«Մենք ունենք անհատներ, որոնք ստեղծել են լավ ֆիլմեր, բայց չունենք հայկական կինոյի ավանդույթ»

«Իրատեսի» հյուրն է «Ոսկե ծիրան» երևանյան միջազգային կինոփառատոնի ծրագրերի համադրող ՐԱՖՖԻ ՄՈՎՍԻՍՅԱՆԸ:

«ԿԱՐԵԼԻ Է ՓՈՐՁԻ ՓՈԽԱՆԱԿՄԱՆ ՄԻ ԱՅՆՊԻՍԻ ԾԱՂԿԱԲՈՒՅԼ ԱՆԵԼ, ՈՐԸ ՀԻՆԳ-ՎԵՑ ՏԱՐԻ ՀԵՏՈ ՄԵԶ ՈՒՐԻՇ ՎԻՃԱԿԻ ԿՀԱՍՑՆԻ»

-Րաֆֆի, «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնն ամեն տարի ինչ-որ կարևոր նորույթ է մատուցում իր հանդիսատեսին: Եթե փորձենք 13-րդ փառատոնի շրջանակներում դիտարկել այս հանգամանքը, ի՞նչ կարող ենք ասել, ո՞րն է այս տարվա գլխավոր անակնկալը:
-«Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնը իր ստեղծման օրից մեծ ուշադրություն է հատկացրել հայկական կինոյի զարգացմանը: Տարբեր ծրագրերի շրջանակներում փորձել է ներկայացնել թե՛ մեր օրերում նկարված հայկական ֆիլմերը, թե՛ նախկինում եղած լավագույնները, այսպես ասած՝ ոսկե ֆոնդը: Այս տարի գլխավոր առանձնահատկությունն այն է, որ կինոփառատոնը նվիրվում է Հայաստանի Հանրապետության անկախության 25-ամյակին: ՈՒստի մշակվել են երկու առանձին մեծ ծրագրեր, որոնք անդրադառնում են այս տարեդարձին: Դրանցից մեկի շրջանակներում ներկայացվում է անկախության 25 տարիներին նկարված հայկական ֆիլմերի ընտրանին, ծրագրի ամփոփումը կլոր սեղան-քննարկումն է՝ ինչպես տեղացի, այնպես էլ արտասահմանից եկած և փառատոնին հյուրընկալվող կինոգործիչների մասնակցությամբ: Որոշ իմաստներով գուցե թե սա փառատոնի գործունեության ամենանշանակալից կետերից մեկը չէ համաշխարհային չափանիշներով, որովհետև փառատոնն իր վրա այլ գործառույթներ է վերցրել: Բայց այսօրվա իրականության մեջ և այսօրվա հանրագումարում մենք այնպիսի վիճակի մեջ ենք, որ զարգացման բավական հետաքրքիր ուղիներ են ի հայտ եկել՝ Եվրիմաժի անդամակցությունը, կինոյի օրենքի քննարկումները, «Հայֆիլմի» ճակատագրի վերջնական լուծման հարցը: Այս պարագայում կարելի է փորձի փոխանակման մի այնպիսի ծաղկաբույլ անել, որը հինգ-վեց տարի հետո մեզ ուրիշ վիճակի կհասցնի: Մեր խնդիրն այս տարի հայկական կինոն ուշադրության կենտրոնում պահելն է: Մենք պիտի փորձենք ոչ միայն ցուցադրել հայկական ֆիլմերը մեզ մոտ, այլև ճանապարհներ գտնել ուրիշ փառատոներում դրանք ցուցադրելու համար, համադրել մեր ունեցածը կինոյում, գնահատել այդ ունեցածի վիճակը, հասկանալ, թե ինչ ունենք և ուր ենք գնում: Նշածս ծրագրի խորագիրն է` «Հայկական կինո. արդի ժամանակներ»: Ծրագիրը համադրում են Սիրանույշ Գալստյանը և Արծվի Բախչինյանը: ՈՒնենք նաև «Հայեր. հայացք ներսից և դրսից» ծրագիրը, որը մեր հիմնական ծրագիրն է: Այն իրականացվում է արդեն չորս տարի, հիմնականում ցուցադրությունները տեղի են ունենում Հենրիկ Մալյանի թատրոնում: Այս ծրագիրն էլ ունի համադրողների իր խումբը, որում ընդգրկված ենք ես, Անի Հակոբյանը և Տաթև Մելքումյանը: Այդ ծրագրով մենք ներկայացնում ենք «Հայկական համայնապատկեր» մրցութային անվանակարգից դուրս մնացած այն ֆիլմերը, որոնք հետաքրքիր են և արժանի ցուցադրվելու, ինչպես և այնպիսի ֆիլմեր, որոնք դրսում նկարել են արտասահմանցի ռեժիսորները և վերաբերում են հայերին կամ Հայաստանին:

«ՄԵԶՆԻՑ ԱՆՀԱՄԵՄԱՏ ՀԶՈՐ ՈՒ ՀԱՐՈՒՍՏ ԵՐԿՐՆԵՐՈՒՄ ԿԻՆՈՅԻ ՎՐԱ ՖԻՆԱՆՍՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՆԵՐԴՐՈՒՄԸ ՆՈՒՅՆ ՉԱՓԻ Է, ԻՆՉ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ»

-Եթե փորձենք մեր ազգային զգացմունքներից, ինչու չէ, սնափառությունից վեր կանգնել և իրատեսորեն արժևորել անկախության շրջանի հայ կինոն, ի՞նչ պիտի արձանագրենք: Այն ունի՞ շոշափելի ձեռքբերումներ, թե՞ զարգացման ընթացքը չունի այն պատկերը, որը ցանկալի էր ունենալ:
-Իմ կարծիքով՝ հայկական կինոյի խնդիրները, որոնք եղել են դեռ նրա ստեղծման օրից, մեծ հաշվով, այսօր չեն փոխվել: Ըստ էության, դրանք նույնն են նաև հիմա: Մենք ունենք անհատներ, որոնք ստեղծել են լավ ֆիլմեր, բայց չունենք հայկական կինոյի ավանդույթ: Մենք ունենք վառ դրսևորումներ հայկական կինոյում, որը չկարողացանք անկախության շրջանում ամուր հիմքերի վրա դնել: Մենք դեռևս շարունակում ենք մեր գործունեությունը ծավալել Խորհրդային Միության կինոարտադրության հիշողությամբ: Բայց այսօրվա ցանկությունները, զարգացումները համաշխարհային կինոյում բոլորովին այլ են: Մենք այս քսանհինգ տարիների ընթացքում ունեցել ենք անհատ ռեժիսորներ, որոնք նկարահանել են լավ ֆիլմեր և գրանցել լուրջ հաջողություններ, բայց չունենք կինոարտադրական ավանդույթ, որը պիտի նոր անուններ ի հայտ բերեր, նոր մարդկանց ստեղծագործելու հնարավորություն տար: Եվ այսօր այդ խնդիրը մենք շատ ակնհայտորեն տեսնում ենք: Այսօր Հայաստանն անդամակցում է Եվրիմաժին, բայց մենք հրաշալի հասկանում ենք, որ մոտակա երկու տարում գուցե այդպես էլ չունենանք չորս կամ հինգ լավ նախագիծ, որոնք կկարողանան մասնակցել եվրոպական խոշոր, կինոավանդույթներ ունեցող երկրների հետ: Նույնիսկ վրացական կինոյի հետ համեմատվելով, գնահատելով և համադրելով հայկական և վրացական կինոյի ձեռքբերումները՝ մենք պիտի ասենք, որ, ցավոք, հայկական կինոն բավականաչափ զիջում է: Մենք և վրացիներն սկսեցինք միևնույն կետից, բայց այսօր նրանք մի քանի քայլ մեզնից առաջ են: Եվ Վրաստանի այդ առաջ լինելն էլ ոչ թե հիմնված է անհատների վրա, որպիսիք միշտ եղել են ու կլինեն, ինչը շատ ցանկալի է, այլ հիմնված է զարգացման կայուն միջին ընթացք որդեգրելու հանգամանքի վրա: Մի բան, որ, ցավոք, չունենք մենք: Մեր կինոարտադրությունը թույլ չի տալիս դա ունենալ:
-Այդ չունենալու պատճառները որտե՞ղ փնտրել. ֆինանսների անբավարարությա՞ն, թե՞ սխալ կազմակերպչական մոտեցումների մեջ:
-Իմ կարծիքով՝ դա միանշանակ չի կապվում ֆինանսական անբավարար ներդրումների հետ: Որովհետև մեզնից անհամեմատ հզոր ու հարուստ երկրներում կինոյի վրա ֆինանսների պետական ներդրումը նույն չափի է, ինչ Հայաստանում: Այսինքն՝ մեզ մոտ խնդիրն ադմինիստրատիվ է, կապված է հատկացված գումարի վերաբաշխման ստրուկտուրայի ոչ ճիշտ տարբերակների հետ: Մենք չունենք հստակ ձևաչափ, և մեզ համար անհասկանալի է, թե ինչ սկզբունքով, որ ռեժիսորներին են տրվում կինոյի համար հատկացված ֆինանսական միջոցները: Հստակ չէ, թե ինչ սկզբունքով են ընտրվում կինոսցենարները, ինչ կերպ են հաստատվում դրանք, ինչ հանձնախումբ է աշխատում այս դաշտում: Այսինքն՝ մի շարք չլուծված խնդիրներ կան: Հայտնի չէ, թե ինչպես են խրախուսվում այն ռեժիսորները, որոնք պատրաստվում են իրենց դեբյուտն անելու կինոյում: Եվ նշածս այս բոլոր հարցերին նվիրված կլինի «Ոսկե ծիրանի» շրջանակներում նախատեսված կլոր սեղան-քննարկումը, որի մասին խոսեցի մեր զրույցի սկզբում: Մենք ոչ միայն պիտի փորձենք հասկանալ, թե ինչ ունենք, այլև պիտի դիտարկենք, թե ինչ վիճակում են, ինչ խնդիրներ ունեն և ինչ ճանապարհ են անցել այն երկրները, որոնք ինչ-որ ժամանակ առաջ մեզ հետ միասին եղել են միևնույն կետում, ունեցել են մեր խնդիրները: Մենք պիտի մեզ համար պարզենք, թե զարգացման ինչ ճանապարհներ են որդեգրել նրանք, որոնց շնորհիվ կարողացել են հաղթահարել այն խնդիրները, որոնք այսօրվա դրությամբ հաղթահարված չեն մեզանում:

«ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԿԻՆՈՅԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ՏԻԳՐԱՆ ՄԱՆՍՈՒՐՅԱՆԻ ՆԵՐԴՐՈՒՄԸ ԲԱՑԱՌԻԿ Է»

-Մի փոքր անսպասելի, բայց բոլորի կողմից մեծ ոգևորությամբ ընդունված իրողություն է այն, որ 13-րդ «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի խաղարկային ֆիլմերի գլխավոր ժյուրին նախագահում է Տիգրան Մանսուրյանը, մի մարդ, որ սոսկ կոմպոզիտոր չէ, երաժիշտ չէ, այլ խոշոր անհատականություն թե՛ հայկական, թե՛ համաշխարհային դաշտում: Ինչպե՞ս կանգ առաք այս ընտրության վրա, և ինչպե՞ս ստացաք Մաեստրոյի համաձայնությունը:
-Տիգրան Մանսուրյանին այդ առաքելության մեջ ներգրավելու մտադրությունը վաղուց կար: Ես կինոփառատոնին աշխատակցում եմ ընդամենը հինգ տարի, բայց գիտեմ, որ իմ այստեղ գալուց շատ առաջ էլ Հարություն Խաչատրյանը, Միքայել Ստամբոլցյանը, Սուսաննա Հարությունյանը նպատակ ունեցել են նրան հրավիրել նախագահելու մրցութային ժյուրին: Մաեստրոն միշտ մերժել է՝ ունենալով տարբեր պատճառներ: ՈՒրախ ենք, որ այս տարի նա ցանկացավ նախագահել մեր կինոփառատոնի ժյուրին: Տիգրան Մանսուրյանն արվեստագետ է, որը շատ լավ գիտի արվեստի տեսությունը: Ինքս լսած լինելով նրա դասախոսությունները՝ կարող եմ վկայել, որ նրա տեսական վերլուծություններն այն մակարդակի վրա են, որ չեն կարող սահմանափակվել արվեստի մեկ ճյուղի շրջանակներում: Հնարավոր չէ ասել, թե դրանք վերաբերում են միայն երաժշտությանը, միայն կինոյին, միայն գրականությանը կամ մեկ այլ ոլորտի: Դրանք վերաբերում են արվեստին՝ բառի լայն իմաստով:
-Տիգրան Մանսուրյանը նաև հայ կինոյի երախտավորն է, հայկական կինոերաժշտության մեջ բացառիկ անհատականություն:
-Անշո՛ւշտ, հայկական կինոյի պատմության մեջ Տիգրան Մանսուրյանի ներդրումը բացառիկ է: Թեև ես գիտեմ, որ ինքը հրաժարվում է արդեն կինոերաժշտություն գրելուց, բայց այն ավանդույթը, որ նա ներդրել է հայկական կինոերաժշտության մեջ, գեղարվեստական չափորոշիչների առումով որևէ կերպ չի զիջում եվրոպական ցանկացած առաջադեմ երկրի կինոերաժշտությանը: Եվ առհասարակ, հայկական կինոերաժշտությունը՝ թե՛ Տիգրան Մանսուրյանինը, թե՛ Ռոբերտ Ամիրխանյանինը, թե՛ շատ այլ կոմպոզիտորներինը (չեմ ցանկանում անունների թվարկումը շարունակել՝ կարևոր մեկին մոռանալու վախով), շատ բարձրարժեք է: Եվ կինոերաժշտության առումով մենք շատ ավելի մրցունակ ենք, քան բուն կինոյի մեջ:

«ՄԵԶ ՀԱՄԱՐ ԿԱՐԵՎՈՐ Է ԱՐՁԱՆԱԳՐԵԼ, ՈՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԿԱՐՈՂ Է ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ԼԻՆԵԼ
ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՄԵԾՈՒԹՅԱՆ ԿԻՆՈԱՍՏՂԻ ՀԱՄԱՐ»

-«Ոսկե ծիրանին» սպասող հասարակությունը վերջին տարիներին արդեն սովորել է վայելել աստղային փայլի առկայությունը երևանյան կինոմիջավայրում, մեր քաղաքի փողոցներում և զբոսավայրերում տեսնել ոչ միայն համաշխարհային մեծության ռեժիսորների, այլև մեծ էկրանին փայլող դերասանների: Այս տարին ևս բացառություն չէ՝ կինոփառատոնին հյուրընկալվող Ժակլին Բիսեթի ժամանումով: Ինչպե՞ս նախապատրաստվեց և իրականացվեց այս հրավերը:
-Ցավոք, դա ինձ համար ամենաանկարևոր կետերից մեկն է: Ես չեմ հավանում մեր հանդիսատեսի այն ոգևորությունը, որը կապված է կինոփառատոնի գլխավոր հյուրի հետ, այն հետաքրքրության հետ, թե համաշխարհային էկրանի որ դեմքն է քայլելու Երևանի փողոցներում: Գուցե դա ինչ-որ տեղ փոքր երկրի ինքնահաստատման, համաշխարհային անցուդարձի մեջ երևալու ձգտումի արտահայտություն է:
-Բայց ես չեմ կարծում, թե Ժակլին Բիսեթի, Նաստասյա Կինսկիի, Օռնելա Մուտիի, Ֆանի Արդանի նման կինոաստղերի՝ ամերիկյան կամ եվրոպական որևէ խոշոր քաղաքի փողոցներով քայլելը անտարբեր կթողնի այդ քաղաքի բնակիչներին:
-Ինձ թվում է, որ Կաննի կինոփառատոնը կամ այլ մեծ երկրների նշանավոր կինոփառատոներն արդեն վաղուց իրենց համար հաղթահարել են այդ խնդիրը: «Ոսկե ծիրանի» նման կինոփառատոները, որոնք ունեն ֆինանսական լուրջ խնդիրներ, բավական մեծ դժվարությունների են հանդիպում աստղերի հրավիրելիս: Որովհետև նրանց հրավիրելը ոչ միայն մեծ պատիվ է, այլև մեծ ծախս է: Բնականաբար, գերադասելի է, որպեսզի մենք կարողանանք մեր գործունեությունը ծավալել այլ ուղղություններով: Իսկ ինչ վերաբերում է Ժակլին Բիսեթի հրավերին, ապա ասեմ, որ նրա հետ խոսակցություններն սկսվել էին դեռևս 2-3 տարի առաջ: Եվ ինքն էր ցանկություն հայտնել ներկա գտնվելու մեր փառատոնին: Երկար բանակցություններից հետո մենք այս տարի վերջապես գտանք նրան այստեղ հյուրընկալելու ձևաչափը, և հյուրընկալությունը կայացավ: Մեր փառատոնի առանձնահատկություններից մեկն այն է, որ մենք այդպիսի դեմքերին չենք հրավիրում Երևան՝ ընդամենը ցույց տալու համար, որ մենք այստեղ ենք բերել համաշխարհային մեծության կինոաստղ: Կինոաստղերի կարելի է տեսնել տարբեր կինոփառատոներում՝ իրենց ինքնանպատակ ներկայությամբ: Իսկ մենք յուրաքանչյուր հյուրից փորձում ենք քաղել առավելագույնը, որ հնարավորություն կտա ստեղծելու կարևոր կինոիրադարձություն մեզ համար, ծառայեցնելու նրանց գալը ի շահ կինոփառատոնի, ի շահ Հայաստանի, ի շահ մեր կինոգործիչների: Ինչպես մեր նախորդ տարիների պատվավոր հյուրերը, այնպես էլ Ժակլին Բիսեթը և այս տարվա մյուս նշանավոր հյուրերը կունենան վարպետության դասեր, կներկայացնեն իրենց ֆիլմերը: Եվ մեզ համար կարևոր է արձանագրել, որ Հայաստանը կարող է հետաքրքիր լինել համաշխարհային մեծության կինոաստղի համար: Գուցե Հայաստանը հետաքրքիր լինի ոչ միայն որպես հյուրընկալության վայր, այլև մասնագիտական հետաքրքրություն առաջացնի մեր փառատոն ժամանած որևէ աստղի համար: Իհարկե, չեմ կարծում, որ այսօր ռեալ է մտածել, թե որևէ հայկական ֆիլմում հնարավոր է հրավիրել նկարահանվելու Ժակլին Բիսեթին, բայց հայկական տարածքին սովորելը, փառատոնի օրերին ձեռք բերված մտերմությունը, աստղային էներգետիկային մեր վարժվելը շատ կարևոր բաներ են:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ