայկական դավադրություն, որքան ռուս-ամերիկյան գլոբալ համաձայնություն տարբեր կոնֆլիկտների շուրջ: Պատմական այս փուլում, կարծում եմ, ԱՄՆ-ը համաձայնել է հետխորհրդային տարածքի առնվազն մի որոշ հատվածը «հանձնել» Ռուսաստանին, ինչին Մոսկվան մի քանի տարի ձգտում էր, որի սուր արտահայտությունը եղավ ՈՒկրաինայում, դրանից առաջ՝ Վրաստանում:
-Ինչո՞ւ պիտի ԱՄՆ-ը «հանձնի» հետխորհրդային տարածքը, չունի՞ իր շահերը:
-Իհարկե ունի, բայց աշխարհաքաղաքական և ԱՄՆ-ի նախընտրական տրամադրություններից ելնելով՝ պատմական այս ժամանակաշրջանում կան առավել կարևոր տարածաշրջաններ, որտեղ այդ շահերն ավելի ծանրակշիռ են:
-Խիստ կասկածում եմ:
-Կասկածելու ի՞նչ կա, այսօր փաստ է, որ Ղրիմի հարցը «մոռացված է», Դոնբասի հարցի լուծում է դառնում, կարծես, սառեցված կոնֆլիկտի տարբերակը ¥ինչպես Մերձդնեստրը¤, Աբխազիայի ու Օսիայի մասին ոչ ոք չի հիշում՝ Վրաստանից բացի: Թեպետ նույնիսկ Դոնբասում կարծես թե Ռուսաստանը որոշ զիջումների է գնում, եթե հաշվի առնենք լուրերը, որ Դոնբաս կարող են մտցվել ԵԱՀԿ մանդատն ունեցող ոստիկանական ուժեր:
-«Մոռանալու» նշա՞ն է ՆԱՏՕ-ի ընդլայնումը հետխորհրդային տարածքներում:
-ԱՄՆ-ը վերջին ժամանակներս ՌԴ-ի նկատմամբ հետաքրքիր մարտավարություն է ընտրել՝ սեպարատ համաձայնության են գալիս Մոսկվայի հետ՝ գործընթացներին մասնակցելու վերաբերյալ ու սպասում են, որ Ռուսաստանը կձախողվի, ասենք, կխրվի Սիրիայի «ճահճում»: Երբ Ռուսաստանը զգաց, որ խրվում է, դուրս եկավ Սիրիայից:
-Մոսկվան իրո՞ք դուրս եկավ Սիրիայից՝ հանձնե՞ց Բաշար Ասադին:
-Ոչ, Ռուսաստանը պաշտոնապես մտավ Սիրիա ու պաշտոնապես էլ դուրս եկավ՝ օգնելով Ասադի զորքերին ազատագրել որոշ ռազմավարական տարածքներ ու Պալմիրան, այսինքն՝ պաշտոնապես ցույց տվեց, որ դուրս է գալիս պատերազմական ակտիվ փուլից հաղթական դրոշներով, թեկուզ, իհարկե, նշանակալից չափով զինուժ Սիրիայում թողնելով: Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման շուրջ Ռուսաստանի ռիսկերն իրոք շատ բարձր են: Ռուսական թերթերի հրապարակած կազանյան սկզբունքները, որ 2011-ին Դմիտրի Մեդվեդևն էր առաջարկել, նման են մադրիդյան կամ մադրիդյան խորացված սկզբունքներին: Տարիների մեջ պարզ էր դարձել, որ գործընթացը առաջ չի շարժվելու: Եթե նախկինում էլ Ադրբեջանը չէր համարվում Ռուսաստանի ֆորպոստը Հարավային Կովկասում, այս ծրագիրը Ռուսաստանի համար լուրջ պրոբլեմներ կստեղծի Հայաստանում՝ հարուցելով հակառուսական տրամադրությունների աճ: Առավել ևս՝ քառօրյա պատերազմից հետո:
-Այդ հեռանկարը իմանալով՝ Մոսկվան ինչո՞ւ է իր լրատվամիջոցներով, տարաստիճան պաշտոնյաների ձեռքով Հայաստանում հակառուսական տրամադրություններ ձևավորում՝ վստա՞հ է, որ տնտեսական լծակներով կփակի քաղաքական դժգոհությունը:
-Ռուսաստանը, կարծում եմ, մի քանի ծրագիր ունի: Պլան Ա, պլան Բ, պլան Գ, որ լյուֆտերի հնարավորություն է տալիս: Մոսկվան շատ լավ հասկանում է, որ բարդ գործընթաց է, որ բանակցային հնարավորություններ գրեթե չկան՝ կողմերը հակադիր տեսակետներ ունեն: Հայաստանը կարմիր գիծ է համարում Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը, Ադրբեջանը լսել չի ուզում հանրաքվեի մասին՝ միջազգային չափանիշներով: Լավագույն դեպքում պատկերացնում է, որ փախստականներին ու նրանց մեծացած ընտանիքներին կվերադարձնի ու կփոխի բնակչության համամասնությունը: Կազանի տարբերակի հիմնական տարբերությունը, այնուամենայնիվ, կարծում եմ խաղաղապահ ուժերի տեղակայումն է: Եթե Մոսկվային հաջողվում է կողմերին բանակցային սեղան վերադարձնել, իր մասնաբաժինը խաղաղապահների տեղակայումն է: Կարծում եմ, որ Ռուսաստանն ունի իր լյուֆտերը բոլոր տարբերակների համար, այդ թվում, որ կողմերը համաձայնության չեն գա ոչ մի հարցում:
-Չե՞ք կարծում, որ խաղաղապահներից բացի՝ Մոսկվան լուծում է տարածաշրջանում նավթային ու գազային ծրագրերի փակման հարցը՝ Ադրբեջանի, Վրաստանի, Հայաստանի տարածքով, որ ավելի կենսական խնդիր է՝ Եվրոպայում «Գազպրոմին» մրցակից չունենալու համար:
-Չեմ բացառում, գուցե շատ ավելի կարևոր է գործընթացը կառավարելը, քան լուծում ունենալը: Եթե քսաներկու տարվա հրադադարի պայմաններում համաձայնության գալ չի հաջողվել, այսքան զոհերից հետո, այսքան սուր իրավիճակում ինչպե՞ս կարող է վստահության ու համաձայնության գործընթաց լինել մի փաստաթղթի շուրջ, որը որևէ նոր սկզբունքային մոտեցում և կետ չունի: ՌԴ-ի համար հիմա ավելի շատ կարևոր է գործընթացը՝ Մոսկվան փորձում է իր դերը մեծացնել մի տարածաշրջանում, որը հաղորդակցուղիների տեսակետից շատ կարևոր է ու հեռանկարային է դարձել Իրանի նկատմամբ պատժամիջոցների չեղարկելուց հետո: Ոչ միայն Իրանի պարագայում, այլև Ադրբեջանի: Ամեն դեպքում, վերսկսելով պատերազմը և գլոբալ առումով նպատակին չհասնելով՝ Բաքուն որպես գեոտնտեսական և ռեգիոնալ տնտեսական գործընկեր, կարծում եմ, դարձավ ավելի խոցելի, բարդ է պատկերացնել, թե ով կհամաձայնի լուրջ աշխարհատնտեսական նախագծեր սկսել մի վայրում, որտեղ անընդհատ կրակում են: ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի Հայաստան այցն էլ խոշոր հաշվով վկայեց, որ դադար է վերցվում «հեռու գցված» բանակցությունները ինչ-որ ժամանակից վերսկսելու համար, բայց սեղանին մնում են Կազանյան սկզբունքները, որոնց հայաստանյան իշխանությունները պաշտոնապես դեմ չեն:
-Այս իրավիճակում՝ ի՞նչ ներքին փոփոխություններ պիտի լինեն:
-Հիմա շատ է խոսվում, որ պատերազմն անսպասելի էր: Ես կարծում եմ՝ ռազմավարական առումով Հայաստանի իշխանության համար շատ անսպասելի չէր կարող լինել: Հիշեցնեմ փետրվարի 12-ի Սերժ Սարգսյանի ծրագրային ելույթը իր կուսակտիվում, շատերն ասացին, որ նախընտրական ելույթ էր՝ խորհրդարանական ընտրություններին ընդառաջ: Այն ժամանակ էլ, հիմա էլ՝ ես կարծում եմ, որ ՀՀ նախագահը, որպես ի պաշտոնե ամենատեղեկացվածը և աշխարհաքաղաքական ու տարածաշրջանային գործընթացներում ի պաշտոնե ակամայից խաղացող՝ տեսնում էր նման զարգացումներ գլոբալ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների տիրույթում: Հետագա քայլերը հավանաբար միտված էին պետական անարդյունավետ կառավարման համակարգն արդյունավետ և նշմարվող մարտահրավերներին ինչ-որ չափով համարժեք դարձնելուն: Այլապես անհավանական է, որ Սերժ Սարգսյանը մի օր արթնանար ու որոշեր տարիներով ձևավորված իր թիմը փոփոխել կամ թարմացնել: Իմ տպավորությամբ` դա ավելի շատ իշխանության ու գուցե որոշ չափով պետության ինքնապահպանման բնազդն էր: Այլ մոտիվացիաները ավելի շատ քաղաքական ռոմանտիզմի ժանրից են:
-Պետական համակարգը դարձա՞վ արդյունավետ, ինչո՞ւ արդյունքները չկան:
-Սերժ Սարգսյանը միշտ դանդաղ է շտապում, քառօրյա պատերազմը վկայեց, որ գործող պետական համակարգը քիչ արդյունավետ է: Պատերազմը կարճ էր, բայց պայթեցրեց շատ միֆեր: Մեզ համար շատ ցավոտ թեմաներով: Կարծում եմ՝ ռազմավարական առումով Սերժ Սարգսյանը պատկերացնում էր, որ նման զարգացումներ կարող են լինել՝ աշխարհաքաղաքական գլխավոր կենտրոնների կողմից, ինչպես երևում է մարտավարական անակնկալ էր կոնկրետ ժամկետը: Գոնե հիմա այսքան ծանր գնով եղած բացահայտումները պետք է ծառայեցնել պետությանը: Առայժմ իշխանությունները փորձում են արտաքին քաղաքականության մեջ դադար վերցնել, փոխել որոշ ուղղությունների մարտավարությունները, ինչ-որ տեղ կոշտացնել դիրքորոշումները և այլն: Ինչ էլ առաջարկվի, պատասխանվելու է, որ այս մթնոլորտում այսպիսի «գործընկերոջ» հետ հնարավոր չէ հարաբերվել, որ արդեն ասել է փոխարտգործնախարար Շավարշ Քոչարյանը, և առավել քան թափանցիկ ակնարկել է Սերժ Սարգսյանը Սերգեյ Լավրովի հետ հանդիպման պաշտոնական նախերգանքում: Եթե հիմա գնում ես բանակցելու, ստացվում է՝ խաղաղություն տարածքների դիմաց:
-ՈՒժի տեսակետից մեզ հետ խոսել փորձում է Ադրբեջա՞նը, թե՞ Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը:
-Որպես գործիք Ադրբեջանը՝ հիմնականում: Կարծում եմ, Ռուսաստանին այժմ պետք չեն տարածաշրջանում մեծ փոփոխություններ:
-Բայց տարածքներ հանձնելը ձեռնտու է՝ միանգամից լուծում է խաղաղապահների տեղակայման հարցը, փակում է գազի այլընտրանքային տարբերակն ու ՆԱՏՕ-ի ճանապարհը:
-Այո, բայց միանշանակ լուրջ կորուստներ է ունենում Հայաստանում նախ և առաջ ժողովրդի վստահության կորստի առումով, որի ակնհայտ միտումները զգացվեցին պատերազմական օրերին և հետո: Կարծում եմ՝ Ռուսաստանի համար շատ ավելի կարևոր է, որ հարցը չլուծվի, տարածաշրջանը մնա նույն անկայուն վիճակում, որտեղ լուրջ աշխարհաքաղաքական նախագծեր հնարավոր չեն, իսկ ազդեցությունը Հարավային Կովկասի երկրների և մերձակա տարածաշրջանների վրա պահպանվում է և ինչ-ինչ աշխարհաքաղաքական պայմանավորվածությունների պայմաններում անգամ աճում:
-Իսկ ինչպե՞ս է Ադրբեջանին համոզելու, ինչի՞ դիմաց:
-Ռուսաստանը Ադրբեջանին համոզելու խնդիր չունի: Ադրբեջանն ասում է՝ եթե դու չլինես, ես հարցերը կլուծեմ: Ռուսաստանը պատասխանում է՝ միակ ձևն ինձ հետ պայմանավորվելն է: Հայաստանն ասում է՝ Ռուսաստան, եթե դու ինձ չկանգնեցնես, ես հարցերը կլուծեմ, Ռուսաստանը նույնը պատասխանում է Հայաստանին: Երկու դեպքում էլ խաղարկում է միջնորդի իր դերը:
-Ի՞նչ է ասում Իրանը, որ ունի սեփական քաղաքական ու տնտեսական շահեր:
-Իրանը բավականին զգույշ է խաղում և, կարծում եմ, թողնելու է, որ Ռուսաստանն այստեղ իր խաղը խաղա՝ բոլորն էլ հույս ունեն, որ Մոսկվան ոչնչի չի հասնելու հարցը լուծելու առումով: Թեհրանը ժամանակ առ ժամանակ միջնորդական առաքելության պատրաստակամություն է հայտնել: 1992-ին ուղղակի միջնորդ է եղել հակամարտող կողմերի միջև և հենց այդ օրերին մերոնք ազատագրեցին Շուշին: Բայց այսօր Մինսկի խումբը մնում է հարցի լուծման միակ ձևաչափը: Իրանի դիրքորոշումը վաղուց հայտնի է՝ Թեհրանը դեմ է, որ տարածաշրջանից դուրս երկրները շփման գծում խաղաղապահներ տեղակայեն, ոչ ավելին: Կարծում եմ, շատ դեպքերում Թեհրանի թվացյալ չեզոքությունը օգտակար է եղել Հայաստանին:
-Ռեա՞լ եք համարում այս իրավիճակում ԼՂՀ ճանաչումը Հայաստանի կողմից:
-ԼՂՀ ճանաչումը, կարծում եմ, վերջին քայլն է և փաստացի նշանակում է դուրս գալ հրադադարից հետո առկա բանակցային գործընթացից: Այս դեպքում երկու տարբերակ կա. մեկը՝ ԼՂՀ ճանաչումն է, մյուսը՝ 1989-ի դեկտեմբերի 1-ի՝ Հայաստանին միանալու որոշումը կատարելը: Դա վերջին փամփուշտն է, որով Հայաստանը դուրս է գալիս բանակցություններից ու դեյուրե մտնում հակամարտության մեջ, որ նոր իրավիճակ է ստեղծում: Կարծում եմ՝ առայժմ դա զուտ բանակցային ռեսուրս է, ավելի ռեալ ռեսուրս է, իմ կարծիքով, նախագահի հայտարարությունը, որ Հայաստանը ռազմաքաղաքական համագործակցության համաձայնագիր է կնքելու ԼՂՀ-ի հետ: Շատ է խոսվում, որ Ղարաբաղում 80-ականների զենքն էր պատերազմում, բոլորս էլ հասկանում ենք, որ ուրիշ զենք էլ կա, բայց այնտեղ չէր, որովհետև իրավական հիմք չկար: Իմ կարծիքով՝ դա բավականին հետաքրքիր փաստարկ է, որ անդուր է Ռուսաստանի ու ՀԱՊԿ-ի համար: Այդ դեպքում նրանք արդեն հարկադրված են իրենց տեսակետն արտահայտել:
-Ինչքա՞ն պիտի բոլորին դուր գալու մասին մտածենք: Ձեզ չի՞ թվում, որ Բելառուսն ու Ղազախստանը դանդաղ, բայց հաստատուն քանդում են ԵԱՏՄ-ն, և այդ պատմությունը մեղմորեն ավարտվելու է մի քանի տարում:
-Բազմիցս եմ ասել, որ թե ՀԱՊԿ-ը, թե ԵԱՏՄ-ն Հայաստանին հետաքրքրում են ձևական առումով: Առաջին հերթին մեզ հետաքրքրում են Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները, կլինե՞ն ՀԱՊԿ ու ԵԱՏՄ, չե՞ն լինի, մեզ համար կարևոր են մեր ռազմավարական պայմանագրերն ու հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ:
-Արժե՞ր Արևմուտքի հետ հարաբերությունները իջեցնել այս մակարդակին հանուն ԵԱՏՄ-ի, եթե թիրախը Ռուսաստանն է:
-Ես չեմ կարծում, որ Հայաստանում ինչ-որ մեկը պատրանքներ է ունեցել կամ ունի՝ Բելառուսի ու Ղազախստանի, Ղրղզստանի առումով: ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների ռազմավարական մակարդակը առանց նրանց էլ կար ու կլիներ: ՀԱՊԿ-ի ու ԵԱՏՄ-ի ճակատագիրը պետք է հետաքրքրի Ռուսաստանին ու անձամբ Վլադիմիր Պուտինին՝ իր նախագիծն է, իր աշխարհաքաղաքական այլընտրանքը ի պատասխան աշխարհաքաղաքական այլ կենտրոնների: Ես մնում եմ այն կարծիքին, որ, ցավոք, մեզ լուրջ այլընտրանք չներկայացվեց, և մենք ի վիճակի չէինք Ռուսաստանին դիմակայել՝ ռեալ այլընտրանքի բացակայության պայմաններում: Առնվազն անվտանգության տեսակետից այսօր էլ մեզ որևէ այլ տեղից գործուն այլընտրանք չի ներկայացվում: Այլ հարց է, որ այսօր կա մեծ հիասթափություն թե ԵԱՏՄ-ի և թե տրված անվտանգության երաշխիքներից: Բայց ամենավտանգավորը մնում է այն, որ, ցավոք, մենք շարունակում ենք աշխարհաքաղաքական պորտաբույծի գաղափարախոսությամբ հարաբերվել աշխարհի հետ միշտ մտածում ենք՝ մեզ ի՞նչ են տալու, ոչ թե համատեղ ինչի՞ կհասնենք:
-Չե՞նք հասնում նրան, որ Հայաստանում իշխանափոխություն է պետք:
-Հասարակության արագ մոբիլիզացիան և կոնսոլիդացիան իշխանությունների համար չորսօրյա պատերազմի առաջին փուլում շատ լավ էր, բայց հիմա այդ նույն մոբիլիզացված հասարակությունը սկսել է անհարմար և տհաճ հարցեր տալ, և իշխանությունը արագ հասկացավ, որ խնդիրներ բարձրացնող հասարակությունը սկսելու է իր համար առաջնորդներ որոնել: Նույնիսկ ամայացած ու գնված ընդդիմադիր դաշտում կարող են հայտնվել իշխանության համար վտանգավոր անհատներ:
-ՈՒ՝ ի՞նչ:
-Ներքին հեղափոխական փոփոխություններ են պետք, որոնք կամ արդյունավետ ու այսօրվա իրավիճակին ադեկվատ կդարձնեն կառավարման համակարգը, կամ կփլուզեն, այլևս դանդաղ շտապելու ժամանակ չկա:

Զրույցը՝
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ